Naomi Alderman, Bert Natter en Nina Polak (de boekbesprekingen in de week van 24 januari 2018)
29 januari 2018Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften. Met ditmaal: Bert Natter, Naomi Alderman, Anita Terpstra, Nina Polak, Willem van der Ham en Teuntje de Haan en verder: Marieke Rijneveld, Albert Speer (Trouw), Julian Barnes, Bruce Henderson (de Volkskrant), Dave Eggers (Het Parool), Baruch de Spinoza, Merijn Oudenampsen, David Grann (NRC), Sadegh Hedayat, Gabriele d'Annunzio, Evelien Gans (Vrij Nederland), Jack Burgers en Johan Heilbron (Elsevier), Sigrid Rausing, Jane Gardam, Philipp Blom (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
Marieke Rijneveld, van wie deze week haar romandebut De avond is ongemak [fragment] verschijnt, in de 'Tien geboden' van Arjan Visser. Onder 'Eer uw vader en uw moeder: 'De avond is ongemak is een mix van waarheid en fantasie. De ouders uit het boek zijn niet mijn ouders. Ik hoop dat ze dat zullen begrijpen. Ik ben nog steeds het angstige kind dat wil voorkomen dat de grote mensen verdrietig zijn. Of boos worden. Het zou misschien beter zijn als ze het niet lezen, maar verbieden kan ik het hen niet.'
In Letter & Geest betoogt Jaap Goedegebuure dat Thierry Baudet met zijn cultuurkritiek als erfgenaam van Frans Kellendonk te zien is, en Marco Visscher interviewt de rechtse cultuurcriticus Jordan Peterson (12 Rules for Life). 'Veel auteurs van zelfhulpboeken zeggen dat je jezelf moet accepteren en liefhebben zoals je bent, en dat je jezelf moet overladen met complimentjes, zodat je zelfvertrouwen opbouwt. Ik vind dat een akelige boodschap, vooral als je jong bent. Als het allemaal wel prima is zoals je bent, wat moet je dan nog? Je moet jonge mensen juist veel meer uitdagen. Ik zeg ze: What the hell is wrong with you?! Ik vertel dat ze zoveel meer kunnen zijn dan wie ze nu zijn.'
In 'Ik heb een droom': Jean Pierre Rawie (Handschrift). 'Met gedichten die strak in de vorm zitten schep ik orde in de chaos. Het stoort mij dat steeds in kritieken - die natuurlijk geen mens leest - wordt gezegd dat poëzie moet ontregelen. Het tegendeel is waar voor mij: je brengt dingen onder woorden en poogt ze daarmee enigszins onschadelijk te maken.' En Janita Monna's poëziebespreking gaat over Ester Naomi Perquins Lange armen, en Peter Verhelsts poëziegeschenk Wat ons had kunnen zijn. 'De Dichter des Vaderlands ontdoet het politiewerk van de glamour die het in televisieseries wel heeft. [...] Perquin veroordeelt niet, ze leeft zich in. Dat hebben haar gedichten gemeen met die van Peter Verhelst.'
Marnix Verplancke legt twee Watersnoodsrampboeken naast elkaar: Willem van der Hams Ooggetuigen van de Watersnood 1953 ('een aantal tragische, maar ook hoopvolle verhalen') en Teuntje de Haans Een muur van water ('persoonlijker en literairder'). En Co Welgraven leest Albert Speer, Speer in Spandau. De gevangenisdagboeken van een nazikopstuk: 'Ondanks alle leugens en mooipraterij blijven de dagboeken fascinerende lectuur. Speer had een uitstekende pen, gaf een ontluisterend beeld van de nazitop gedurende de oorlog die door en door corrupt was.'
Boek van de Week is Naomi Aldermans De Macht [toelichting door vertalers Astrid Huisman en Roos van de Wardt]. Julie Phillips: 'Sommige van haar rolomkeringen zijn bijna te gemakkelijk. [...] Maar meestal zijn de effecten van de nieuw verkregen macht subtieler. De kracht is niet alleen gewelddadig, hij kan ook helend zijn, of zelfs sexy. [...] In literair opzicht kan Alderman niet tippen aan Atwood, en dat probeert ze ook niet.'
Korter:
- Marijke Laurense over Anita Terpstra's Het huis vol. Een geschiedenis van het naoorlogse grote gezin: 'Geeft een emotioneel beeld van een verschijnsel dat sinds de komst van de pil op uitsterven staat.'
- Beeldboek is Shirley Jacksons De loterij, verbeeld door Miles Hyman.
- Rob Schouten over Martijn Neggers' Spoetnik: 'Een wat je zou kunnen noemen felrealistische roman over ontluisterend Nederland.'
- Edwin Kreulen over Melanie Raabes De waarheid: 'Kapot huisraad en hysterische discussies zijn alleen maar vergeeflijk als ze de opmaat vormen voor een goede ontknoping. Of deze soepel geschreven thriller werkelijk geslaagd is, kan daarom hier nog niet worden verklapt.'
- Sofie Messeman over Sana Krasikovs De terugkeer van Florence: 'Zo worden de machinaties van het systeem en de kuiperijen tussen mensen onderling de ware bron van spanning in deze meeslepende, vuistdikke roman.'
- Annemarie Terhell over Gideon Samsons Zeb.: 'Een ijzersterk geheel en nu al een van de beste kinderboeken van 2018.'
- In 'Vandaar dit boek': Maite Karssenberg over Snijpunt Isfahan [fragment].
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Elfie Tromp sprak met Naomi Alderman over haar prijswinnende roman De Macht [toelichting door de vertalers]: 'De enige manier om die belachelijke vooroordelen te veranderen is onder eigen naam te publiceren, en sterke vrouwelijke personages te scheppen. Kijk, het cliché is dat vrouwelijke auteurs op een klein doek werken. Dat ze uitblinken in intieme, kleine verhalen. Maar mijn god, ik groeide op en las Ursula Le Guin die over interdimensionaal reizen schreef! En dan zijn er Margaret Atwood, Octavia Butler, Kit Pearson. Stuk voor stuk schrijvers die hele werelden scheppen in hun boeken, dus het is duidelijk een leugen dat vrouwen alleen kleine verhalen kunnen brengen.' En: 'Ik hóóp dat dit boek als een pamflet wordt gelezen. Ik schrijf voor een 22-jarige versie van mezelf. Die verloren en angstig door een grote, onbegrijpelijke wereld liep waar ze de krachten niet van begreep. Als mijn werk haar enig inzicht kan geven, enig houvast, dan is mijn taak als schrijver gelukt.'
Net als Marnix Verplancke in Trouw las Cor Speksnijder over de Watersnood. Willem van der Hams Ooggetuigen van de Watersnood 1953 ('Ze vormen een gedetailleerde en interessante aanvulling op de geschiedschrijving over de watersnood op Goeree-Overflakkee, dat vrijwel geheel overstroomde en waar delen van dorpen werden weggevaagd.') en Teuntje de Haans Een muur van water ('Hoe tragisch de beschreven gebeurtenissen ook zijn, het ontbreekt de auteur aan de literaire vaardigheden om de lezer 350 bladzijden lang te blijven boeien.').
Ad van Liempt dan, over Bruce Hendersons De Ritchie Boys [fragment] ('In het boek van de Amerikaan Bruce Henderson, die velen van hen sprak en diepgaand onderzoek deed, wordt pas echt goed duidelijk wat er bij deze operatie op het spel stond.'), en Bert Wagendorp over de nieuwe Julian Barnes, Het enige verhaal [onze recensie]: 'Een logische opvolger van het zeer succesvolle Alsof het voorbij is. Het heeft niet, zoals dat laatste boek, een scherpe plot, maar wel dezelfde raadselachtige beklemming in ogenschijnlijk alledaagse scènes.' En: 'Het enige verhaal is prachtig en treurig in zijn hopeloosheid. Wie het uit heeft, is een stukje dichter bij het antwoord gekomen op de vraag wat liefde is. En tegelijkertijd, dat moet worden gezegd, is hij er ook een stuk verder van verwijderd.'
Arjan Peters dan over Nina Polaks Gebrek is een groot woord [fragment] ('Alles wat haar debuut zo goed maakte - stijl, humor, een eigenwijze blik op haar generatie - keert in Polaks tweede boek terug. En er komt nog iets bij. [...] Polaks tweede: geen dik boek, wel een groot boek.') en Martin de Haan over Annick Duraffour en Pierre-André Taguieff, Céline, la race, le Juif. Légende littéraire et vérité historique ('Céline, zo laten zij zien, was niet zomaar een ongevaarlijke literator met wat foute meninkjes, maar een groot bewonderaar van Hitler en een zeer actieve collaborateur. Zijn radicaal nieuwe schrijfstijl was zijn bijdrage aan de vernietiging van de oude waarden.').
En korter:
- Bert Lanting over Svetlana Alexijevitsj, De laatste getuigen. Kinderen in de Tweede Wereldoorlog [fragment], vier sterren: 'Een prachtig boek, dichter bij het echte leven in de oorlog kun je moeilijk komen.'
- Remco Meijer over Jutta Chorus, Beatrix. Dwars door alle weerstand heen, vier sterren.
- Persis Bekkering over Carson McCullers, Klok zonder wijzers [fragment], drie sterren: 'De personages zijn te vlak, het proza is te didactisch. In eerder werk schiep ze verbinding door zich op de mens te concentreren.'
- Bard van de Weijer over Dirk van Delft en Ton van Helvoort, Beelden zonder weerga, drie sterren: 'Genoeg ingrediënten voor een lekker boek, dat meer over mensen gaat dan over elektronenkanonnen.'
- Aleid Truijens over Anita Terpstra, Het huis vol. Een geschiedenis van het naoorlogse grote gezin: 'Het is mooie geschiedschrijving "van binnenuit". Jammer dat Terpstra meedoet aan de mode om de interviews als "verhaaltjes" te vertellen, spelend in heden en verleden.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
Dave Eggers portretteerde in De monnik van Mokka [onze recensie | fragment] koffieondernemer Mokhtar Alkhanshali. Dirk-Jan Arensman: 'Dat Eggers' toewijding en vakmanschap door zijn onderwerp bijna net zo worden gewaardeerd als zijn karakter, begrijp je na lezing volkomen. En al levert Mokhtars geschiedenis misschien een wat minder spectaculair relaas op, boek en geportretteerde hebben best een en ander met hun voorgangers gemeen.' En: 'Het is soms behoorlijk op de vierkante millimeter, maar zo liefdevol opgetekend dat je je nauwelijks een moment verveelt.'
Bert Natters Ze zullen denken dat we engelen zijn [fragment] roept twee tegenovergestelde reacties op: enthousiasme (Trouw, De Groene Amsterdammer) en ergernis (NRC Handelsblad). Arie Storm schaart zich in het tweede kamp, want hij leest 'kitsch, heel veel kitsch' in 'een clichématig geschreven thriller'. Minder uitgesproken en vooral enthousiaster is Dieuwertje Mertens over Nina Polaks Gebrek is een groot woord [fragment]: 'Polak heeft een bijzonder verhaal geschreven, waarmee ze uitdrukking geeft aan de tijdsgeest: alles en iedereen heeft een stem en een mening, informatie kent geen hiërarchie, niets is eenduidig, maar toch willen we iedereen die niet in de pas loopt doorgronden.'
Guus Luijters las Jan Maliepaard en Jan Oudenaarden, Dát is Pietje Bell. Het geheime leven van Chris van Abkoude [onze Biografieportaalrecensie] ('Hij leidde een avontuurlijk leven, waarvan in dit boek zo aanstekelijk verslag wordt gedaan dat ik, toen ik het uit had, meteen Pietje Bell en Kruimeltje ben gaan lezen.') en Dieuwertje Mertens ten slotte Kira Wucks De zee heeft honger [onze recensie]: 'Wuck dicht zonder opsmuk, heeft een sterke beeldtaal en de gedichten werken vaak toe naar een hoofdgedachte in de laatste strofe of zin. [...] Ook deze bundel is er een die onder je huid gaat zitten.'
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
De Jan Brouwersprijs 2017 werd uitgereikt aan de Liberaal Joodse Gemeente en Ineke Sluiter werkte haar toespraak bij die gelegenheid tot een essay voor de Nederlandse Boekengids uit. Sluiter schrijft over prijzen en bekritiseren, over gezien worden, erkend worden. Ze bekijkt de werking van deze twee woorden in taal aan de hand van de Ilias en concludeert: de samenleving wordt er beter van. Hoofdredacteur Merlijn Olnon formuleert vier stellingen over samenleven en concludeert in een vijfde dat het te belangrijk is om aan het toeval over te laten. Verder een verhaal van Rodaan Al Galidi uit Duizend-en-een-nachtmerries [fragment] over een eenzame Nederlandse vrouw, die onschuldig lijkt maar vooral schadelijk naïef is. Natascha van Weezel geeft les aan tieners met als doel antisemitisme tegen te gaan. Het Leer je buren kennen-project werkt volgens haar, al is het maar op microniveau: 'Laten we in ieder geval proberen empathie of begrip voor elkaar op te brengen.' Ook in het kader van de Brouwersprijs een stuk van Kristof Smeyers over de amateur-wetenschapsbeoefenaar, die ondanks de professionalisering bleef bestaan.
Piet Gerbrandy las David Jones' Tussentijd. Volgens W.H. Auden het beste boek over de Eerste Wereldoorlog en Gerbrandy is het met hem eens, hij noemt het 'een verpletterend boek, in een briljante vertaling'. Teju Cole is een veelzijdige schrijver maar, zo merkt Harm Hendrik ten Napel op, er is een thema dat vaak in zijn werk terugkeert. In het essay 'Blinde vlekken zien' onderzoekt hij dit thema en gaat in op 'het beste essay' uit Known and Strange Things [fragment | recensie]. Maite Karssenberg doet verslag van haar reis naar de New York Review of Books, het tweede werkbezoek van de Nederlandse Boekengids aan het blad. Ian Buruma prijst daarin Nederland om het feit dat er hier over de grenzen wordt gekeken, iets wat het huidige Frankrijk volgens H.L. Wesseling in het daaropvolgende essay niet doet. Hij bekijkt het Parijs van nu en van vroeger en bespreekt het existentialisme. En Frans W. Saris gaat in op het eigenlijke thema van het nummer: consilience. Moeten de geesteswetenschappen en de natuurwetenschappen niet gaan samenwerken?
De reputatie van Machiavellli is niet al te best, maar Rob Hartmans geeft hem aan de hand van verschillende biografieën en naslagwerken toch nog een kans. 'In zijn denken over mens en maatschappij is hij onmiskenbaar een zestiende-eeuwer – zij het eentje die brak met veel conventies – maar in zijn ambities, angsten en verlangens is hij een van ons.' Eerst waren het de natuurwetenschappen en geesteswetenschappen die meer zouden kunnen samenwerken, nu is het de economie die iets van de literatuurwetenschap zou kunnen leren. Paul Teule gaat hierover in gesprek met Gary Saul Morson die met Morton Schapiro het boek Cents and Sensibility schreef. Ook over economische zaken gaat het in Six days in September, het boek dat Roel Janssen bespreekt. De koers van het Britse pond, de gevolgen van het afschaffen of juist weer invoeren van een monetaire munt, er valt volgens hem veel lering te trekking uit dit boek. Lisa Doeland bespreekt een aantal boeken over opvoeding en vraagt zich af of haar dochter die fidget spinner echt nodig heeft. Hekkensluiter Jelle Reumer schrijft over het agro-industrieel complex.
De Nederlandse Boekengids verschijnt zesmaal per jaar. Het tijdschrift is te koop bij het Nieuwscentrum.
Mirjam Noorduijn schreef voor NRC Boeken een in memoriam over Ursula K. Le Guin. Daarnaast van Arnold Heumakers een essay over de populariteit van Baruch de Spinoza. Hij merkt onder meer op dat de Ethica 'schitterende, maar ook tamelijk meedogenloze psychologische analyses en observaties' bevat. Sebastiaan Kort bespreekt Jonathan Robijns Congo blues, een roman 'boordevol zeggingskracht'.
Obe Alkema recenseert Ton van 't Hofs Dichter & andere dingen. Zijn werk heeft iets van een archief, aldus Alkema. 'Behalve in dialoog te treden met literaire tradities opent Van 't Hof ook ruimtes om te spreken met de getuigen van de geschiedenis, of die nu van eeuwen terug zijn of nog in het heden rondlopen.' Floor Rusman las The Conservative Embrace of Progressive Values het proefschrift van van Merijn Oudenampsen. 'Oudenampsens boek is niet alleen een ideeëngeschiedenis van Nieuw Rechts, maar net zo goed een aanval op het consensusdenken en de ondergeschikte rol van ideeën in Nederland,' stelt ze.
Sjoerd de Jong wijdt een recensie aan David Granns De maand van de bloemendoder. 'De ingetogen, maar glasheldere manier waarop Grann dit macabere verhaal uiteenzet, werpt volop vruchten af. Zijn boek leest als een zenuwslopend detectiveverhaal, dicht op de huid van zowel slachtoffers als daders. Tegelijk geeft De maand van de bloemendoder [...] een onthutsend beeld van het nog grotendeels ongereguleerde Amerika van de jaren twintig,' vindt De Jong. En Bernard Hulsman sprak met Keith Lowe over diens Angst en vrijheid. Hoe de Tweede Wereldoorlog ons voorgoed veranderde. 'De Tweede Wereldoorlog ging om vrijheid. Europese landen als Nederland werden bevrijd en na de oorlog bevrijdden Azië en Afrika zich van het kolonialisme. Maar vrijheid is, zeker op individueel niveau, ook angstaanjagend, stelde Jean-Paul Sartre al in 1945 vast. Individuele vrijheid betekent dat je zelf verantwoordelijk bent voor je daden. In tegenstelling tot het slachtoffer kan een vrij persoon niet iemand anders de schuld geven. We zijn daarom bang om vrij te zijn, zoals Erich Fromm al beweerde in zijn boek Angst voor de vrijheid uit 1941,' zegt Lowe onder meer in het interview.
Verder:
- Sebastiaan Kort over Mark Cloostermans, Spoiler (drie ballen)
- Rob van Essen over Christopher Wilson, De voorproever (drie ballen)
- Judith Eiselin over Ellen de Bruin, Onder het ijs (drie ballen)
- Michel Kerres over Frits Boterman, Het Land van Merkel (drie ballen)
- Joost Vermeulen over Tom Buijtendorps Het jaar 117 (vier ballen) [fragment] en Fik Meijers Via Appia (twee ballen) [fragment]
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Vrij Nederlands Boek van de Maand is dit keer Sadegh Hedayats De blinde uil [fragment]. 'Natuurlijk kun je De blinde uil als lezer savoureren, een beleefde manier om te zeggen dat je af en toe een ondraaglijke passage leest en zo in een jaar tijd deze horrornovelle uitleest. Die neiging tijdens het lezen was groot, beken ik, want Hedayat biedt onversneden feelbad-proza,' schrijft Jeroen Vullings over het boek. 'En toch is het raadzaam dat niet te doen, maar de expeditie onbeschermd te ondernemen, de hindernissen te trotseren, niet onderwijl naar huis te bellen om geestelijke steun en lieve woorden, teneinde weer eens iets mee te maken dat tegenwoordig nogal zeldzaam is: dat literatuur ook indringende ervaringskunst kan zijn.'
Vullings bespreekt ook De schoonheid van de nacht van Gabriele d'Annunzio. 'Voor de bloemlezing De schoonheid van de nacht is genereus uitgepakt,' merkt hij onder meer op. Verder komt Leon Verdonschots RICO aan bod: 'Er worden schrijnende verhalen verteld in RICO, vooral door zijn zus en zijn echtgenote, maar die zijn onvoldoende om van de ' duisternis' te spreken die Verdonschot in hem ziet. Rico houdt het positief, om 'de winnaar te zijn van zijn eigen verhaal'.
En Harm Ede Botje en Mischa Cohen spraken met Evelien Gans, mede-samensteller van The Holocaust, Israel and ‘the Jew’. ‘Jihadisme vormt een groot gevaar. Ik begrijp joden die geschokt zijn als een man met een knuppel de ruiten van een restaurant inslaat. Maar angst rechtvaardigt nooit de uitsluiting van grote groepen mensen,’ zegt Gans onder andere in het interview.
Vrij Nederland verschijnt elke maand; elk kwartaal verschijnt er een special. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.
Simon Rozendaal bespreekt in Elsevier Jack Burgers en Johan Heilbrons 'fascinerende boek' De zaak Organon. Van Irene Start daarnaast een stukje over Fredrik Backmans Björnstad. Volgens haar een '[ij]skoude thriller, gezet in een niet zo braaf Zweden dat lijdt aan zelfoverschatting en zeker niet vrij is van racisme'. En Peter ter Mors geeft Pierre De Deckers Met Nits op reis vier sterren.
Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
Lieke Marsman schrijft voor De Groene over The Letters of Sylvia Plath, Volume 1: 1940-1956. 'De brieven van Plath laten een vrolijke kant van de schrijfster zien die tot dusver onderbelicht is gebleven,' merkt ze onder meer op. Van Joost de Vries daarnaast een stuk over Jane Gardams Laatste vrienden. 'Haar romans zijn geschreven in een schijnbaar moeiteloos lichte stijl, ze springt door de tijd, vat hele levens in een bijzin samen, alsof ze over de oppervlakte schaatst, maar net genoeg de diepte onder het dunne ijs laat zien,' aldus De Vries.
Marja Pruis (her)las Sigrid Rausings Maalstroom [fragment]. 'Ik was benieuwd naar de vertaling, want ik vond het Engelse origineel af en toe ingewikkeld, wilde het nog eens precies nalezen,' schrijft ze. 'Opnieuw raakte ik in de ban van de zus die haar broer, en diens vrouw, ten onder ziet gaan aan hun drugsverslaving.' Kees 't Hart bespreekt Ze zullen denken dat we engelen zijn, de nieuwe roman van Bert Natter [fragment]. 'Soms dacht ik, en zeker na het mooie einde: ach, had toch alleen afgekoerst op die man en die vrouw. Het rare is dat ik achteraf zelfs denk dat die hele terroristengeschiedenis als startpunt van de roman niet eens nodig was geweest. Gewoon: een man en een vrouw redden elkaar toevallig van de dood en wat er dan gebeurt. Een roman is in de grond en op z'n best toch niets anders dan de formulering van een poging elkaar van de ondergang te redden.' En Chris van der Heijden vindt Philipp Bloms Wat op het spel staat 'prachtig om te lezen, en de moeite van het overdenken meer dan waard' [fragment].
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
