BNG Bank Literatuurprijs 2014 voor Maartje Wortel

De BNG Nieuwe Literatuurprijs is een prijs voor jonge schrijvers (onder de 40) met een jong oeuvre (twee of meer literaire werken). Eerder wonnen Wytske Versteeg (2013), Christiaan Weijts (2012), Jan van Mersbergen (2011), Gustaaf Peek (2010), Caroline Trujillo (2009), Rachida Lamrabet (2008), Sanneke van Hassel (2007), Yves Petry (2006) en Esther Gerritsen (2005). Op de shortlist stonden verder Hanna Bervoets en Naomi Rebekka Boekwijt, op de longlist stonden ook onder anderen Thomas Heerma van Voss en Philip Huff.

N.B. We hebben van alle genomineerden een uitgebreid fragment op Athenaeum.nl gezet. Wortels IJstijd werd op onze site besproken, net als haar debuut Dit is jouw huis. Uit haar eerste roman Half mens publiceerden we voor.

De jury over Wortel: ‘Met weinig tell, in achteloze, kunstige streken, zet Wortel de psyche van haar personages feilloos neer.’ Veel show, dus. En:

‘Maartje Wortel. Voor fijnproevers geen onbekende literaire naam, to say the least. Ze heeft inmiddels al een BNG verleden, in 2011 werd haar roman Half mens al genomineerd. Dat is niet zomaar: Wortel is een van de grootste literaire talenten van haar generatie binnen ons taalgebied. In haar nieuwe roman IJstijd weet Wortel alweer een verstilde wereld neer te zetten waarin maatschappelijke thema’s licht aangezet, maar doordringend opklinken. James Dillard wordt gedreven door een gevoel van ontheemding, de leegte is in zijn leven verpletterend aanwezig. Hij is een blanke man, hetero, rijk: er staat niets op het spel, dus waar moet hij zijn identiteit aan ontlenen? Het gebrek aan urgentie in zijn leven past bij de nuchtere, constaterende stijl van Wortel. Met weinig tell, in achteloze, kunstige streken, zet Wortel de psyche van haar personages feilloos neer. De beklemming van een betekenisloos bestaan in een wereld vol weelde, komt in IJstijd overtuigend naar voren. Dat heeft effect: binnen de jury werd fors gedebatteerd over Wortels nieuwste. IJstijd liet ons niet onberoerd. Een van ons werd het zelfs te kil in Wortels vertelwereld. Geanimeerd werd in het juryberaad gesproken over de mate van afstand die James Dillard ervaart, hoe die in relatie staat tot de mate van verteldrang van de auteur. Er ontstonden verschillende facties: zij die in IJstijd een nieuwe, literaire weg zien die Wortel verkent, en zij die de ware Wortel willen zien in Half mens en Dit is jouw huis. Er zijn, dames en heren, godsdienstoorlogen over mínder uitgebroken. Gelukkig was er bij zoveel dispuut en gekrakeel natuurlijke overeenstemming over Wortels krachtige, autonome stem, die helder weerklinkt in haar onverwisselbare kwaliteitsoeuvre.’

De jury bekritiseerde ook de inzendingen van 2014:

‘Te weinig durf, te povere stilistische en compositorische middelen, geen urgentie, zozeer dat de vraag opkomt: waren deze boeken wel uitgegeven als de auteur niet jong en niet onweerstaanbaar aantrekkelijk was geweest? [...] Om die reden beperkte de jury zich in haar nominatie tot een drietal romans waar zij unaniem achterstaat, van schrijvers die gestaag aan een hoekig oeuvre werken, het waagstuk niet schuwen, een eigen stem hebben en een minder conventionele aanpak verkiezen in hun verkenning van de onbekende wegen die de literatuur zal inslaan. De eigengereide blik op de toekomst gericht, kortom. Die toekomst ziet de jury in het verschiet voor dit drietal bijzondere schrijvers. [...] Wij kozen welbewust voor maar drie genomineerden, omdat de verschillen met een vierde of vijfde te pijnlijk zouden zijn voor die vierde of vijfde. Dat zou wreed zijn geweest.’

Waarmee ook de rest van de longlist is weggezet.