Recensieoverzicht: Tommy Wieringa, Pankaj Mishra & Dola de Jong (1 maart 2017)

Thijs Kleinpaste opent het nieuwe nummer van  de Nederlandse Boekengids met een analyse van de taal van het populisme aan de hand van Victor Klemperers LTI: De taal van het Derde Rijk. ‘Klemperers these is dat de cultuur en het politieke karakter van een tijdperk hun weerslag vinden in de taal. De kern van zijn filologische dagboekaantekeningen is dan ook dat de taal, zeker in een wereld waar agressieve ideologieën strijden om de macht, het eerste slagveld is waar die strijd gewonnen of verloren wordt.’

Rob Hartmans schrijft over Thierry Baudet, en dan in het bijzonder zijn ontwikkeling van conservatieve veelschrijver naar markante woordvoerder voor zijn eurosceptische partij Forum voor Democratie. ‘Een politieke stroming die zich in populariserende catchphrases afzet tegen “Europa” en oproept het “eigene” te omarmen.’ Olivier Boehme leverde een stuk over Thomas Mann en de manier waarop hij nationale politiek in verband bracht met gender, erotiek en met name homoseksualiteit. Dit perspectief schept ‘niet alleen een verhelderende blik op zijn leven en zijn werk, maar bovendien op zijn tijd en de onze’. En Jaap Goudsmit bespreekt, aan de hand van Dick Swaabs Ons creatieve brein en Eric Kandels Reductionism in Art and Brain Science, hoe onze persoonlijke voorkeur voor figuratieve dan wel abstracte kunst tot stand komt. Dit hangt nauw samen met onze culturele en intellectuele ontwikkeling én de bedrading en werking van ons hele visuele systeem. ‘De twee boeken vormen tezamen een overtuigende uitnodiging aan iedereen [om de waardering voor beide kunsten] te ontwikkelen en te stimuleren.’

Lennaert Huiszoon schrijft over de zoektocht naar een verenigbare kwantumzwaartekrachttheorie en bespreekt daarbij Carlo Rovelli’s Reality is Not What it Seems. Rovelli is voorstander van de lustheorie, een concurrent van de veel bekendere snaartheorie. ‘Rovelli’s boek [is] aangenaam en overtuigend, maar of lustheorie uiteindelijk dé theorie van kwantumzwaartekracht zal blijken, durf ik ook na lezing niet te voorspellen.’ Verder een reactie van Jonathan Israel op Rob Hartmans kritische bijdrage over Israels Verlichtingstrilogie (2001-2011) in De Nederlandse Boekengids 2016 #4. Vanzelfsprekend volgt het antwoord van Rob Hartmans op Israels repliek. ‘Dat Jonathan Israel grote verdiensten heeft voor de geschiedschrijving, en dat zijn boeken een enorme stimulans hebben gegeven aan de bestudering van de Verlichting, staat buiten kijf. Het is alleen jammer dat hij zich sinds 2001 vooral is gaan opstellen als een ideoloog die de heilsboodschap van het radicale, seculiere Verlichtingsdenken erin wil rammen.’

Thomas Smits onderzoekt, met behulp van onder andere Richard J. Evans’ De eeuw van de macht [recensie] en Andreas Malms Fossil Capital, waarom historici nauwelijks aandacht hebben voor het ontstaan van klimaatverandering en waarom het belangrijk is om dit proces beter te begrijpen. ‘Het is te hopen dat een beter historisch begrip niet alleen leidt tot innovatieve ontmanteling van de fossiele economie, maar ook tot een groter verantwoordelijkheidsgevoel van westerse landen voor onze historische rol in het ontstaan van dit enorme probleem.’ Lisa Doeland neemt de pleidooien van verscheidene filosofen en sociologen voor alternatieve, meer ‘geaarde’ levenshoudingen onder de loep. ‘Ondanks het almaar grotere klimaatprobleem en een vloedgolf aan burn-outs versnellen we op planeet aarde druk verder.’ (Doeland raadpleegde onder andere de volgende titels: Rusteloosheid. Pleidooi voor een mateloos leven van Ignaas Devisch, Leven in tijden van versnelling. Een pleidooi voor resonantie van Hartmut Rosa, De grote vlucht inwaarts. Essays over cultuur in een onoverzichtelijke wereld door Thijs Lijster, De wereld buiten je hoofd. Een filosofie van de aandacht van Matthew Crawford, Het digitale proletariaat van Hans Schnitzler, Identiteit van Paul Verhaeghe, Ritme. Op zoek naar een terugkerende tijd van Marli Huijer, en Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame tijd van Joke J. Hermsen.)

Boeken op komst:

• In de ban van een beter verleden van Willem Huberts
• Als dit zo doorgaat van Auke Hulst (red.)
• How to Kill a City: Gentrification, Inequality and the Fight for the Neighborhood van Peter Moskowitz
• Schizofrenie. Een filosofisch essay over waanzin van Paul Moyaert
• Fabrieken van kennis, industrieën van creativiteit van Gerald Raunig
• Opstand van de natuur van Philipp Blom
• Willem Kloos (1859-1938). O God, waarom schynt de zon nog van Peter Janzen en Frans Oerlemans
• The Early Dutch Sinologists (1854-1900) van Koos Kuiper
• Filosofie van geweld van Lode Lauwaert (red.)
• Tijd van woede. Een geschiedenis van het heden van Pankaj Mishra
• Mijn gevangenissen van Silvio Pellico
• Nederland onder Napoleon van Bart Verheijen
• De wereld waar ik buiten sta. Oorlogsdagboek 1942-1954. van Hanny Michaelis

De Nederlandse Boekengids verschijnt zesmaal per jaar. Het tijdschrift is te koop bij het Nieuwscentrum. Neem nu een abonnement op de Nederlandse Boekengids!