Recensieoverzicht: Nell Zink, S.J. Naudé & Mensje van Keulen (10 februari 2016)

‘Boek van de week’ in De Standaard der Letteren is het familie-epos Vuurstapel [e-book] van de Hongaars-Roemeense auteur György Dragomán. Maria Vlaar vond een boodschap in verhaal van Eva en haar grootmoeder, gesitueerd in het Roemenië van net na de revolutie: ‘Dat een getraumatiseerd volk wel degelijk de rouw kan verwerken en aan een menswaardige toekomst kan beginnen.’

Vrouwelijke woede, het huwelijk, moederschap en creativiteit, het zijn de thema’s die Lauren Groff verwerkte in Furie en fortuin [e-book | Fates and Furies | leesfragment]. Kathy Matthys zag die ‘veelzijdige en belangwekkende thematiek’ gevat in een bruisende en verrassende taal. En dat is geen toeval, zegt Lauren Groff tegen haar in een ruim interview: ‘Ik hou van zinnen, hoe ze lopen, hoe ze klinken, daar ben ik heel intens mee bezig.’

Een verhaallijn die steed gekker wordt en een psychologische ontwikkeling die realistischer is, die interessante balans viel Mark Cloostermans op in Licht en geluid [e-book | leesfragment] van Vincent Van Meenen. ‘Lang niet alles is even zorgvuldig uitgewerkt,’ luidt het verder, maar Cloostermans dicht de debutant ruim groeipotentieel toe.

Luc Devoldere las Jezus en de vijfde evangelist [e-book | recensie] van Fik Meijer. De historicus brengt ‘geen echte nieuwe visie maar vat de kennis van de wetenschap goed samen’. En Patrick De Rynck bespreekt de Ilias-vertaling van Imme Dros [toelichting op de vertaling]. Die schuwt de afwisseling van stijlniveaus niet en kiest opnieuw de Nederlandse hexameter, een keuze waar over te twisten valt.

In ‘Verhalenbundel van de maand’ heeft Annelies Verbeke het over Het vogelalfabet [e-book] van de Zuid-Afrikaan S.J. Naudé: ‘Bijzonder zijn deze korte verhalen zeker, en het is nodig ze samen in een bundel te lezen, niet alleen omdat personages terugkeren maar ook omdat alle variaties uitdrukking geven aan een hunkering, die ongrijpbaar wil blijven, maar steeds voelbaarder wordt.’

En Veerle Vandenbosch schrijft over twee jeugdboeken, Hoe Tortot zijn vissenhart verloor van Benny Lindelauf en We keken allemaal op [e-book] van Tommy Wallach.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Dirk Leyman trok naar Zutphen voor een ruim gesprek met A.L. Snijders (De libelleman) en kreeg na afloop al meteen een Zeer Kort verhaal (ZKV) over wat aan de ontmoeting voorafging in zijn mailbox. ‘Mijn leven is een raar leven voor een schrijver [...] Ik ben zo’n beetje begonnen aan het einde van mijn leven [...] Nu beschouw ik mezelf toch vooral als een broodschrijver. Ik vind het eervol,’ stelt Snijders.

En ook Franca Treur schreef ultrakorte verhalen, in opdracht van de NRC en nu gebundeld in X&Y. Marnix Verplancke ziet hoe Treur naar de essentie van de relaties tussen haar personages gaat, ‘op zoek naar iets wat het particuliere overstijgt’.

Verraders, de thriller van Giorgio Scerbanenco dateert oorspronkelijk uit 1966 maar de ‘onvervalste noir’ die je erin terug vindt is volgens Edwin Krijgsman niet gedateerd, dankzij ‘ijzersterke dialogen […] een curieuze stijl’.

In Rond vierkant, vierkant rond maakt Ted van Lieshout sonnetten met voorwerpen, een vondst die volgens Pjotr van Lenteren ‘dankzij de tegendraadsheid van de dichter’ niet ontaardt in meligheid en huisvlijt maar telkens nieuwsgierig maakt naar wat de dichter steeds weer verzint. 

Uitgever Atlas zal een luxe-editie uitbrengen van de nieuwe verhalenbundel van Haruki Murakami Mannen zonder vrouw.  Zeven kunstenaars ontwierpen daarvoor een omslag en Charlotte Van Hacht peilde bij enkele van hen hoe ze dit aanpakten.

De stelling dat 1956 een heel uitzonderlijk jaar was lijkt Joseph Pearce gedurfd. Maar de Britse historicus Simon Hall levert met 1956 [e-book | 1956: The World in Revolt] wel een ‘meeslepend en bijwijlen aangrijpend boek’ over een periode die door collega-historici vaak stiefmoederlijk is behandeld.

