Recensieoverzicht: Hanna Bervoets, Steven Lee Myers, Ta-Nehisi Coates (6 januari 2016)

Sofie Gielis vindt in Hanna Bervoets’ roman Ivanov [e-book | leesfragment] vooral de filosofische dimensie opvallend. ‘Hoe maak je [...] het onderscheid tussen de authentieke herinnering en de projectie van je latere zelf? Wat kleuren we later bij, al dan niet buiten de lijntjes?’, zijn dé vragen die Bervoets oproept, in een roman die de recensente ‘een interessante stap in het werk van een talent in ontwikkeling’ noemt. Jelle van Riet doorkruiste met K. Schippers Amsterdam, op zoek naar de plekken  waar schilder en stadsfotograaf G.H. Breitner zich begaf, een van de personages in Niet verder vertellen [e-book | leesfragment]. Een citaat: ‘In mijn werk probeer ik vaak dingen die vlakbij zijn te benoemen: hoe een gitaar op een stoel ligt of een jas over een bank gedrapeerd ligt. Er is voortdurend iets aan de hand en daar wil ik iedere dag verslag van doen.’ En als prelude op de komst van Karl Ove Knausgård naar de lage landen vat Alexander van Caeneghem de romancyclus 'Mijn strijd' samen in negen thema’s.

Mark Cloostermans beschouwt Paul Baeten Gronda’s vijfde roman Wanderland [e-book] als een ‘mooi debuut’. Geen ‘puberale aanstellerij en technische slordigheden meer’, maar een roman met ‘de juiste balans: tussen heavy emoties en een uit fragmenten opgebouwd verhaal [...] doodsimpelweg een aanrader’. En Marc Reynebeau is streng voor Joris van Parys, biograaf van Raymond Brulez. Gelukkig en vol droefenis is een chronologische reconstructie en een gedetailleerde inventaris van feiten en feitjes maar ‘komt er zelden of nooit  toe om grote thema’s in het leven en het oeuvre van Brulez systematisch te evalueren of te duiden’.

De figuur van Jacob Israël de Haan blijft voor Maria Vlaar veel vragen oproepen, ook na lectuur van Jan Fontijns biografie Onrust. Het leven van Jacob Israël de Haan. Immers, de biograaf hoedt zich voor interpretatie, en ‘houdt zich in lijkt het, om aan de lezer over te laten zich een beeld te scheppen van de rare snuiter, geniale rechtsgeleerde, godsdienstgek en indrukwekkende dichter die De Haan geweest moet zijn’. En Evita Neefs vraagt aandacht voor Nooit genoeg. De biografie van Donald Trump [e-book] door Michael D’Antonio, een werk dat niet zomaar een graantje meepikt van de Trump-manie maar een grondig beeld schept van de Amerikaanse vastgoedmakelaar en politicus en hem situeert binnen de maatschappelijke stromingen. Mark Cloostermans heeft een tip voor wie dacht dat Kuifje uitgeanalyseerd is: Le monde Arabe dans les albums de Tintin van Louis Blin. Die Franse historicus brengt een scherpe analyse van de voorstelling van de Arabische wereld in Kuifje, een onderbelicht aspect van Hergés oeuvre. 

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

In De Morgen Boeken gaat Lode Delputte na wat historici vinden van de Duitse heruitgave van Mein Kampf. Voor Dirk Leyman beweegt Merijn de Boer zich in de schaduw van de aanstormende Nederlandse generatie nieuwe auteurs. Maar ook in zijn nieuwste roman ‘t Jagthuys [leesfragment] toont hij ‘zijn maturiteit en vaardigheid om intrigerende verhalen te vertellen’. ‘Het is moeilijk te ontkomen aan deze carrousel van seks, incest en autisme, waarin het verlangen naar een eeuwige jeugd misschien wel het ultieme leidmotief is’, besluit de recensent. Annick Vandorpe interviewt Aleksandar Hemon in Parijs over Bosnië en ontheemding, een centraal thema bij de auteur die destijds vanuit Sarajevo naar de Verenigde Staten emigreerde en zich met Het boek van mijn levens voor het eerst aan non-fictie waagt. ‘Ik probeer de juiste woorden te vinden om een waargebeurd verhaal zo goed mogelijk over te brengen’ zegt de auteur die in het slothoofdstuk schrijft over de kanker en het overlijden van zijn babydochter. ‘Als lezer besef je dat dit precieze, analyserende schrijven voor Hemon de enige optie is om de confrontatie met de realiteit aan te kunnen’, schrijft Vandorpe.

Sylvain Tesson is een van de weinigen onverschrokken schrijvers-avonturiers die ons nog rest, merkt Dirk Leyman op met Berezina. Met Napoleon in de zijspan voor zich. De Franse auteur dokkerde in een zijspan van Moskou tot Parijs Napoleons route achterna en brengt ‘een levendig vaak amusant boek’ dat ‘heen en weer schuift tussen didactisch geserveerde geschiedenis en een zenuwslopend reisrelaas’. Lof van Joseph Pearce voor Amos Oz, ‘een schrijver van absolute wereldklasse’ die met Judas [e-book | leesfragment] ‘een magistrale roman brengt over liefde en verraad, eenzaamheid en groeien, wanhoop en verlangen’.  

Annick Vandorpe werd geboeid door Hanna Bervoets’ Ivanov [e-book |leesfragment], de auteur ‘schrijft in een fraaie functionele taal, springt behendig tussen heden en verleden en schroeft de spanning op’. En ook Sofie De Smyter vond vertelplezier, ze las Point Nemo en het drijvende eiland van Jean-Marie Blas de Roblès, ‘een meeslepende avonturenroman’.

De rubiek ‘Kort Samengevat’, somt enkele nieuwe titels op:

• Publieke werken, een heruitgave van Thomas Rosenboom
• Het is stil waar het niet waait [e-book], de tiende roman van Elisabeth Marian
• De terugkeer van Europa , een bundel bij het vijfentwintig jarig jubileum van het tijdschrift Nexus
• Dankbaar, een essay van Paul van Tongeren
• Het recentste nummer van Zacht Lawijd,
• De zevende dag [e-book], een roman van de Chinese auteur Yu Hua
• Untitled van Joachim Bessing 

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

 

Van Janita Monna deze week een bespreking van Anna Enquists Hoor de stad [e-book]. 'Enquist schrijft op harde, bonkige toon over behoorlijk nare onderwerpen,' staat er onder meer in het stuk. En Annemarié van Niekerk recenseert zowel Hafid Bouazza's De akker en de mantel [e-book] als Raja Felgata's I <3 Mo [e-book]. 'Felgata laat haar vrouwenkoor in schaamteloze en karikaturaal aangezette anekdotes gehakt maken van Ali, Badr, Chakib, Driss, Emir, Farid en de rest van het alfabet. Vergeleken daarmee is Bouazza's aanpak tamelijk zwaar op de hand, op het academische af,' aldus Van Niekerk. Maar, schrijft ze over De akker, '[g]elukkig zijn er ook passages die tintelen van het onverholen sarcasme'. Jaap Goedegebuure las daarnaast Patrick Pouws debuutoman De terugkeerling, 'een roman die voor het overgrote deel zo plat is als het spreekwoordelijke dubbeltje' [e-book].

Jann Ruyters wijdt een stuk aan Ivanov, de nieuwe roman van Hanna Bervoets [e-book | leesfragment]. 'Kenmerkend voor Bervoets is […] het gegoochel met chronologie en vertelperspectief wat in Ivanov niet altijd gelukkig uitpakt, maar wel het gewenste spanningsverhogende effect heeft,' merkt Ruyters op. Voor 'Vandaar dit boek' sprak Sofie Cerutti met Steven van de Vijver, auteur van Vet arm [e-book]. 'Ik probeer een genuanceerd en actueel beeld te geven van het leven in een grote stad in Afrika. Voor een breed publiek: het is meer journalistiek dan wetenschappelijk geschreven,' zegt Van de Vijver onder andere in het interview. Rob Schouten noemt Jacqueline Bels Bloed en rozen verder 'een studie om eindeloos in rond te dwalen'.

Het 'Beeldboek' van deze week is Antoon Melissens Jan Schoonhoven, volgens Christine Baart 'een ode aan de meester.' Sylvia Heimans vindt Marceline Loridan-Ivens' En je kwam niet terug 'een klein juweel' [e-book]. En Harriët Salm bespreekt Melanie Raabes De val [e-book]. Salm ontdekte een foutje in de thriller, '[m]aar het zij haar vergeven, want het is verder een knap en bij vlagen zelfs briljant opgetekend verhaal'. Paul van der Steen dan, hij recenseert Ben van der Veldens De Rijn. Een taaie en koppige grens [e-book]. 'Van der Veldens boek heeft iets te veel de vluchtigheid van een verzameling reportages en mist bij tijd en wijle de diepgang van een wat grondiger studie,' lezen we in het stuk. Hekkensluiter Bas Maliepaard laat zich enthousiast uit over Brendon Chase. Hij vindt het '[e]en boek om je heerlijk een poos in te verschansen.'

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Muziekjournalist Bas van Putten schreef Alles moest anders [e-book], een biografie over componist Peter Schat. Erik van den Berg trof een hoop ‘onnodige preciseringen’ aan en werd iets wat moedeloos van het hoge aantal pagina’s, maar 'Alles moest anders heeft óók een imponerende hoeveelheid nuance en scherpzinnigheid te bieden, en valt bovendien te lezen als een compendium van het Nederlandse componeren na 1950, bezien vanuit het perspectief van een charismatische lastpak'. Arjan Peters werd jaloers na het bekijken van de zwart-witfotobiografie Tsjechov uit 1987 van Peter Urban. ‘Hij had het niet altijd makkelijk, maar wás er toch maar mooi: Irkoetsk, Sint-Petersburg, Tbilisi, Parijs, Wenen, Nice, Florence. Paarden in de straten, mensen met mantels en hoeden, nergens toeristengekte. Dat zien is onze kwelling.’

De debuutroman Biefstuk [e-book] van Judith Eykelenboom werd gelezen en geprezen door Arjan Peters: ‘Eykelenboom geeft blijk van een gave compositietechniek; vanaf die ogenschijnlijk chaotische snapshots uit het begin keert elk detail terug.’ Wilma de Rek interviewt Mark Pieters, die sinds een half jaar de baas is bij uitgeverij Van Oorschot. Op de vraag waarin we zijn hand in de uitgeverij kunnen herkennen antwoordt hij: ‘Een paar dingen: een nieuwe reeks paperbacks, in een nieuwe vormgeving; de komst van schrijver Martin Michael Driessen; en Goudzand, een verzameling verhalen, dagboeken en brieven van journalist en schrijver Konstantin Paustovski.’ Peter Giesen las Leo Pricks Van Frankrijk moet je houden en hield er stof tot nadenken aan over. ‘Nederlanders mogen graag laatdunkend doen over de Fransen, de “hervormingen” die bij ons zonder veel morren worden geaccepteerd, hebben maar al te vaak geleid tot verrijking aan de bovenkant en verslechtering aan de onderkant van de samenleving. [...] Bovendien laat Prick mooi zien hoe schijnbaar technocratische Europese regels in de praktijk een bedreiging zijn voor de nationale identiteit.’

In de Volkskrant een voorpublicatie uit Maarten Doormans De navel van Daphne, waarin hij pleit voor sluiting van het Rijksmuseum. ‘Natuurlijk is het zonde. Maar erger is een cultuur die zijn eigen kunstenaars niet serieus neemt, en zich in de eenentwintigste eeuw opnieuw verlustigt aan de zeventiende als een herhaling van wat de negentiende eeuw al bewonderde.’ Sjeng Scheijen is razend enthousiast over Irina Vakars en Tatiana Mikhienko’s Kazimir Malevich – Letters, Documents, Memoirs and Criticism. ‘Wat je ziet is een schitterende, verbluffende kunstenaarspersoonlijkheid. Iedere bladzijde getuigt van zijn unieke ambitie en visie, en de standvastigheid waarmee hij die uitdroeg.’ Rolf Bos las Adam Sismans biografie John le Carré : ’Blijft het al dan niet opwindende spionageverleden ook in deze biografie nog deels in de schaduwen verborgen, andere aspecten uit het leven van de schrijver komen ruim aan bod. Dat zijn vele buitenechtelijke affaires worden behandeld, is niet zo interessant. Intrigerend is daarentegen wel de relatie met zijn vader, Ronnie Cornwell.’

Korte besprekingen, ten slotte:

• Daniëlle Serdijn over De Canon – De 50 + 1 mooiste literaire werken uit de Nederlanden: ‘De toon is goed, de canon zelf inspireert. Naast het weerzien met oude bekenden (Claus! Achterberg! Haasse!) is De Canon ook nog eens fraai uitgegeven.’
• ‘Verrassend zijn de passages over de discussies tussen Afrikaanse en westerse activisten over de te volgen koers. Alleen zou je meer willen lezen over de dagelijkse ervaringen van homo’s. Hun verhalen in het boek zijn het aangrijpendst’, aldus Wim Bossema over Homoseksualiteit in Afrika van Bart Luirink en Madeleine Maurick.
• Martijn van Calmthout las Zeven korte beschouwingen over natuurkunde [Seven Brief Lessons on Physics | Sieben kurze Lektionen über Physik] van Carlo Rovelli: ‘Het moet gezegd, Zeven korte beschouwingen is een puik boekje voor wie niet eerder iets noemenswaardigs las over relativiteit, quantumtheorie, de oerknal, deeltjes, ruimte en tijd, warmte.’
• Désanne van Brederode over Jan Keijs Kierkegaard anders gezien: ‘Jan Keij [weet] de lezer te verleiden tot het stellen van pijnlijke vragen, in plaats van te zoeken naar verzachtende antwoorden.’
• Persis Bekkering vindt ‘ogenschijnlijk luchtig proza’ in Ida Simons’ Als water in de woestijn [e-book]. 

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Rob van Essen las voor NRC het door Philip Hensher samengestelde The Penguin Book of the British Short Story [deel I | deel II]. 'Om een grondig oordeel over zijn keuze te kunnen geven, zou je eigenlijk ook zelf al die verhalen moeten lezen, maar dat is natuurlijk geen doen,' merkt Van Essen op. 'Wat wel meteen opvalt: hoe leesbaar de verhalen uit de zeventiende en achttiende eeuw nog zijn (hoe fris en geestig is Jonathan Swift!). En wat gaandeweg opvalt: hoe levendig de gekozen verhalen zijn.' Arjen Fortuin bespreekt verder Ivanov, het nieuwe boek van Hanna Bervoets [e-book | leesfragment]. Hij vindt het een 'sterke roman'. Thomas de Veen sprak met Bervoets. '[I]k denk niet dat mijn schrijverschap los van mijzelf te zien is. Voor mij zijn romans als dromen, waarin je alles mixt wat je overdag hebt meegemaakt met wat je hebt gezien of gelezen, en met je herinneringen. In mijn romans ben ik degene uit wie de gedachten en woorden komen, dus gaan ze over mij. Wat je interesseert, dat ben je,' zegt ze onder andere in het interview.

Janet Luis recenseert Den Haag van Martin Schouten [e-book], volgens haar 'een interessante en bijzonder laconiek getoonzette mengelmoes van hoog en laag, oud en jong, heden en verleden'. Arie van den Berg is enthousiast over de laatste dichtbundel van Jan Baeke, Seizoensroddel [e-book]. 'Van bundel naar bundel toont Baeke zich een steeds eigenzinniger dichter, met een idioom dat even alledaags als vervreemdend is,' aldus Van den Berg. Sebastiaan Kort noemt Merijn de Boers 't Jagthuys 'een heerlijke, grillige roman, geschreven door een jonge schrijver met een afwijkende stem van wie we nog veel gaan horen' [leesfragment].

Auke Hulst wijdt een stuk aan Jesse Balls Sinds het zwijgen begon [Silence Once Begun]. 'De schrijver, die "liegen en lucide dromen" zegt te doceren aan de School of the Art Institute of Chicago, lokt ons met Sinds het zwijgen begon de stilte van een moeras in. En hoewel ik nog steeds niet weet wat daar precies te vinden is, was het een plezier weer eens een boek te lezen dat ronduit anders durft te zijn,' schrijft Hulst. Michel Krielaars bespreekt het tweede deel van Tolstojs Verzamelde werken, 'een waardig eerbetoon aan Tolstoj als geniaal verhalenschrijver'. Toef Jaeger vindt Lisa Moores De ontsnappingen van David Slaney [Caught] '[r]echt-toe-recht-aan vermaak'. Menno de Galan dan, hij las een viertal boeken over Richard Nixon waaronder dat van John Dean. 'In The Nixon Defense maakt voormalig medewerker en klokkenluider John Dean een overtuigende reconstructie van Watergate door de ogen van de president. Een boek om van te watertanden,' lezen we.

Van Guus Valk een stuk over 'de mooi geschreven biografie' Destiny and Power van Jon Meacham. Marnix Krop leverde een recensie van Christie Miedema's proefschrift Vrede of Vrijheid?, waarin zij zich 'concentreert op "linkse" organisaties: de sociaal-democratische partij, de vakcentrale en de vredesbeweging'. Marco Kamphuis wijdt een bespreking aan Anne Folkertsma's Hans Fallada [e-book]. 'Het drama in het leven van de grote schrijver die tegelijk een zwakke man was is aangrijpend door de zakelijke stijl van Folkertsma, die zich ook niet bezondigt aan overbodige karakterduiding. Haar biografie is op zichzelf al reden tot lezen, maar met drie opgenomen teksten van het studieobject zelf is dit boek een echte aanrader. In die geschreven zelfportretten blijkt de grote kracht van Fallada, die een echte volksschrijver was, een verteller pur sang, maar die ook bewondering oogstte van modernistische tijdgenoten als Robert Musil en Thomas Mann,' aldus Kamphuis. En Bram Vermeulen schrijft over Justice Malala's 'sombere' We have now begun our descent.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Dirk-Jan Arensman sprak met Ryan Gattis, auteur van de roman Zes dagen [e-book | All Involved]. 'Latino's vormen de meerderheid van de bevolking in Los Angeles, maar zie je dat terug in het beeld dat ervan wordt neergezet in films en tv-series? Vergeet het maar. Het is alsof ze onzichtbaar zijn. Daarom vond ik het ook belangrijk me met zoveel mogelijk compassie in hen te verplaatsen,' zegt Gattis in het interview. 'Ik wilde het unieke familiegevoel en de loyaliteit binnen de gangstercultuur laten zien; proberen te begrijpen wat die mensen drijft, zelfs als ze dingen hadden gedaan die me soms misselijk maakten.' Van Jos Bloemkolk daarnaast een bespreking van het tweede deel van de Verzamelde werken van Tolstoj. Hij is enthousiast: 'De stijl van Tolstoj kan niet genoeg worden geprezen. Hij schrijft alleen maar heldere zinnen, zonder opzichtige literaire opsmuk.'

Dieuwertje Mertens geeft Wereld, wereld! van Regis Jauffret vier sterren en merkt op dat de roman 'prachtig vertaald [is] door Martin de Haan en Rikus Hofstede'. Arie Storm bespreekt K. Schippers' Niet verder vertellen [e-book]. 'Hij probeert de afstand tussen de kunst en het leven te verkleinen, en tussen het heden en het verleden,' staat er onder andere in het stuk. Dries Muus, ten slotte, laat zich positief uit over Bidden en vallen, de nieuwe roman van Henk van Straten [e-book]. 'Het eerste deel van Bidden en vallen is overdonderend, de rest is overtuigend,' aldus Muus.

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Robbert de Witt noemt Steven Lee Myers' biografie De nieuwe tsaar [e-book | The New Tsar] in Elsevier 'een fraaie, wat topzware biografie'. En Nikki Sterkenburg stelt dat Patrick Pouws De terugkeerling 'een zeer actuele thriller' is, 'waarin hij kennis over jihadistische groepen elegant verweeft met een spannende plotlijn' [e-book].

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

Carel Peeters besteedt in zijn 'Literaire kroniek' aandacht aan Het atheïstisch woordenboek van Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt. '[E]en echt woordenboek is het niet,' schrijft hij onder meer, 'eerder een kleine encyclopedie van zo'n 350 pagina's met lemma's die kleine essays zijn.'

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.

Halverwege de zomer van 2015 verschenen er twee literaire werken die de historische zwart-wit verdeling van de Verenigde Staten lieten zien: Harper Lee’s Go Set a Watchman [Ga heen, zet een wachter | e-book] die weinig positieve recensies kreeg en Ta-Nehisi Coates’ Between the World and Me [Tussen de wereld en mij | e-book] dat volop geprezen werd. Volgens Joost de Vries is Coates’ boek ‘retorisch aanzwellend, soms wat irrationeel, maar altijd urgent en hoog literair’. Coates haalde uit naar de literaire canon en de afwezigheid van zwarte schrijvers. Dit deed De Vries denken aan Kamel Daouds Meursault, contre-enquête  [Moussa of de dood van een Arabier | e-book] dat door de media ‘noodzakelijk’ genoemd werd.

Karin Amatmoekrim roemt het nieuwe boek van Ernest J. Gaines. ‘Een les voor het sterven [A Lesson Before Dying] is, in zijn realiteitszin en kernachtigheid, nog onverminderd geldig. In het boek wordt Jefferson, een jonge zwarte man, ter dood veroordeeld voor een misdaad die hij niet heeft gepleegd. […] Het boek biedt geen goede afloop, maar onderzoekt de menselijke waardigheid in een hardvochtige wereld waarin de kaarten genadeloos oneerlijk verdeeld zijn.’

Jan Postma bespreekt drie autobiografische non-fictieboeken van zwarte schrijvers: Negroland: A Memoir van Margo Jefferson, Citizen: An American Lyric van Claudia Rankine en Between the World and Me [Tussen de wereld en mij | e-book] van Ta-Nehisi Coates. ‘Zoals Negroland melancholisch is, en Between the World and Me wanhopig en woedend, zo is Citizen in rouw.’

Hans Achterhuis bestudeerde Kritiek van de zwarte rede van Achille Mbembe ‘[…] ik heb veel geleerd van Kritiek van de zwarte rede. Zwaarder dan met de door Mbembe ingenomen positie was mijn worsteling met zijn stijl.’ Ook las Achterhuis Ruimte voor vooroordelen [e-book] van Adam Sandel: ‘de hermeneutische aanpak die Sandel bepleit, is hier ver te zoeken.’

Harriet Duurvoort herlas Astrid Roemers Het spoor van de jakhals en noemt haar een rolmodel. ‘Haar werk biedt een unieke kijk op de binnenwereld van een Afro-Surinaamse vrouw.’ Duurvoort vindt het ‘[…] een gemis dat het aantal gekleurde literaire vertellers zo karig is. Juist nu is er behoefte aan goede, persoonlijke verhalen van al die migranten die in Nederland wankel wortelschieten’. Ook Marja Pruis prijst Astrid Roemer, de auteur die dit jaar de P.C. Hooftprijs in ontvangst mag nemen. Haar laatste boek Zolang ik leef ben ik niet dood verscheen in 2004, ‘je opnieuw verdiepende in haar romans is het [...] onmogelijk er niet weer voor te vallen, hoe gezocht en ontoegankelijk ze in onderdelen ook zijn’.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.