Nieuwe filosofie: Zizek, Rancière, Gray en moderne kunst

28 maart 2015

Nieuwe filosofie, aan de vooravond van de Maand van de Filosofie: Jacques Rancière, Slavoj Žižek (solo en met Nadezhda Tolokonnikova), John Gray en Figuring Out Figurative Art. Onze tips van de maand maart.

Deze week was hij in Amsterdam. In het Maagdenhuis, en in De Balie: Jacques Rancière. Octavo gaf zijn De geëmancipeerde toeschouwer uit, een analyse van en pamflet tegen het denken over kunstpubliek als passief. Deze lezingen, voor het eerst in boekvorm gebundeld, vormen een prikkelende, tegendraadse kijk op kunst en publiek van een van de belangrijkste levende denkers van nu.
Bekijk zijn optreden van afgelopen woensdag in een uitverkochte Balie:

The Emancipated Spectator - Jacques Rancière, Mårten Spångberg and Steven ten Thije from De Balie on Vimeo.
Een inleiding op zijn gedachtegoed, zo zou je Eis het onmogelijke van Slavoj Žižek kunnen typeren. De filosoof uit Slovenië behandelt vele onderwerpen, waarbij hij antwoord geeft op vragen die de Zuid-Koreaan Yong-june Park aan hem stelde over politiek, revolutie, oorlog en postmodernisme. Ten tijde van de gesprekken in 2013 ontstond in Egypte een nieuwe politieke orde die tot afzetting van president Mubarak leidde.
Carel Peeters bij Vrij Nederland: 'Žižek is een "decisionist", iemand die besluiten wil nemen, knopen door wil hakken. Dat wringt met democratie. Hij vindt dat "links de volgende ideologie over zou moeten nemen: 'wij zijn de echte law and order. Wij zijn de echte moraal'" (cursief van Žižek).'
Meer van Žižek, maar nu in briefvorm. Žižek correspondeerde een half jaar lang met Nadezhda Tolokonnikova (Nadya), een van de gevangen leden van Pussy Riot en filosofiestudent. In Comradely Greetings spreken zij over kapitalisme, filosofie en de gevangenis. De censuur van diezelfde gevangenis is duidelijk merkbaar in het boek. En ook komt de onbekendere, anti-kapitalistische kant van Pussy Riot aan bod. Nadya: 'Here in Russia I have a strong sense of the cynicism of so-called first-world countries towards poorer nations. In my humble opinion, "developed" countries display an exaggerated loyalty towards governments that oppress their citizens and violate their rights.'
Een deel van de correspondentie is ook te lezen bij The Guardian.
John Gray, lid van de G8 van de filosofie, politiek, conservatief filosoof, is terug. In De ziel van de marionet gaat hij dieper in op het misverstand van de vrije menselijke wil.
'Gray avoids the predictable, standard sceptical argument that human beings are puppets who can't see their own strings, arguing instead that it is because we are not mere marionettes that we lack freedom,' en 'we think the truth will make us free, but the more we find out about ourselves, the more we realise that we are the products of unconscious forces and biological impulses over which we have no control,' schrijft Julian Baggini in The Guardian. Grays oplossing? Laat het idee van vrije wil los.
We beginnen met kunst, we eindigen met kunst. Damien Freeman en Derek Matravers stelden een bundel samen met als titel Figuring Out Figurative Art: Contemporary Philosophers on Contemporary Paintings. Onder anderen Simon Blackborn ging de uitdaging aan, soms zonder voorgeschiedenis in de kunstfilosofie. Tim Crane (Cambridge) blurbte:

‘This extraordinary book represents a new departure in philosophical writing about art. Art and philosophy have always been intertwined; but philosophers have often focused on a few well-known exemplars in particular genres. Because of this, their discussions can be vulnerable to what Wittgenstein called a main cause of philosophical disease: a restricted diet of examples. This unique book presents an alternative. Leading philosophers talk illuminatingly, in various dimensions, about a striking range of contemporary paintings. The resulting discussions are original, provocative and will appeal to anyone with an interest in contemporary art and aesthetics. A wonderful book.’