Een alinea uit Angela Carters Het nichtje van de poppenspeler, vertaald door Marijke Versluys

Na de dood van haar rijke ouders verhuist de vijftienjarige Melanie met haar broertje en zusje naar een onbekende oom in Londen. Hij maakt speelgoed, maar is een despoot. Zijn Ierse vrouw, die hij al jaren niet spreekt, en haar twee wonderlijke broers zien er verwaarloosd uit. Eens per maand organiseert de oom een toneelstuk in de kelder, met levensgrote en griezelig echte poppen. Melanie moet uiteindelijk meespelen en wel in Leda en de zwaan… Dit zwarte sprookje ontpopt zich tot een prachtige, onverwachte liefdesgeschiedenis.

N.B. Het nichtje van de poppenspeler is door Schwob gekozen tot een van de negen mooiste vergeten klassiekers van deze winter.

Marionettenmeesteres

Het nichtje van de poppenspeler is zowel een zwart sprookje als een ontwikkelingsroman. De naïeve, romantische en verwende Melanie moet wel veranderen als haar ouders onverwacht omkomen en ze de verantwoording krijgt voor haar wat wereldvreemde broertje en onnozele zusje.

Carter (1940-1992) brengt in haar tweede boek een hele cast onvergetelijke personages tot leven, onder wie Melanies 'boze oom', de poppenspeler, zijn markante vrouw, die sinds haar trouwen geen woord meer heeft gesproken en haar twee jongere broers, met wie ze een onduidelijke relatie heeft. De situatie ontspoort wanneer de poppenspeler Melanie dwingt de rol van Leda te spelen in zijn enscenering van Leda en de zwaan - en dan trekt Carter als een ware marionettenmeesteres aan de touwtjes en voert ze de lezer mee naar een catastrofale ontknoping.

Oude en nieuwe wereld

Haar stijl is bloemrijk, beeldend en sensueel, bijvoorbeeld in de volgende alinea, waarin ze een melancholiek contrast schetst tussen Melanies nieuwe en oude wereld.

Meanwhile, the remaining leaves fell from the sycamore in the square and were swept into oblivion by the stiff brooms of council employees. The nights drew in earlier and earlier, clothed in sinister cloaks of mist like characters by Edgar Allan Poe. Melanie stood with her face against the cold glass of her window-pane, seeing not the bleak yard and the lights blossoming in the backs of other houses but berries reddening on the hedges around home and fields glinting with frost. Smoke from bonfires of dead leaves caught the throat. She stood, gloved, in the garden, throwing breadcrumbs and bacon rind onto the lawn and watching the hungry birds swoop down. A series of pictures followed one another through her mind. Lamp-lit faces around a table where cold-weather food steamed, hearty stews and puddings running with golden syrup. Her mother fastening Melanie's coat snugly at the neck and tucking in a scarf. The log-fire in the drawing-room and Father puffing his pipe as he rustled The Times, Mother reading a novel, Melanie on the fur rug between them buffing her nails and the rain snarling against the windows so that the fireside seemed even cosier.

Intussen liet de plataan op het plein zijn laatste bladeren vallen; de medewerkers van de plantsoenendienst veegden ze met hun stugge bezems de vergetelheid in. Nu het steeds vroeger donker werd hulden de avonden zich in sinistere mantels van mist als personages van Edgar Allan Poe. Melanie drukte haar neus tegen de koude ruit, maar ze zag niet het mistroostige plaatsje en de lampen die opgloeiden in de andere huizen, maar rood rijpende bessen aan de hagen rondom haar oude huis en velden die glinsterden van de rijp. De rook van dood blad dat werd verbrand schrijnde in haar keel. Met handschoenen aan stond ze in de tuin; ze gooide broodkruimels en spekzwoerdjes op het gras en keek naar de hongerig neerstrijkende vogels. Het ene beeld volgde het andere op. Gezichten bij lamplicht, geschaard om een tafel waarop winterkost dampte: stevige stoofpotten en met karamelstroop overgoten puddingen. Haar moeder, die Melanies jas lekker hoog dichtknoopte en haar sjaal instopte. Het houtvuur in de salon: vader die ritselend met The Times zijn pijp rookte, moeder die een roman las en Melanie die op de vacht tussen hen in haar nagels zat te polijsten, terwijl de regen tegen de ramen grauwde waardoor het bij de haard nog knusser leek.

Of die alinea hoofdbrekens heeft gekost? Natuurlijk!

Wikken en wegen

Ik werd meteen bij de les gebracht door 'Melanie stood with her face against the cold glass', want in het Nederlands sta je niet met je gezicht maar met je 'neus' tegen de ruit. Verder heb ik van 'cloaks of mist' mantels van mist gemaakt; dat beginrijm zit niet in het Engels, maar dient als compensatie voor 'fields glinting with frost' waar alliteratie in het Nederlands niet wilde lukken. En dan die hongerig neerstrijkende vogels - moesten dat eigenlijk niet neerstrijkende hongerige vogels zijn? Wikken en wegen, veranderen en terug veranderen. Vanwege het mooiere ritme (en om twee toonloze e's achter elkaar te mijden) is het hongerig neerstrijkende vogels geworden.

Een vertaling die je na een half jaar terugziet, bekijk je met andere ogen, en ik vraag me af of ik die regen nu nog steeds tegen de ramen zou laten grauwen, of dat ik snauwen zou kiezen, of grommen...

Marijke Versluys vertaalt uit het Engels. Haar favoriete auteurs zijn Norman Lewis, Kazuo Ishiguro, Anne Enright, Michael Cunningham en Rachel Cusk - en uiteraard Angela Carter - al valt het haar moeilijk om echt te kiezen.