George Saunders, Kazuo Ishiguro & Mark Lilla (de besprekingen in de week van 11 oktober 2017)
16 oktober 2017Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met deze week aandacht voor onder anderen Jennifer Egan, George Saunders, Kazuo Ishiguro, Maxim Februari, Mark Lilla, John Green, Joan Veldkamp, en verder: Martin Hendriksma, Junichiro Tanizaki (Trouw), Ariel Levy, Suzanna Jansen, Herman Brusselmans (de Volkskrant), Tom Lanoye (Het Parool), Angela Dekker en Jessica Voeten (De Groene Amsterdammer), Roxane Gay, José Saramago (NRC), Franca Treur (Elsevier).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
In Letter & Geest deze week een bewerkt fragment uit Beatrice de Graafs nieuwe boek Heilige strijd. Het verlangen naar veiligheid en het einde van het kwaad, en Marco Visscher sprak met Mark Lilla (The Once and Future Liberal: After Identity Politics): 'Het is prima dat ze zoeken naar rechtvaardigheid en gelijkheid. Wel vind ik het verkeerd hóé zij dat doen. Het lijkt of ze helemaal door zichzelf in beslag worden genomen, geobsedeerd door eigen leed en onrecht dat hun wordt aangedaan. Ze zijn uitsluitend gericht op het hermetisch gesloten clubje waartoe zij behoren en zetten zich af tegen alles en iedereen. Dat is een doodlopende weg. Om politieke invloed te krijgen, moet je juist jezelf en je eigen ego overstijgen, en in gesprek gaan met mensen die niet zijn zoals jij.' En Rik Torfs (Fear of Happiness) schrijft over de kenbaarheid van geluk.
'Maar vaker slaagt Van hee erin om bijna terloops heden en verleden, droom en werkelijkheid, het kleine onbeduidende en het oneindig grootse samen te laten gaan,' schrijft Janita Monna over de nieuwe bundel van Miriam Van hee, als werden wij ergens ontboden. En Gerwin van der Werf bespreekt George Saunders voor de Man Booker Prize genomineerde romandebuut Lincoln in de bardo [onze recensie]: 'Met zijn korte verhalen heeft Saunders al eerder bewezen een meester te zijn in het vervlechten van het gewone en het buitenissige. Met Lincoln in de bardo tilt hij dit meesterschap naar een hoger niveau. Krankjorum of diep ontroerend, het is hoe dan ook een boek dat je niet vergeet.'
Paul van der Steen las Martin Hendriksma's De Rijn. Biografie van een rivier ('vol aardige inzichten en weetjes', maar 'ook in Hendriksma's onderhoudende rivierrelaas, heeft [zijn prominente aanwezigheid] nauwelijks meerwaarde'), en Casper Luckerhof looft Junichiro Tanizaki's De brug der dromen. Verzameld werk. 'Op zulke momenten is Tanizaki op zijn best: hij laat als geen ander zien welke prijs we moeten betalen om vast te kunnen houden aan een ideaal. [...] Zo dwingt de bundel De brug der dromen uiteindelijk tot wat grote literatuur doet: nadenken over onze eigen houding in het leven. Hoe diep zijn we bereid in het duister te tasten om onze verlangens te stillen? En wat blijft er vervolgens over, als er geen geheimen meer zijn?'
Korter:
- Julie Phillips over Jennifer Egans Manhattan Beach [fragment]: 'Het is duidelijker dan ooit dat Egan een rasverteller is die zich qua vertelkunst kan meten met Elena Ferrante, vooral wanneer we Anna’s pogingen volgen om haar eigen weg te vinden. Wat Manhattan Beach niet heeft, is de oorspronkelijkheid en de levendige humor die Egans eerdere romans zo sprankelend maakten.'
- In 'Vandaar dit boek' vertelt Joan Veldkamp over Vrijhaven Shanghai. Hoe duizenden Joodse vluchtelingen in Shanghai aan de Holocaust ontkwamen [fragment].
- Beeldboek van de week is Thomas Ruffs Interieurs.
- Monique de Heer over Robert Harris' München 1938: 'Harris weet meesterlijk de spanning op te roepen van die vier dagen in 1938, toen velen nog even geloofden dat de verschrikkingen van een nieuwe oorlog konden worden afgewend.'
- Bas Maliepaard over John Greens Schildpadden tot in het oneindige: 'De verstikkende innerlijke dialoog, de "steeds nauwere wenteling" van intrusies waaraan niet te ontsnappen alt, zet Green (zelf open over zijn obsessief-compulsieve stoornis) zeer indringend neer: de grote kracht van dit boek.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de Volkskrant vertelt Ariel Levy aan Maartje Laterveer over haar desillusie na ‘alles’ verloren te hebben, en de memoires De regels gelden niet die ze erover schreef. Marco Vissher interviewt Jos Palm over zijn boek De gewone man [leesfragment]. Tijdens het schrijven ontdekte hij dat ‘het bij de gewone man níét draait om de maag die moet worden gevuld, zoals vaak wordt gedacht.’ Laura de Jong schrijft over Jan Drost, die van mening veranderde over liefdesverdriet en daarover schreef in Als de liefde voorbij is.
Tonie Mudde sprak Franklin Foer (Ontzielde wereld): 'De macht van de huidige techbedrijven is zoveel groter dan die van internetbedrijven destijds. Inmiddels weten bedrijven als Google, Facebook en Amazon álles van ons. Welke reizen we dagelijks maken, wie onze vrienden zijn, welke producten we kopen. Al die informatie kunnen ze gebruiken om ons te sturen en om hun eigen positie verder te versterken. Daar kan geen start-up meer tegenop.' En Carolina Lo Galbo interviewt Suzanna Jansen over haar nieuwe boek Ondanks de zwaartekracht. Ze is weer gaan schrijven omdat ‘[het] onderwerp haar bij de lurven had gegrepen en ze de bagage mistte om er een theatervoorstelling over te maken’. Hans Bouman schrijft over de titels die kans maken op de Man Booker Prize. Zijn oordeel: ‘Lincoln at the Bardo [van George Saunders - lees onze recensie] en Autumn [van Ali Smith] steken duidelijk boven de andere titels uit, waarbij Saunders de favoriet van de bookmakers is. Persoonlijk hoop ik dat Smith na dinsdag “Booker bridesmaid” af is.’
Walter Isaacson schreef de biografie Leonardo da Vinci, die Bert Wagendorp las. Wagendorp schrijft dat ‘Isaacson erin [slaagt] je zeshonderd pagina’s lang in het spoor van Leonardo da Vinci te houden’. Vier sterren. Elma Drayer las de bloemlezing van de brieven van Roald Dahl, Liefs van Boy [leesfragment], door Donald Sturrock, waarin ze ‘diepe genegenheid van een zoon voor zijn zielsverwante moeder’ proeft. Drie sterren. Persis Bekkering geeft Maxim Februari’s Klont [recensie] vijf sterren en noemt het ‘geestig, sprankelend en veelzijdig’. ‘Dat Februari zijn personage het tegenovergestelde laat vertellen maar dat de lezer zijn eigen conclusies trekt, is deel van de aantrekkingskracht van deze roman, die vaker parels van paradoxen bevat,’ volgens Bekkering.
Arjan Peters geeft Herman Brusselmans Hij schreef te weinig boeken twee sterren, waarin Brusselmans volgens Peters ‘niet zijn humor maar zijn verveeldheid overbrengt’. Aleid Truijens las de biografie van Rick Honings over Herman Brusselmans, Majoor van het Menselijk Leed. Ze noemt Honings ‘een soepele schrijver en een kundig onderzoeker’, maar vindt dat het boek ‘afstand mist’. Drie sterren.
Hugo Blom bepaalt op basis van de eerste tien pagina’s of hij verder wil lezen. Door Torill Kornfeldts De terugkeer van de mammoet is hij geïntrigeerd. Hij is minder onder de indruk van Bob van Toors Oma weet – inderdaad – raad. Met Desiderius Erasmus. Brieven 1484-1536 samengesteld door Harm-Jan van Dam, wil hij ‘meteen aan de slag’. Suzanne Weusten schrijft over denkfouten en haar boek Wij zijn slim en andere dwaalwegen van het denken. ‘[D]e verraderlijkste dwaalweg van het denken is het rooskleurige beeld dat we van onszelf hebben.’
Kort en goed:
- Hans Bouman over David Jones’ Tussentijd, vier sterren.
- Sjeng Scheijen over Lev Rubinsteins dichtbundel Verder en verder, vier sterren.
- Persis Bekkering over Renate Dorresteins Reddende engel, drie sterren.
- Peter Swanborn over Wie het mooist valt van Sara Nović, twee sterren. Hij spreekt van een ‘roman […] met een manipulatief karakter’.
- Pjotr van Lenteren over John Greens Schildpadden tot in het oneindige, vier sterren.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week interviewt Dieuwertje Mertens Tom Lanoye over zijn nieuwe roman Zuivering [recensie]. Lanoye vertelt over zijn opvatting dat ‘[je] met kunst de grote tendensen van de samenleving kunt vatten en individualiseren om de complexiteit van de schuldvragen zichtbaar te maken’. Arie Storm geeft Maxim Februari’s Klont [onze recensie] drie sterren. Storm schrijft dat het boek ‘écht interessant wordt […] als we al bijna op de laatste bladzijde beland zijn’.
Ver weg dichtbij, de door Jos de Roo gebundelde ‘praatjes’ van Boeli van Leeuwen, krijgt ook drie sterren, van John Jansen van Galen. Van Galen merkt op dat ‘De Roo [niet] selecteerde, maar alles publiceerde wat voorhanden was, inclusief het frappante verschil in kwaliteit’. Dirk-Jan Arensman las Manhattan Beach [fragment] van Jennifer Egan en vond het af en toe wat ‘te gelikt’, maar toch zag hij ‘elementen die het geheel uiteindelijk ruimschoots boven het gedegen vakwerk uittillen’. Hans Knegtmans geeft Boris O. Dittrichs Halszaak drie sterren en noemt het ‘[l]euk voor een discussie met huisgenoten’.
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Michel Krielaars ging naar Bergen op Zoom om de boekhandel Quist te bezoeken en stuitte daar op het boek Mijn geliefde boekhandel van Petra Hartlieb: een aanrader voor iedereen die een boekhandel heeft of overweegt er een te beginnen.
'De civilisatie heeft behoefte aan nuchtere, illusieloze Tatsachenmenschen, niet aan wereldvreemde kunstenaars en filosofen' is de boodschap in Oswald Spenglers De ondergang van het Avondland, de cultuurkritische klassieker die nu, bijna honderd jaar later, is vertaald in het Nederlands (door Mark Wildschut). 'Zelf probeerde Spengler ook zo’n ‘feitenmens’ te zijn, iemand die afging op hoe de geschiedenis daadwerkelijk was en niet op hoe zij zou moeten zijn. Met als resultaat een levensgrote paradox. Want als historicus bleek hij allereerst een ‘dichter’ te zijn, schrijvend in een schitterende, misschien wat ronkende maar alleszins literaire stijl. Juist wat zijn boek nog altijd leesbaar maakt, pleit tegen de boodschap die het bevat', aldus Arnold Heumakers.
Thomas de Veen bespreekt Franca Treurs nieuwe, derde roman Hoor nu mijn stem [fragment]. De inhoud van het verhaal vond hij niet erg verassend, maar het heeft dezelfde scherpte als haar korte verhalen in NRC en Trouw. 'Snapshots van een mensenleven zijn het, scherp maar vol mededogen, waar je onder de oppervlakte nog allerlei persoonlijke wensen, verlangens en karakterzwaktes voelde broeien – en telkens had ze er maar een paar zinnen voor nodig.' De Veen las tevens John Greens Schildpadden tot het oneindige (vert. Aleid van Eekelen-Benders): 'een volstrekt eigenzinnige, eclectische mix van weetjes uit de wetenschap, flarden poëzie en geinige verzinsels, mooie metaforen en betekenisvolle bijrollen voor een schatrijk reptiel en een troostrijke stapel schildpadden', maar een wat voorspelbare spanningsboog, vindt De Veen.
Nynke van Verschuer las Winter in Amerika en concludeert: 'Rob van Essen schrijft in ongekunsteld proza dat ruimte laat om enkele heel sterke zinnen hun werk te laten doen. Desalniettemin blijft Winter in Amerika te veel spel, te overladen met referenties en te nadrukkelijke knipogen naar de dunne scheidslijn tussen pagina en realiteit [...].' Ger Groot bespreekt José Saramago's Hellebaarden [fragment] (vert. Harrie Lemmens) over fabricage en verhandling van wapens en de betrokkenen. 'Het is een typisch Saramago-onderwerp. Hoe gaat het er in de samenleving aan toe? zo vraagt hij zich in bijna al zijn romans af. Met als onvermijdelijk antwoord: doortrapt en immoreel.' N.B. Op 18 oktober (19u) zal Ger Groot in gesprek gaan met de weduwe en vertaler van Saramago over Hellebaarden, bij Boekhandel Athenaeum Roeterseiland.
Rob van Essen las Een geschiedenis van wolven [fragment] van Emily Fridlund (vert. Erik de Vries) en Elmet van Fiona Mozley, beide op de shortlist van de Man Booker Prize 2017. Zou Van Essen moeten kiezen tussen deze twee romans, beide verteld vanuit het perspectief van een puber, dan zou Fridlund winnen.
