Recensie: Alles is even belangrijk

Hans Aarsman schrijft over fotografie, maar hij doet dat zo goed, dat dat niet bezwaarlijk is. Hij zou net zo goed over het verzamelen van postzegels of het verzorgen van koudbloedige huisdieren kunnen schrijven, dan nog zou ik ervan smullen. Normaal gesproken zou je bijvoorbeeld een beschouwing over schoonheid en fotografie gapend terzijde leggen, maar Aarsman pakt je meteen bij je kladden. Alleen de titel al van de in deze bundel opgenomen beschouwing: 'Wat twee mensen mooi vinden.' En dan de eerste zin, een ware ijsbreker: 'Met voetballen ben ik begonnen nadat mijn vader gestorven was.' Door pieter hoexum.

Inzoomen

Je zou een mooi bundeltje aforismen samen kunnen stellen uit de teksten van Aarsman. Ook in deze bundel strooit hij kwistig met mooie zinnen die blijven haken:

'Werkelijke belangstelling en behoefte om gezien te worden laten zich niet altijd even gemakkelijk van elkaar scheiden.'
'Hoeveel, vraag je je af, zou er zijn wat we niet zien, omdat we het niet verwachten, omdat we met iets anders bezig zijn?'
'Mensen zijn net hondjes, zodra ze een soortgenoot ontdekken, gaat hun blik meteen in de richting van die ander. Staat een mens op een foto, dan wordt die mens automatisch het onderwerp van de foto, de rest wordt omgeving.'
'Uitzoomen is het devies, met alles wat je overkomt.'

Dat laatste komt misschien als een verrassing. Aarsman is toch de man die in zijn columns juist inzoomt op de details? Hij is een echte 'fotodetective', die op foto's naar sporen speurt. Hij is er zelfs bekende Nederlander mee geworden, door furore te maken in De wereld draait door, met zijn 'analyses' van persfoto's. Dat 'analyseren' moet je bijna letterlijk nemen, Aarsman ontleed de foto minutieus. Als een laborant onderzoekt Aarsman de foto net zo lang, tot hij de elementaire deeltjes ontdekt heeft.

De foto op de voorkant van het boek, toont bijvoorbeeld een koffiekopje met daarop een afbeelding van een mus. Het is overigens een kiekje van Aarsman zelf, dat hij alleen maar maakte omdat hij het zo'n geinig ding vond, omdat hij er hebberig van werd, maar het ook weer overdreven vond werkelijk zo'n kopje aan te schaffen. Maar goed, als hij later de foto nog eens bekijkt, ziet hij dat er nog wat kruimels liggen op de tafel, vóór het kopje. Hij blijkt per ongeluk een erg geestige foto te hebben gemaakt: alsof de getekende mus op het kopje op tafel is komen zitten om van de kruimels te pikken. Aarsman: 'Daar gaat dit boek over. Over wat er allemaal valt te ontdekken als je beter kijkt. En denkt.'

Typisch Aarsman is trouwens ook deze overweging:

'Wat kan er veel met fotografie, ik verbaas me er iedere keer weer over. Je kunt je consumptieneigingen ermee onderdrukken. En je kunt er een culturele omwenteling zichtbaar mee maken. Van de meeste revoluties blijft sowieso niet veel meer over dan een paar foto's.'

Uitzoomen

Loopt Aarsman niet het risico zich blind te staren op de details? Nee, integendeel. Het gaat er bij hem juist om afstand te nemen van de foto. Hij heeft een manier van kijken gevonden waarbij alles even belangrijk is.

Aarsman ziet kans een nogal naïef standpunt in te blijven nemen, hoeveel foto's hij ook gemaakt en bekeken heeft en hoeveel hij er ook over nagedacht en geschreven heeft. Voor hem geldt nog steeds dat hij 'door de foto heen' kijkt, 'langs de fotograaf', dat wil zeggen, dat hij heel gewoon en naïef kijkt naar wat er op de foto staat en in eerste instantie minder naar hoe de fotograaf dat gedaan heeft. Alles op de foto even interessant.

De beste foto's van Aarsman zelf vond ik trouwens ook die uit zijn laatste boeken, vooral (het niet meer leverbare) Aarsman's Amsterdam: daar leek het wel of een robot of een marsmannetje foto's had gemaakt. In elk geval door iemand die niets van Amsterdam begrijpt, of sowieso niets van steden en mensen begrijpt. De foto's zijn gemaakt vanuit een haast 'onmenselijk', of in elk geval onpersoonlijk standpunt is. Wars van esthetica, stijl, emotie of psychologie. Zo maakte hij foto's en zo leert hij ons kijken naar foto's.

Pieter Hoexum is filosoof, publicist (voor o.a. Trouw) en huisman. Hij was boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel. Zijn boek Gedenk te sterven. De dood en de filosofen verscheen in 2003, in 2012 verschijnt Reis door mijn rijtjeshuis. Kleine filosofie van het wonen. Hij heeft nu een website, pieterhoexum.wordpress.com.