Bart Slijper, Amitav Gosh & Irvin Yalom (de besprekingen in de week van 13 september 2017)
15 september 2017Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met deze week aandacht voor Eva Meijer, Bernard MacLaverty en Elizabeth Currid-Halkett (Volkskrant), Kees van Kooten, Max Pam, Alma Mathijsen en Maarten van der Graaff (Het Parool), Amitav Gosh, Irvin Yalom, Arie Storm, Paolo Cognetti (NRC Handelsblad), Victor Frölke (Elsevier), Bart Slijper, Rob van Essen, Jess Walter en Yanis Varoufakis (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
In Trouw, De Verdieping: Arjan Visser tiengebodensgewijs in gesprek met Sanneke van Hassel, over Stille grond [leesfragment], over haar leven, en over haar schrijverschap, onder gebod X ('Gij zult niet begeren'): 'De positie van kunstenaars en schrijvers is niet best. En dan zijn we ook nog eens freelancers waarover in de media, ook door linkse politici, wordt gedaan alsof het bijna misdadig is om zelfstandige te zijn terwijl je in veel beroepen geen keuze meer hebt. Er is veel bezuinigd op de kunsten en nóg krijg je te horen dat je lekker heel de dag met je hobby bezig kunt zijn. Tja. Ik ben blij dat ik kan schrijven, dat is waar, maar ik denk wel eens: het zou helemaal niet erg zijn om iets minder krap bij kas te zitten.'
En in Letter & Geest: Joris Belgers in gesprek met Mohsin Hamid, over Exit West [leesfragment Nederlandse vertaling | recensie | toelichting door de vertaler]: 'Ik ben juist geïnteresseerd in het universele aspect. Wat maakt dat iemand verandering wil? Wat gebeurt er als ze die beslissing hebben genomen? Daar kan iedereen zich wat bij voorstellen. Ik wilde het migrantenverhaal overbrengen als universeel verhaal. Die deuren helpen daarbij.' En: 'Door het vertellen van verhalen kunnen we ons voorstellen wat kán zijn. Mijn visie als schrijver is er maar eentje. Laat de samenleving zich bij wijze van burgerplicht eens voorstellen wat ze zou willen zijn.'
Verderop een voorpublicatie uit Bas Heijnes essay Wereldverbeteraars. Gandhi, King, Mandela. Hun erfenis, en Janita Monna over Dimitri Verhulsts dichtbundel Stoppen met roken in 87 gedichten ('met regels die ergens blijven haken, die je blijft neuriën, net als met goeie liedteksten', '[Verhulst] heeft mij opnieuw voor zich gewonnen').
Marijke Laurense dan, over Esther Schreuders Cupido en Sideron. Twee Moren aan het hof van Oranje ('een verrassend inkijkje in de verhoudingen tussen upstairs en downstairs en in de privileges van de gekleurde bedienden') en Shrabani Basu's Victoria & Abdul. Het ware verhaal van de innige relatie tussen een koningin en haar vertrouweling ('Een sappige soap vol geslijm, geroddel en gekonkel. Over macht en onmacht. Maar ook een mild verhaal over moederliefde, eenzaamheid en loyaliteit, in koninklijke hoeveelheden.'). En Paul van der Steen las Yuri Slezkines The House of Government / Het Huis van de Regering [onze recensie | fragment]: 'Aan Het Huis van de Regering is zichtbaar veel research voorafgegaan en het boek staat vol interessante en indringende passages. Slezkine wil echter te veel. [...] Slezkine vindt het kleine plaatje als representant van het grote niet voldoende. Hij wil ook uitgebreid stilstaan bij de algemene lijnen van de geschiedenis.'
En het Boek van de Week? Max Pams Leviathan of Het hart in de steen. Rob Schouten is er gemengd over. '[Pam] is gewoon meer een man van feiten en meningen dan van de verbeelding. Dat maakt zijn roman tot een halffabrikaat, interessant maar niet helemaal geslaagd, net als de levens die erin beschreven worden.'
Kort:
- Ger Leppers over Mia Couto's De bekentenis van de leeuwin: 'Wat het lezen van De bekentenis van de leeuwin tot zo’n aangenaam vervreemdende ervaring maakt, is de manier waarop de werkelijkheid op losse schroeven wordt gezet en gekruid wordt met Afrikaanse mythen en denkwijzen, waardoor de contouren van de realiteit in de loop van het verhaal steeds sterker vervagen.
- Paul Gageldonk in 'Vandaar dit boek' tegenover Co Welgraven over De redders van het Avondland. Het rechts-populisme in Duitsland: 'Het is voor mij nog steeds onduidelijk waar de partij [de AfD - red.] voor staat.'
- Beeldboek van de week is Arthur Mebius' Dear Sky: The Planes and People of North Korea's Airline.
- Sofie Messeman over Tomas Espedals Tussen april en september: 'Espedal durft het aan om dergelijke hoogst ontwrichtende emoties aan het papier toe te vertrouwen, wat zijn roman alleen maar meeslepender maakt.'
- Gerwin van der Werg over John Le Carré's Een erfenis van spionnen: 'Nogal taai leesvoer.' En vervolgens: 'Een vrij voorspelbare thriller.'
- Bas Maliepaard over Barry Jonsbergs Het alfabet van Candice Phee: 'Ontwapenend, integer portret.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Els Zweerink interviewt Eva Meijer over haar proefschrift en haar essay De soldaat was een dolfijn, waarin zij schrijft over hoe we dieren een politieke stem kunnen geven. Meijer vertelt: ‘Dieren hebben natuurlijk niet de mogelijkheid om bijvoorbeeld een protestbrief te schrijven of zich verkiesbaar te stellen. Door bepaalde situaties te zien als politieke situatie – een conflict tussen een groep mensen aan de ene kant en een groep dieren aan de andere kant – heb je een nieuwe manier om na te denken over zo’n conflict, ander dan alleen maar in termen van: mensen hebben last van dieren.’ Dichter Erik Jan Harmens spreekt met Laura de Jong over zijn ervaring met stoppen met alcohol drinken en zijn boek Hallo muur.
In een briefwisseling stelt Arjan Peters vragen aan Ellen Deckwitz, Menno Wigman en Laura van der Haar over goede poëzie, reputatie en klank. Volgens Deckwitz vereist poëzie lezen ‘een grotere portie welwillendheid dan het lezen van proza’. Wigman schrijft: ‘Poëzie zien doet poëzie schrijven en een goed gedicht schrijf je nu eenmaal niet alleen.’ Van der Haar noemt poëzie ‘een soort vertrek met veel te veel deuren’ en klank ‘een van de deuren om door naar binnen gelokt te worden’.
Koen Haegens las The Sum of Small Things: A theory of the Aspirational Class van Elizabeth Currid-Halkett en de klassieker van Thorstein Veblen, Theory of the Leisure Class. ‘De statusoorlog concentreert zich […] niet langer op hebbedingetjes. Die kan elke middenklasser zich veroorloven. Het verhaal erachter maakt het verschil,’ maakt hij daaruit op. Door Aleid Truijens een stuk over Wij van de hbs. Ze noemt het ‘onderhoudende borrelpraat’. Drie sterren.
Hans Bouman las het nieuwe boek van Bernard MacLaverty, Midwinter Break. ‘[E]en hoogtepunt in zijn oeuvre.’ Vier sterren. Paul Onkenhout bespreekt Friso Schotanus’ Toen was geweld heel gewoon. De dodelijke romantiek van voetbalhooliganisme. Drie sterren. Voor Max Pams Leviathan of Het hart in de steen twee sterren van Thomas van den Bergh. ‘Het magnumme aan dit opus is dat Pam er ontzettend veel in heeft willen stoppen.’ Van den Bergh stuitte op ‘regelrechte fouten’ tijdens het lezen.
Hugo Blom leest de eerste tien pagina’s van drie net verschenen boeken. Marja Pruis’ Omdat je het waard bent zou hij willen uitlezen. Voor Heamin Sunims Dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt wil hij nu geen tijd nemen. Nathan Vos' Man o man wil Blom niet alleen uitlezen, hij adviseert ook diens vorige twee boeken te lezen. Ten slotte een stuk door Bard van de Weijer over Jack Ewings Het dieselschandaal, vier sterren, en Peter Teffers Dieselgate, drie sterren.
Kort en goed:
- Wineke de Boer over Patrick Modiano, Trilogie van een beginnend schrijverschap, vier sterren.
- Peter Swanborn over Wilma Stockenströms De expeditie naar de baobab, vijf sterren. ‘[E]en uitzonderlijk verhaal dat nog niets aan zeggingskracht heeft verloren.’
- Persis Bekkering over Arthur Japins Kolja [leesfragment], twee sterren.
- Fokke Obbema over Asli Erdogans Zelfs de stilte is niet meer van mij, vier sterren.
- Koen Haegens over Wereldverbeteraars van Bas Heijne, vier sterren.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool spreekt Claudia Ruigendijk met Kees van Kootens over zijn zelfportret Karrevrachten Pennevruchten. Van Kooten noemt zichzelf een ‘amuseur’. Verder zegt hij: ‘Dat vluchtige, dat hoeft voor mij allemaal niet meer. Ik wil nog heel veel doen, maar ik hoef het noodlot niet uit te dagen, hè? Dus ik haast me, maar dan langzaam.’ Maarten Moll interviewt Alma Mathijsen over Vergeet de meisjes [leesfragment]. Mathijsen vertelt: ‘In deze roman wil ik iets laten zien dat bij mij schuurt, en dat is het verschil tussen vriendschap en liefde. Naar mijn ervaring is het verschil tussen vriendschap en liefde helemaal niet zo groot, maar als je ziet hoe de wereld is ingericht, is het verschil wel groot.’
Arie Storm schrijft over Sipko Melissens Kafka op Norderney. ‘Overal voert Melissen vriendelijke gesprekken met mensen. Dat zorgt voor een aangenaam contrast: de sombere kijk van Kafka wordt tamelijk zonnig onder de aandacht van de lezer gebracht door de vrijwel immer opgewekte Melissen.’ Vier sterren. Drie sterren van Dries Muus voor Max Pams Leviathan of Het hart in de steen. Muus noemt het ‘een nogal weerbarstige roman (en voor "weerbarstig" kun je gerust "hopeloos wisselvallig" invullen)’.
Dieuwertje Mertens las Maarten van der Graaffs Wormen en Engelen [leesfragment]. ‘Wormen en engelen lees je niet voor het superplot, maar wel om op een meer genuanceerde manier naar religie te kijken en nieuwe inzichten op te doen,’ schrijft ze. Vier sterren. Fatima Warsame bespreekt Nee is niet genoeg van Naomi Klein. ‘Het lezen van haar conclusies en verbanden roepen vaak een aha-moment op.’ Vier sterren.
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Vandaag in NRC Handelsblad Derk Walters over Amitav Ghosh, The Great Derangement: Climate Change and the Unthinkable (vijf sterren!): 'Vergeleken met andere klimaatalarmisten is de aanpak van Ghosh hoogst origineel. Het boek komt voort uit het onvermogen dat hij bespeurt, bij hemzelf net zo goed als bij andere schrijvers, om hét thema van onze tijd in literatuur te vangen. Schrijvers, constateert hij, engageren zich met talloze -ismes – feminisme, postkolonialisme – maar doen, net als de meeste politici, alsof klimaatverandering niet bestaat.'
Clara van de Wiel dan, kort over Miriam Rasch, Zwemmen in de oceaan. Berichten uit een postdigitale wereld [leesfragment]: 'Herkenbare anekdotes worden voortdurend afgewisseld met relevante voorbeelden uit de literatuur en knap genoeg slaagt Rasch erin om Kierkegaard en Nietzsche te verbinden met YouTube en bloggen, zonder dat het potsierlijk wordt.' En Thomas de Veen over Arie Storm, Een diadeem van dauw: '[De lezer] voelt waarachtige gevoelens bij deze woorden, die ondergaat de fundamentele literaire magie van woorden op papier die in zijn hoofd iets losmaken. Daar slaagt Storm in doordat Een diadeem van dauw dat spel met feit en fictie een existentiële lading weet te geven, maar ook doordat deze roman zo ogenschijnlijk soepel en haast onmerkbaar strak geschreven is.'
