Recensie: Hoeder van bedreigde muzieksoorten

In dit downloadtijdperk lijkt het een archaïsche bezigheid: het verzamelen van singletjes en er dan vervolgens een boek over schrijven. Of ze gebruiken voor thematisch gerangschikte cd-compilaties. Al tientallen jaren stroopt zelfbenoemd hoeder van bedreigde muzieksoorten Vic van de Reijt platenbeurzen af en voegt hij nieuwe ontdekkingen toe aan zijn inmiddels duizenden singles omvattende collectie. Zijn gedetailleerde kennis bundelt hij nu in het Groot 45-toerenboek. Zijn grote enthousiasme voor de single werkt uitermate aanstekelijk. Door martin smit.

N.B. 18 december vanaf 20.00 presenteert Van de Reijt De nacht van de 45 toeren met live bedreigde muziek!

Voor de jonge generatie: een single is een grammofoonplaatje, doorsnede 17,5 cm, afspeelbaar op 45 toeren (per minuut), met aan iedere kant een liedje, verpakt in een (foto)hoesje van 18 bij 18 cm. De EP ('Extended Play') is een variant, met twee nummers per kant, met name in Frankrijk toegepast. Vooral in de jaren vijftig tot en met tachtig was de single erg populair, in de jaren zestig vooral bij jongeren. Die konden zich de aanschaf van een elpee niet veroorloven en zeker in de eerste helft van dat decennium was de samenstelling van elpees nauwelijks interessant. Elpees werden op radiostations ook niet gedraaid, de uren werden gevuld door discjockeys die de singletjes aan elkaar kletsten. Wekelijks culmineerde dit in een Top-40, een overzicht van de best verkochte singletjes die week. Elke zaterdagmiddag tijdens de jaren zestig en zeventig zaten we er klaar voor.

Hoesjes

'Op singles wordt geen tijd verknoeid,' schrijft Vic van de Reijt. Een nummer is kort - ongeveer drie minuten - het pakt je (of niet) en het blijft je bij. Daardoor worden het hits. Van de Reijt stelde in 2000 voor Het Parool (en in boekvorm) zijn Top-100 van Nederlandstalige singles samen. De tekst daarvan is integraal in het Groot 45-Toerenboek opgenomen. Over ieder plaatje weet hij, naast natuurlijk uitvoerenden en schrijvers, boeiende achtergrondinformatie te melden. Zijn opsomming is een vreugdevol heen-en-weer springen in de tijd, en Van de Reijt wekt bij de lezer niet alleen nieuwsgierigheid en bij een enkeling herinneringen op, maar hij zet vooral aan tot een lichte hebzucht.

Dat komt, denk ik, doordat alle hoesjes in kleur zijn afgedrukt. Want wie zou niet eens willen grasduinen in zo'n bak met in kleurige, mooie of heel lelijke hoesjes gestoken nostalgie of jeugdzondes, van Ronnie Tober, Boudewijn de Groot, Drs. P., Doe maar, Henk Wijngaard en Neerlands Hoop tot Normaal, Raymond van het Groenewoud, The Scene en Barend Servet tot zelfs G.K. van het Reve en Jan Cremer. En o ja, de mooiste Nederlandstalige single: Aan de Amsterdamse grachten, geschreven door Pieter Goemans, in de uitvoering van Wim Sonneveld.

Coverartiesten

Enthousiast geworden door die eerste klus stortte Van de Reijt zich vervolgens op een Top-100 van Nederlandstalige coverversies. Daaruit blijkt dat veel nummers die we kennen uit vooral de jaren zestig en zeventig, vertalingen of bewerkingen zijn van in Duitsland, Frankrijk, Italië of Engeland verschenen platen: bijvoorbeeld Je veux de l'amour van Raymond van het Groenewoud, Een meisje van zestien van Boudewijn de Groot, Sollicitere (Janse Bagge Band), Leven na de dood (Freek de Jonge), en nog zo'n negentig hits. Veelal had de 'vertaling' niets met het origineel te maken en knutselden Nederlandse 'tekstdichters' met het rijmwoordenboek in de hand, een tekst in elkaar. Er zijn natuurlijk betere uitzonderingen, zoals de teksten van Lennaert Nijgh, Willem Wilmink en Van Kooten en De Bie.

Vic van de Reijt achterhaalt pseudoniemen van schrijvers en uitvoerenden en lardeert zijn toelichtingen met smakelijke details, natuurlijk ook geïllustreerd met alle honderd hoesjes en voorzien van soms licht bizarre citaten uit de liedjes.

Surivlaams

Speciale hoofdstukken wijdt hij aan populaire genres als klassiek geworden hits uit de jaren vijftig - Fabulous Fifties - van onder anderen Doris Day, The Everly brothers, Juliette Greco, Buddy Holly. Met kerstsingles, carnavalhits of door hem zelf bedachte categorieën als De Kievers, vertalingen van Beatlessongs in het Nederlands, of - geheel nieuw - Surivlaams. Daarin ontdekt Van de Reijt opmerkelijke overeenkomsten tussen muziek uit Suriname en uit België. In beide zijn zowel eerbetonen als kritiek op Nederland te ontdekken. Onbedoeld vaak blijken beide richtingen in elkaar over te lopen.

Het serieuzere werk van Van de Reijt is te vinden op cd-compilaties, waarvoor zijn collectie singles als bron diende. De uitgebreide toelichtingen op artiesten en plaatjes daarbij zijn ook gelukkig in het Groot 45-Toerenboek opgenomen. Les Meilleurs bijvoorbeeld is een prachtige compilatie van Franse, vaak klassiek geworden hits uit de jaren vijftig tot en met tachtig: repertoire van Yves Montand, Jacques Brel, Adamo, Dalida en Serge Gainsbourg en vele anderen. Hetzelfde recept paste Van de Reijt toe op compilaties met Italiaanse en Duitse muziek. Ook daarin bestrijken de cd's dezelfde periode, dus in de Duitse versie niet alleen werk van Freddy, Roy Black of Peter Maffay, maar ook Kraftwerk en Nina Hagen.

Dipparade

Hilarisch is de lijst die Van de Reijt de Dipparade noemt, tien plaatjes die volgens hem in geen enkele compilatie zouden passen, in wezen een lijstje van de slechtste singles aller tijden: nummers van artiesten die terecht in het vergeetboek zijn opgenomen.

Alléén bij deze eerste druk van dit, niet alleen voor verzamelaars onmisbare Groot 45-Toerenboek, is een echte single gevoegd, en daarom alleen al een collector's item! De a-kant bevat het nummer Treat her Right (1965), een rockplaatje van de onbekende artiest Roy Head - volgens Van de Reijt de beste single ooit gemaakt - de b-kant is de nummer 1-notering van zijn Dipparade, het slechtste nummer ooit op een single gezet: Mijn gedachten (1967) van de terecht vergeten achterzaaltjesartiest Willy Alfredo, die op de melodie van A Whiter Shade of Pale van Procol Harum, een tenenkrommend Nederlandstalig nummer over de moderne jeugd ten gehore brengt. Van de Reijt ontrukt ook dat plaatje nog eenmaal aan de vergetelheid. 

Martin Smit is redacteur van het tijdschrift de As, publiceerde artikelen in de As, de Parelduiker, En Route en Leovardia en is medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum.