Recensie: Wegwijs in de mediawaan

Op Wikipedia woedde tot voor kort een niet-bestaande oorlog tussen Portugal en India. Het duurde maar liefst vijf jaar voordat het door een anonieme schrijver bij elkaar gefantaseerde artikel werd onderschept en verwijderd. Een typisch broodjeaapverhaal. Een hoax. Een tamelijk onschuldige nog. Maar wat gebeurt er als je een ‘(s)expert’ op tv hoort beweren dat je het best zonder condoom kunt doen, omdat zaad gelukkig maakt? Dan mag je hopen dat je net jongerenboektijdschrift DUF 3 hebt gelezen, want dan laat je je ‘nooit meer omlullen, brainwashen of mindfucken!’ Door sara spoelstra.

DUF verschijnt eens in de twee jaar als onafhankelijke uitgave en wordt gemaakt door Petra Boers en Suzanne Hertogs – ook bekend van ‘danceclopedie’ Springstof. Met maar liefst 300 ‘draadloze’ pagina’s doet DUF de categorisering boektijdschrift bescheiden eer aan. ‘DUF heeft wel iets weg van een jaarlijks standaardwerk voor pubers’ recenseerde Trouw een eerdere editie. Voorzien van een spectaculair wilde vormgeving – beloond met meerdere designprijzen – staat het iedere keer weer boordevol levenslessen, tips en geheimen die je moet weten om je puberbestaan mee te overleven.

A critical mind is a joy forever

DUF³ heeft het actuele thema mediawijsheid. De boodschap: geloof nooit wat je leest. Altijd zélf blijven nadenken. Alleen dan wordt je ‘waanwijs’, oftewel: wegwijs in de (media)waan van alledag. Maar dat valt nog niet mee voor de jonge ‘screenager’. Overal liggen spindoctors, subvertisers en neuromarketeers op de loer met het doel om jou in hun waarheid te laten geloven. DUF brengt je met allerhande artikels, verhalen, columns, testen en strips een gezonde twijfel bij (‘Vreet jij elk vaag verhaaltje?’), doet een beroep op je geweten (‘Smul jij het liefst kalkoenseperatorvlees?’) en ontkracht beloftes (‘Gratis bestaat niet!’).

De onderwerpen zijn goedgekozen en sluiten rechtstreeks aan bij de belevingswereld van pubers. (Virtueel) pesten, uiterlijke onzekerheden en seks, veel seks. Zo ontfermen meerdere DUF-schrijvers zich als ware mythebusters over de ontkrachting van pornowaanbeelden (‘Zij wil altijd, overal, in elke positie’). En middels een ‘pleidooi voor saaie seks’ – Seks met drie paarden en een bejaarde? Echt niet normaal – wordt de jonge lezer bijgespijkerd over de seksuele realiteit. Er zijn behoorlijk pikante plaatjes bij. Maar dat moet bezien in perspectief: ‘Je opa en oma zagen hun eerste vrijpartij toen ze hem zelf uitvoerden. Jouw vader en moeder misschien toen ze achttien waren, in een seksboekje of bioscoop. Maar jij? Op internet kun je je kont niet keren of je stuit op porno.’ Verontrustend, maar waar.

Cybertattoo

DUF besteed eveneens veel aandacht aan het intensieve digitale (dubbel)leven dat vrijwel alle pubers er op nahouden. Vooral de bijkomende problematiek word besproken. Zoals in de reportage over de suicide club waarvan de leden virtuele zelfmoord plegen. Met een test herken je de digitaal autist in jezelf. ‘Ik vind dat ik pas écht gezoend heb, gechild heb of geslaagd ben, als ik het ergens gepost heb.’ Verhalen waarin het verlangen doorklinkt naar een ‘digibeter’ leven. De aangedragen oplossing van ene dokter Feelreal is even luchtig als serieus bedoeld: ‘Wees geen vreemde voor moeder aarde! Ga elke dag naar buiten, ook – juist! – als het regent, en voel dat je lichaam leeft!’

Al een jaar of wat de pubertijd voorbij vind ik het moeilijk oordelen over de aanspreekvorm, maar met boude zinnen als ‘wat dacht jij dan? Ben je dom ofzo?’ en het bijdehante ‘Klaar’ onderaan elk verhaal, lijkt DUF de juiste te hebben gevonden. Tussen de grappen en grollen ligt her en der ook een behendig verpakte moraal. In het ogenschijnlijk luchtige artikel over internetprivacy – inclusief letterlijke associaties naar ‘jezelf te kakken zetten’ – schuilt een bloedserieuze waarschuwing. Uitkijken met wat je online plaatst! Je hebt zo een ‘cybertattoo’ te pakken en die raak je niet zomaar weer kwijt.

Het Nieuwe Boek voor de Jeugd

Naast alle goede raad bulkt DUF ook van de doe-tips: hoe je je eigen mediahype maakt bijvoorbeeld, of hoe je moet demoniseren.

Maar ook dicht-instructies en een handige kijktraining voor zwartkijkers: ‘Down? Verveeld? Niet zeike maar anders kijke.’ De inhoud van DUF is even veelzijdig en indrukwekkend als het aantal mensen dat er aan mee werkte. Professionele journalisten, bekende Nederlanders (onder andere Bas Haring, Aaf Brandt Corstius en Micha Wertheim), illustratoren en fotografen. En uit een aantal landelijke workshops ‘DUF-maken’ voor jongeren in de leeftijd 12 tot 18 jaar zijn van de beste verhalen twee extra bijlages samengesteld.

Je doet wel even over DUF. En als je dan eindelijk alles gelezen hebt, is het zeker geen voer voor de krantenbak. Nee, DUF zet je in de kast. Om het er af en toe weer uit te pakken. Als was het Het Nieuwe Boek voor de Jeugd. Gemaakt voor pubers, maar eigenlijk net zo interessant voor iedereen die nieuwsgierig is naar het onderscheid tussen waan en wijs.

Sara Spoelstra (1983) is freelance journalist en cultuurwetenschapper.