Meer fictie. Janet Luis looft Vonne van der Meers Brood, zout, wijn [leesfragment] ('Haar romans en verhalen blinken uit door een prettig soort burgerschap. [...] Haar manier van vertellen is daarbij zo naturel en sprekend, en haar toon zo vertrouwelijk, dat veel lezers zich snel aangesproken voelen.'), Roos van Rijswijk leest door in Sara Novic, Wie het mooist valt / Girl at War, en wel vanwege '[o]ngemak wégens dat genoegen, want juist doordat Novic met haar roman inzichtelijk maakt wat ik werkelijk niet kan invoelen, niet écht kan invoelen, wat het betekent om een oorlog mee te maken, lijkt genoeglijk lezen iets voyeuristisch te krijgen', en Deniz Kuypers schrijft over Neal Stephenson en Nicole Galland, The Rise and Fall of D.O.D.O, 'een ouderwetse avonturenroman, een samenwerking tussen Nicole Galland, schrijfster van fantasyromans, en sciencefiction-icoon Neal Stephenson'. Drie keer vier sterren.
Ook vier sterren, maar paginagroot: Margot Poll over Paolo Cognetti's De acht bergen [onze recensie], 'een moderne psychologische roman met vriendschap in de hoofdrol waarin jongens op soms roekeloze wijze bergen bedwingen, waarin eenzaamheid een eigen betekenis krijgt en tragische gebeurtenissen niet uit de weg worden gegaan'.
Er is ook non-fictie. Alex van der Hulst weegt Thomas Heerma van Voss' Plaatsvervangers [leesfragment] ('[H]ij [is] op zijn best als hij niet wil overtuigen waarom hij bepaalde muziek goed vindt, maar het gewoon bij beschrijven laat. Het is jammer dat dit slechts in twee van de vijf gevallen helemaal goed uit de verf komt.') en Bernard Hulsman lepelt de wetenswaardigheden op uit David Keuning, Bouwkunst en de Nieuwe Orde. Collaboratie en berechting van Nederlandse architecten 1940-1945 (vier sterren). Peter Vermaas probeert het fenomeen Macron te duiden aan de hond van Régis Debrays Le nouveau pouvoir ('beknopte meta-analyse van de Franse verkiezingsuitslag van dit voorjaar'), Emmanuel Macrons eigen Revolutie! ('het naar lokale maatstaven aanstekelijk optimistische boek van Macron is geen gemakzuchtige invuloefening') en Philippe Bessons campagneroman Un personnage de roman ('Hoewel Besson steeds probeert er een literaire draai aan te geven (Is Macron Balzacs Rastignac of toch een held van Fitzgerald?) zit er, ondanks de spannendste campagne sinds mensenheugenis, weinig vaart in het boek.')
Sandra Heerma van Voss las Peter Slevins biografie Michelle Obama ('Naarmate haar ster verder stijgt, verliest Slevin als biograaf zijn kracht. Van een beschaafde infiltrant wordt hij een bewonderaar op afstand.'), en Diederik van Hoogstraten gaat in gesprek met Irvin Yalom (Dicht bij het einde, terug naar het begin, zijn laatste boek). 'Ik denk inderdaad dat iets als wijsheid kan opdoemen, maar mijn schrijven is gewoon niet zo goed meer. Mijn vrouw herinnert me daar ook aan als ik het weer eens over een volgend boek heb. Ik weet zeker dat ik geen fictie meer aankan. Je hoort zelden over romanciers van boven de tachtig. Het geheugen is niet goed genoeg meer; je moet immers alles uit eerdere hoofdstukken onthouden,' bekent hij.
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Elsevier: Irene Start over Victor Frölkes Het dispuut (drie sterren: Minder sappig dan zijn ontboezemingen als hoogopgeleide postbode-die-eigenlijk-schrijver-is, had hij toen voldiende afstand voor een bijtend sociologisch verslag. Die distantie [mist hier] Daardoor blijft het een beetje braaf.') en Servaas van der Laan over Arthur Weststeijns Nederlanders in Rome [leesfragment] (vier sterren: 'Weststeijn heeft een goed oog voor die rauw kant [van Rome] en schrijft erover zonder in de gebruikelijke clichés te vervallen.').
Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
Casper Thomas schrijft deze week voor de zomerrubriek 'Oude boeken voor nieuwe tijden' over It Can’t Happen Here van Sinclair Lewis, onlangs ‘aangeprezen als een visionair boek dat de opkomst van Trump voorspelde’. De conclusie die Thomas uit de vergelijking tussen het boek en de verkiezing van Trump trekt is dat ‘het niet de mensen [zijn], maar de omstandigheden’. Door Anne Branbergen een stuk over de onthulling van de ware identiteit van schrijfster Elena Ferrante: Domenico Starnone. ‘Je zou bijna kunnen zeggen dat het een literair project van Starnone is geworden, het ontkennen dat hij Ferrante is,’ schrijft Branbergen over Starnones jarenlange ontkenning.
Cristiaan Weijts bespreekt Hemelbestormers van Bart Slijper, waarin Slijper de Tachtigers ‘levendig beschreven en gereconstrueerd [heeft]’. Marja Pruis noemt Winter in Amerika van Rob van Essen [leesfragment] een ‘merkwaardige roman’, met ‘een papieren blik op de papieren wereld’ en een ‘stijl [en] inhoud, beide glashelder met een neiging naar surrealisme, beide ópkijkend naar literatuur en neerkijkend op de literaire praktijk.’
Een stuk door Graa Boomsma over het nieuwe boek van Jess Walter, De dagen erna. ‘Jess Walter schreef met De dagen erna een scherpe en soms humoristische satire over wat hij zelf in een Playboy-interview "de collectieve posttraumatische stress" noemt.’ Roel Jansen schrijft over Volwassenen onder elkaar van Yanis Varoufakis. ‘Varoufakis’ turbulente periode als minister heeft een informatief boek opgeleverd dat indiscretie niet schuwt,’ is zijn oordeel.
Ten slotte een stukje door Paul Beers over het overlijden van Hans Driessen, befaamd filosofisch vertaler, die 6 september jongstleden overleed.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
In HP/De Tijd spreken voedingsdeskundigen Rosanne Hertzberger, auteur van Ode aan de E-nummers, Martijn Katan, Voedingsmythes, en Kris Verburgh, De voedselzandloper, over voedsel. Tom Kellerhuis interviewt Özcan Akyol. ‘Veel mensen doen heel gewichtig over het schrijven van een boek, maar als je een ritme hebt en je schrijft elke ochtend zeshonderd woorden, dan houd je nog een middag en een avond over, en daarin kun je ook heel veel doen,’ vertelt Akyol.
Kevin van Vliet spreekt Hafid Bouazza ter ere van zijn nieuwe roman Abori en Ribius - die in 2018 verschijnt. Arthur Japin geeft ter ere van zijn nieuwe roman Kolja [leesfragment] een aantal tips op het gebied van kunst en cultuur in een stuk door Nick Muller. ‘Ik las van kleins af aan alles wat los en vast zat, totdat ik zelf begon te schrijven. Ik merkte dat het steeds moeilijker werd me te verplaatsen in andermans verhaal,’ vertelt Japin.
Door Thomas van den Bergh een stuk over Jan Siebelinks De buurjongen [leesfragment]. Siebelink ‘keert terug naar zijn vertrouwde territorium’, volgens Van den Bergh, dat maakt ‘De buurjongen een onontkoombare spiegelvertelling van Knielen [op een bed violen]’. Daarnaast in Vers van de pers aandacht voor:
- Bart Slijper, Hemelbestormers.
- Sanneke van Hassel, Stille grond [leesfragment].
- Harald Merckelbach, Intuïtie maakt meer kapot dan je lief is.
HP/De Tijd is te koop bij het Nieuwscentrum.