Met Geboren in de wind verschijnt de eerste Nederlandse vertaling van het werk van Laurence Vielle, zopas aangesteld als Dichter des Vaderlands. Paul Demets duidt de Waalse dichter als ‘een soort jutter van de taal, woorden en uitdrukkingen die ze in haar gedichten onderdak en een nieuwe bekentenis geeft, door ze een nieuwe context te bieden’. In Bewoond door iets groters bundelt Charles Ducal de gedichten die hij in zijn periode als Dichter des Vaderlands schreef.  Die ‘getuigen van dezelfde poëticale inzet en het rijke beeldenarsenaal als zijn ander werk’.

De rubriek ‘In een notendop’ vermeldt :

• De achterkant van de zon [e-book] van Maurits De Bruijn
• Honderd jaar Nederlandse architectuur, 1901-2000, een overzichtwerk onder redactie van S. Umberto Barbieri en Leen van Duin
• Schoppenvrouw [e-book | leesfragment], de nieuwe roman van Mensje van Keulen
• De lezer. Van poëzie en mystiek, postume essays van Hans Groenewegen
• De vergever [e-book] van Robert Anker
• Dit is wat ik doe. Fotograferen in tijden van oorlog, het verhaal van fotojournalist Lynsey Addario
• De dood in Rome (1954), de herontdekte roman van Wolfgang Koeppen

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Nee, over menselijk onvermogen gaat de debuutroman van Roos van Rijswijk, Onheilig [e-book | leesfragment], niet, zegt de schrijfster tegen Persis Bekkering. 'Ik hoop het niet, want ik geloof niet in dat onvermogen. Ik voel me ook geen buitenstaander in het leven. Ik ben geïnteresseerd in hoe mensen zich tot elkaar verhouden. Als schrijver wil je die verhoudingen op scherp zetten, dan wordt het interessant. Ziekte is een manier om dat te doen. Zo beweegt de kanker Angelique ertoe om haar relatie tot haar zoon te onderzoeken.' Een pagina verder prijs Arjan Peters het boek met 'stilistische verfijning' en 'fraaie zinnen', en: 'Zulke beelden verlenen deze mooie roman, over een hechting zo broos als een spinnenweb - blaas ertegen en het lost subiet op -, een gedempte tragiek.'

Peter Swanborn vervolgens looft Wieslaw Mysliwski's 'fascinerende roman' De laatste hand, 'een bijzonder rijke roman met veel scènes die onverwacht humoristisch zijn', Hans Wansink geeft vijf sterren aan Robert J. Gordons 'overtuigende' 'magnum opus' The Rise and Fall of American Growth ('iedereen die het boek heeft gelezen zal zijn visie op de toekomst moeten bijstellen'), en Marjan Slob is gemengd over Steven Pinkers nieuwe boek Gevoel voor stijk. Goed schrijven in de 21ste eeuw [e-book | The Sense of Style].

Wilma de Rek sprak Jean-Marc van Tol, tekenaar en uitgever van Fokke & Sukke, met name over zijn afscheid van uitgeverij De Harmonie destijds. 'Ik bedacht alles, deed de pr, zorgde voor de vormgeving. Langzaam kreeg ik in de gaten dat het maken van een boek iets is wat je als auteur helemaal zelf moet doen.' Bo van Houwelingen las de nieuwe 'verbluffende roman' Mensje van Keulen, Schoppenvrouw [e-book | leesfragment] ('elk woord is zorgvuldig gekozen', 'wonderbaarlijk hoe vingervlug Van Keulen zo het leven van Paula weet neer te zetten'), Hans Achterhuis las de vertaling van Francis Bacons Novum organum ('Het gaat erom of een klassiek werk ons nu nog aanspreekt of het, om het overdreven te formuleren, eeuwigheidswaarde heeft. Daar heb ik bij het Novum organum mijn twijfels over.'), en Erik van den Berg geeft vijf sterren aan Jürgen Holstein (red.), Büchumslage in der Weimarer Republik / The Book Cover in the Weimar Republic ('een duizelingwekkend, tweetalig overzicht').

Gesignaleerd worden:

• Jon Krakauer, Missoula [Engelse editie] (Marjan Slob: 'Door een juridische focus te kiezen, maakt Krakauer van de gewelddadige, maar ook complexe gebeurtenissen die hij opdiept een plat verhaal.')
• José Eduardo Agualusa, Een algemene theorie van het vergeten (Wim Bossema: 'De vorm van deze roman is even grillig als virtuoos, de taal schakelt van zeer spaarzaam tot die van een schelmenroman. Agualusa op zijn best.')
• Pepijn Lanen, Naamloos [e-book] (Daniëlle Serdijn: 'Wie dit werk door de zeef haalt, ziet dat er ook iets moois is overgebleven.')
• Marco Lodoli, Zuster (Edwin Krijgsman: 'Laat ergens diep in je binnenste een venijnig weerkhaakje achter.')
• Han Kang, Mensenwerk [e-book] (Jannah Loontjens: 'een huiveringwekkend goed boek')

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Janita Monna las Jaap Robbens nieuwe dichtbundel 's Nachts verdwijnt de wereld ('Die lichte, melancholische pen kan onverwacht diep snijden'), en Vrouwkje Tuinman ontdekt Elizabeth Harrower, van wie nu De wachttoren [e-book] is verschenen, en In Certain Circles, een 'tijdloos pleidooi'. Over De wachttoren: 'Maar zijn werkelijke machtsmiddel - en het element dat Harrowers roman ook nu nog pakkend maakt - is zijn vermogen zich klein te maken.'

Net als Annelies Verbeke in De Standaard prijst Annemarié van Niekerk S.J. Naudé's Het vogelalfabet [e-book] ('Naudé's verhalen zijn doortrokken van melancholie maar niet sentimenteel. Ze gaan over ziekte en dood, maar blijven gevrijwaard van melodrama.'), Rob Schouten schaart zich in het leger fans van Allard Schröders Sebastiaans neus [e-book | leesfragment] ('Schröders ode aan de romantische negentiende eeuw is er tegelijk een aan het magische universum, waartegen onze platte, rationele wereld schril afsteekt. Dat hij die wereld zo overtuigend weet neer te zetten is vooral te danken aan zijn glanzende en fantastische stijl en aan zijn verbeelding die zich niet schaamt voor de vruchten van de hoog-romantiek, die door de hedendaagse literatuur allang niet serieus meer genomen worden maar die in het werk van Allard Schröder doorleven alsof ze nooit zijn weggezuiverd.'), en beeldboek van de maand is Loes Riphagens Bij de neus genomen.

Sofie Messeman is gemengd enthousiast over Alicja Gescinska's Een soort van liefde [e-book] ('Het is aardig meegenomen dat Vernon professor is, zo kan de schrijfster al die thema's vlotjes haar ideeënroman binnensmokkelen. Maar of het ook echt werkt? Als netjes geconstrueerde vertelling met afwisselende verhaallijnen die uiteindelijk samenkomen in een duidelijke climax, beantwoordt Een soort liefde best wel aan wat je van een roman kunt verwachten.'), Bronja Prazdny vertelt tegenover Co Welgraven over haar boek Verloren taal [e-book], en Paul van der Steen sabelt Melvin Konners Toch de vrouw. Het einde van mannelijke overheersing neer ('Zo leveren ruim driehonderd pagina's vooral verveling en ergernis op en nauwelijks verrassende invalshoeken of bruikbare, nieuwe argumenten. Het broodnodige debat over de verhoudingen tussen de seksen verdient beter, veel beter.').

Bart Braun las Jon Palfremans Hersenstormen. De ziekte van Parkinson en de raadselen van het brein [e-book | ('een goed geschreven en informatief boek, met zowel patiëntenervaringen als de laatste stand van de wetenschap'), Edwin Kreulen Elizabeth Georges Dag des oordeels [e-book] ('De serie blijft boeien.' En: 'Het duurt ook in dit boek te lang, maar het slot is het wachten wel waard.'), Gerwin van der Werf Aharon Appelfelds Plotseling, liefde [e-book] ('ontroerende roman'), en Bas Maliepaard ten slotte Anke de Vries' Littekens ('mag dan geen indrukwekkend jeugdboek zijn, een sympathieke comeback is het wel')

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Van Marjoleine de Vos een stuk over De tweede sekse van Simone de Beauvoir [Le deuxième sexe I | [Le deuxième sexe II]. Volgens haar 'zijn De Beauvoirs overwegingen over de mythen rond de vrouw niet overbodig geworden. Nog steeds bestaan vrouwen behalve als zelfstandig subject voor een belangrijk deel ook als object; elk meisje weet nog steeds dat haar uiterlijk van het grootste belang is, en kijkt naar haar gezicht en lichaam in de spiegel alsof ze naar een ander kijkt, een object dat begeerd moet worden en waar zij voor moet zorgen'. Arjen Fortuin leverde verder een korte bespreking van Pia de Jongs Charlotte, 'een aangrijpende ziektegeschiedenis die alleen dragelijk is doordat je de goede afloop al kent, met afwisselend scherpe beelden van de buitenwereld […] en een overdaad aan liefde en harmonie binnenshuis' [e-book].

'We moeten af van het clichébeeld van de zwakke vrouw. Niet om feministische redenen, maar gewoon omdat dat beeld onwaar is. Op het Tahrirplein waren vrouwen cruciaal. Zij waren het die alles organiseerden, zij stonden vooraan, ze waren voor de duivel niet bang,' aldus Alaa al Aswani [De Automobielclub van Caïro | e-book] tegen Margot Dijkgraaf. Fortuin las voor deze bijlage ook Walter van den Bergs Schuld, hij vindt het 'een voorbeeldige roman, waarin met grote stilistische beheersing een wereld wordt opgeroepen waarin zelfbeheersing altijd een probleem is'. Hannah van Wieringen recenseert Kira Wucks Noodlanding [e-book | leesfragment]. 'De verhalen ademen krachtig, soms rochelend, met een nu eens snijdend dan weer gelaten zelfbewustzijn,' schrijft Van Wieringen. Toef Jaeger wijdt een bespreking aan Mensje van Keulens Schoppenvrouw [e-book | leesfragment]. Het is 'een roman met een duistere kant', wat overigens niet wil 'zeggen dat Schoppenvrouw alleen maar duisternis is. Dankzij mooie beschrijvingen van de personages, valt er veel te lachen. Zoals in al haar werk weet Van Keulen ook nu in enkele zinnen iemand te typeren'.

Ook van Jaeger een stuk over Shylock is My Name van Howard Jacobson. 'Shylock is My Name is een intelligent boek waarin Jacobson meer doet dan een literaire schurk een menselijker gezicht geven voor de lezers van nu,' staat er in de recensie. 'Hij gaat ook terug naar de traditie wanneer hij een verband legt met het Bijbelse verhaal van Abraham die bijna zijn zoon offerde. Jacobson betoogt met humor en finesse dat de omstandigheden de antisemiet en de stereotype jood maken.' Roderick Nieuwenhuis las daarnaast James Shapiro's 'tintelende boek' The Year of Lear en Kester Freriks' verdiepte zich voor de krant in Emma Smiths boeiende studie Shakespeare's First Folio. Marco Kamphuis dan, hij schrijft over Varujan Vosganians Het boek der fluisteringen. 'Vosganian is behalve schrijver ook econoom en parlementslid. Hij was de Roemeense minister van Economische Zaken. Als (conservatief) politicus is hij niet onomstreden, maar schrijven kan hij,' merkt Kamphuis onder andere op.

Roos van Rijswijk vindt Nell Zinks Misplaatst [e-book | Mislaid] 'een wonderlijke, vermakelijke roman, soms te vlug en vol, en een ode aan de literatuur'. Sebastiaan Kort bespreekt Jonas Bengtssons Een sprookje. 'Bengtsson kleurt het sprookje […] alsmaar zwarter in, en met zijn schets van het rauwe, richtingloze leven dat de zoon op latere leeftijd leidt lijkt hij een pleidooi voor maatschappelijk conformisme te willen houden,' schrijft Kort over het jeugdboek. Verder Bram de Klerck over het 'monumentale' The Bernard and Mary Berenson Collection of European Paintings at I Tatti. En Jos Palm kent Frans Verhagens biografie Toen de katholieken Nederland veroverden drie ballen toe.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

'Juist doordat Hardy zichzelf zoveel toestond, zit er zoveel leven in Ver weg van het stadsgewoel [e-book | Far From the Madding Crowd]. Hoewel de titel anders suggereert, gebeurt er voortdurend van alles en nog wat. En dan ook nog eens in heerlijk opgeroepen scènes,' prijst Arie Storm de nieuwe Thomas Hardy-vertaling van Marcel Otten.

Korte besprekingen: Maarten Moll leest geen Scandinavische thrillers meer, maar wel Franse, en nu Fred Vargas' IJsmoord [e-book | Temps glaciaires] ('wederom een prachtige Adamsberg, vol mooie observaties en zinnetjes. Vargas in topvorm'), Erik Voermans las Mischa Spel en Floris Don, De Matthäus-Passion ('het zijn vooral de commentaren over alle 68 afzonderlijke nummers in de Matthäus-Passion die dit zeer leesbare boek een meerwaarde geven'), en Dirk Jan Arensman Penelope Mortimers De pompoeneter [e-book | leesfragment] ('Antwoorden biedt Mortimer niet, in deze subtiel opgebouwde geschiedenis van een schipbreuk lijdende liefde en de vrouw die zich vastklampt aan het wrakhout ervan. [...] Een hartverscheurend geestig boek.').