'Los van de feiten die Murray presenteert, zet hij zijn visie ook scherpzinnig uiteen. Hij veegt de vloer aan met de vele drogredenen die voorstanders van open grenzen debiteren,' schrijft Gabriël van den Brink over The Strange Death of Europe. Immigration, Identity, Islam. van de Brit Douglas Murray. Maar het boek behoeft hier en daar nog wel aanvulling. Murray is volgens Van den Brink te oppervlakking over de islam. Bas Blokker bespreekt Alleen omdat ik een Van Hall ben. Gijs van Hall 1904-1977, geschreven door historicus Dirk Wolthekker. 'Jammer dat Wolthekker, die veel mooie bronnen over Van Halls zieleroerselen vond, geen verklaring biedt voor de blinde vlek van de burgemeester voor politie- en justitie-aangelegenheden – de reden van zijn ondergang,' aldus Blokker.
Maarten Zwiers over Bas Heijnes essay Wereldverbeteraars: 'Heijne betoogt overtuigend dat [...] het gedachtegoed [van Gandhi, King en Mandela] ook nu nog niets aan radicalisme heeft ingeboet. De strijd van Gandhi, King en Mandela duurt voort, zij het op een ander niveau.' Henk van Gelder over Berend Boudewijns Ik stond erbij en ik keek ernaar: 'een luchtige bundel herinneringen aan zijn jeugd en zijn vele carrières' waarin hij met een 'monkelend soort ironie terugkijkt op de wereldjes waarin hij zich bevond, en zichzelf danig relativeert'. En Romy van der Poel over Roxane Gays Honger [fragment] (vert. Lette Vos): 'Dat haar nieuwe, vertaalde essaybundel Honger anders is dan Bad Feminist, maakt ze al op de negende pagina duidelijk. Deze keer hoeft de lezer niet te verwachten om meegenomen te worden, zelfs niet de vrouwen met overgewicht op zoek naar herkenning. [...] Dit is vooral háár verhaal.'
En tot slot een interview met George Saunders, auteur van Lincoln in de bardo (vert. Harm Damsma en Niek Miedema). Interviewster Ellen de Bruin noemt hem een 'kalme spraakwaterval'. Het gesprek gaat over geesten, over Lincoln, over schrijven ('Dat is schrijven: je wrijft voortdurend met je handen over het tapijt om te zien of ergens bobbels zitten. En als ergens een bobbel zit en je repareert die, dan wordt het werk meteen beter, alsof het je beloont voor je eerlijkheid.') en over Trump (' Ik heb de Amerikaanse geschiedenis altijd gezien als een auto die meestal op de weg rijdt en af en toe in een greppel belandt. Maar nu vraag ik me af of we niet eigenlijk in de greppel liggen en maar af en toe de weg op komen.').
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
- Irene Start over Franca Treurs Hoor nu mijn stem [leesfragment], drie sterren: 'Ruim baan voor sfeerimpressies van het Zeeuwse boerenleven [...]. Het verhaal is warmbloediger dan Treurs debuut [...] De oudtantes zijn echter houterige personages van wie je op een verkeerde manier kippenvel krijgt.'
- Rik Kuethe over Joan Veldkamps Vrijhaven Shanghai [leesfragment], vier sterren: 'Een grote verdienste van Vrijhaven Shanghai is dat Joan Veldkamp de sfeer in die stad aan het eind van de jaren dertig van de vorige eeuw zo evocatief weet op te roepen.'
Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de Groene Amsterdammer bespreekt Joost de Vries deze week het oeuvre van Nobelprijswinnaar Kazuo Ishiguro. 'Hoe meer regels je volgt, hoe groter de muur die tussen jou en je leven komt te staan,' schrijft De Vries over de beschaving die de auteur met zijn 'wonderlijk gecontroleerde pen neerzet'. [Op Athenaeum.nl bespraken wij Ishiguro's Vergeten reus.]
Marja Pruis las Klont van Maxim Februari [recensie] en noemt het zowel 'speels, erudiet, ironisch, ernstig' als 'saai', hoewel ze dat zelf 'moeilijk toe te geven' vindt.
Door Thijs Kleinpaste een stuk over Mark Lilla’s The Once and Future Liberal, dat hij schreef naar aanleiding van de verkiezing van Trump. Kleinpaste noemt Lilla's 'poging om opponenten af te schilderen als fundamenteel onredelijk […] vals en misplaatst'. En Angela Dekker en Jessica Voeten schreven een stuk over de brieven van Mata Hari die ze hebben gebruikt in de biografie Moed en overmoed die dit najaar zal verschijnen bij Atlas Contact.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
