Book Lovers Paradise

Dames en heren,

onlangs interviewde ons onvolprezen Parool directeur Maarten Asscher en boekverkoper Herm Pol. De laatste moet wel iets van het hart in dat interview. Hij zegt en ik citeer: ‘Het is een schande dat ze in de tram niet omroepen als je bij het Spui stopt, ‘“Boekenplaza,’’ moet die conducteur dan roepen,’ of, voegt Asscher toe, ‘Book Lovers Paradise.’

Hieruit spreekt, dames en heren, de passie die al vijftig jaar in de basis ligt van het succes van de dorpspomp van literair Nederland. Amsterdam is al eeuwenlang een boekenstad. Na de alteratie en de inname van Antwerpen door de Spanjaarden - daarover verder geen details, dat is niet het flinkste hoofdstuk uit de geschiedenis van Amsterdam - is het de boekenhoofdstad van Europa geworden.

De belangrijkste grondstof, dames en heren, voor goede boeken was hier te vinden, namelijk: vrijheid. Er was in de praktijk nauwelijks censuur en wel konden de mensen zich beklagen over een publicatie die dan al het licht moest hebben gezien. En dat gebeurde dan natuurlijk ook regelmatig, maar meestal werd er niets mee gedaan in onze stad. Ik citeer een van mijn zeventiende-eeuwse voorgangers, die zo’n klacht afwees: ‘We leven in de vrij land. Hij heeft tegen u geschreven, dan nu, schrijft u tegen hem.’

Die geest heeft al ook altijd door Athenaeum gewaard. Ook toen het nog als een uitgesproken links bolwerk bekend stond, was daar alles verkrijgbaar. Tegenwoordig wordt de leescultuur niet meer gedomineerd door politieke polarisatie. Het is de commerciële druk van internet, die soms voor verschraling van het aanbod in boekhandels dreigt te leiden, maar niet bij Athenaeum. Waar in de wereld, vind je op zo’n beperkt aantal vierkante meters, zo’n breed, internationaal en verrassend assortiment?

Dat het Spui zich heeft ontwikkeld tot een bruisend, cultureel centrum, is ook niet vanzelfsprekend. Volgens Rob van Gennep was het een ‘miezerig pleintje, dat toen nog vol stond met auto’s’. Dat gold overigens voor alle pleinen vijftig jaar geleden. Maar om Rob eer te bewijzen: Ja! Dat is helemaal veranderd. Met soms choquerende en nog vaker fraaie etalages wist Athenaeum aandacht te trekken. Soms iets te veel aandacht. Hoewel Johan Polak de provo’s nog kon afkopen, is er weleens een steen door de ruiten gegaan. Ik herinner me dat je op woensdagmiddag er móést zijn als er in het weekblad iets stond wat je allemaal wou weten, en dan ging je naar Athenaeum. Of de Bluf! in de jaren tachtig om te weten hoe de vorige kraak werd uitgelegd en de volgende werd aangekondigd. Het was fantastisch.

Maar nu is het niet meer die activistische boekhandel. Nog wel een heel gedreven en actieve boekwinkel. Jullie stonden aan de wieg van Spui25, waar nu jaarlijks meer dan tweehonderd lezingen, debatten en boekpresentaties worden gehouden. Dames en heren, we kunnen niet de hele geschiedenis noch alle verdiensten van Athenaeum oprakelen, u gaat gewoon feest vieren. Maar ik wilde u graag als trouwe klant feliciteren en mijn waardering uitspreken. U herkent het vast allemaal, er zijn boekhandels waar je als je binnenkomt, denkt ‘ik geloof dat ik nu een beetje blij moet zijn dat ik hier mag binnenkomen’, terwijl je als je bij Athenaeum binnenkomt altijd het gevoel hebt dat zíj blij zijn als je daar als klant binnenkomt.  En iets in mij zegt dat mijn voorkeur meer naar dat laatste uitgaat. Het is een academische boekhandel én een toegankelijk boekhandel. Het eert de klassieken, maar het biedt ook een podium aan de debutant, en zijn medewerkers zijn belezen maar nooit belerend. Het is een fantastische boekhandel waar wij allemaal met heel veel plezier komen. Het zijn dus eigenlijk inderdaad de booklovers. Het Book Lovers Paradise, en dat is het al vijftig jaar. Ik mag daar als burgemeester iets aan toevoegen. Het College van burgemeester en wethouders heeft besloten om u de Jubileumpenning van de stad Amsterdam toe te kennen.