Thomas Verbogt dan, hij leest Maarten Molls romandebuut Oberhausen [e-book], 'een wonderlijke roman, soms verwarrend, maar dat is niet erg, omdat het ook over verwarring gaat. Een fascinerende roman, en niet zo'n beetje ook'. 'Ik noemde net al de heldere stijl, maar er is nog veel meer dat deze roman zo betoverend maakt - dat is het woord: betoverend - en dat is de nuchtere brutaliteit van de vertellende zoon en zijn niet te remmen verbeeldingskracht.' Marjon Kok ten slotte, over Enne Koens' Hotel Bonbien [e-book]: 'Het is mooi hoe Enne Koens grote problemen in een vrolijke jas steekt. Dat ze daarvoor wegen bewandelt die uit het niets lijken te komen, is minder sterk.'

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

'De dagboekfragmenten zijn charmant, soms hilarisch. Ze ontroeren ook,' looft Elseviers Irene Start de nieuwe Hendrik Groen, Zolang er leven is. Het nieuwe geheime dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar [e-book | luisterboek]. Korter, over de nieuwe thriller van Corine Hartman: 'Een vlaag van waanzin heeft een minder bloederige signatuur dan Hartmans eerdere boeken, maar de planmatige en kille manier waarop Anthonie te werk gaat, bezorgt de lezer evengoed rillingen.

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

Marja Pruis las Nell Zinks Misplaatst [e-book | Mislaid]. ‘Misplaatst begint bedrieglijk gewoon, idyllisch en realistisch,’ schrijft ze. Maar Pruis vindt wel dat Zink meer moet proberen ‘haar gedachtes niet onder te laten sneeuwen door gebeurtenissen’. Kees ’t Hart noemt H.M. van den Brinks Dijk een ‘geslaagde roman’. Van den Brink schreef volgens hem 'een mooie, ouderwetse roman over een onbekend maatschappelijk gebied, het ijkwezen. Hij zet een ik-figuur neer die herinneringen ophaalt aan zijn ambtelijke carrière bij dit merkwaardige, maar zonder meer boeiende werkterrein’. Jan van der Putten bespreekt daarnaast Frank Schapers Het dictatorvirus: ‘Het kloeke boek van Frank Schaap is een ware oogopener, vol veelzeggende en vaak weinig bekende foto’s. De gemakkelijk leesbare tekst wordt echter ontsierd door nogal wat drukfouten, kleine onjuistheden, onbekendheid met de katholieke terminologie […] Schapers boek verdient een tweede, maar wel gewijzigde druk.’

Graa Boomsma las Ryan Gattis’ Zes dagen [e-book | All Involved]. ‘Gattis wil in All Involved het verhaal achter die houding [zelfredzaamheid] vertellen. Hij is diep doorgedrongen in het paranoïde bestaan van Latino-stadsgangsters zonder een moraal op te dringen. Dankzij die terughoudendheid kan de lezer zelf kiezen hoe hij zijn sympathieën en antipathieën verdeelt en zich afvragen hoe hij zou handelen als hij een gewelddadige aanval te verduren kreeg.’ En ‘[m]et raak, schijnbaar moeiteloos proza zet Van Keulen een schoppenvrouw neer die in de spiegel van haar gezin kijkt, en uiteindelijk alleen maar duisternis ziet,’ aldus Joost de Vries over Mensje van Keulens Schoppenvrouw [e-book | leesfragment].  

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene. 

In zijn ‘literaire kroniek’ duikt Carel Peeters in de kunstgeschiedenis. ‘Fascinerend’ noemt hij Henk Booms De bezeten visionair. Vijfhonderd jaar controverse over Jheronimus Bosch. ‘Het ziet er dan ook naar uit dat de door Henk Boom beschreven controverses vrolijk zullen worden voortgezet.’ Jeroen Vullings bespreekt verder Hanna Bervoets’ Ivanov [e-book | leesfragment]. ‘Er zit kortom een zekere grilligheid in Bervoets’ vertelstem, die weet te verrassen maar die ook blijkt geeft van gebrek aan consistentie. […] En toch, ondanks mijn bezwaren, buiten kijf staat dat Ivanov een bijzondere, onalledaagse, ambitieuze roman is. Dat vloeit vrijwel geheel uit de opzet voort, of liever het idee.’ 

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.