Recensie: Het hele leven

De nieuwste roman van Gustaaf Peek vertelt het verhaal van Marius en Tessa, twee geliefden die elkaar al vanaf de middelbare school kennen. Daar is hun relatie geen lang leven beschoren, maar als ze elkaar jaren later weer tegenkomen slaat de vonk opnieuw over. Tessa is inmiddels getrouwd en heeft een zoontje. Ze wil niet bij haar man weg maar wil Marius ook blijven zien. De twee beginnen een affaire die de rest van hun leven zal duren. Godin, held is een indrukwekkende poging dat leven te vangen. Door ruth kief.

N.B. We publiceerden eerder voor uit het begin van deze roman. Lees het fragment op Athenaeum.nl.

Peek vertelt het verhaal van achter naar voor. De roman begint met Tessa's begrafenis en eindigt met de jonge Tessa voordat ze Marius voor het eerst ontmoet. Qua opzet doet Godin, held aan Betrayal denken, een van de bekendste toneelstukken van Harold Pinter. Ook Betrayal gaat over een buitenechtelijke affaire en ook hier wordt de geschiedenis in omgekeerde volgorde beschreven.

Maar Pinter laat veel meer afstand tussen ons en zijn personages. Dat komt door de vorm, maar ook omdat hij ervoor koos om de dialogen oppervlakkig te houden. De toeschouwer komt er nooit achter wat zijn Jerry en Emma beweegt. Is het lust, liefde, verveling, wraakzucht, of een combinatie van alle vier? Peek doet het tegenovergestelde. Hij geeft ons toegang tot zijn personages, tot hun meest intieme gedachtes en handelingen.

Aan de zijlijn blijven staan

Langzaamaan krijg je daardoor een steeds beter beeld van deze liefde - vreemd en rommelig zoals liefde is. De relatie is uit balans. Marius heeft Tessa net iets harder nodig dan zij hem, merkte Marja Pruis in haar bespreking van het boek op. Maar Marius heeft ook moeite met intimiteit. Hij wil met Tessa trouwen en een kind bij haar verwekken en wil tegelijkertijd ook toeschouwer zijn. Aan de zijlijn blijven staan.

Meer dan eens speelt de spiegel een rol bij hun vrijpartijen. 'Hij wilde de man in de spiegel tegemoetkomen, gunstig stemmen,' schrijft Peek in een van deze seksscènes. Als Tessa en Marius samen uit eten gaan speurt hij de ruimte af naar mannen die hem benijden om zijn mooie gezelschap. Hij zoekt het perspectief van de buitenstaander. En wanneer ze later op de avond bij een vernissage belanden denkt hij haar, en daarmee zichzelf, een ander:

'Hoe langer hij naar haar keek, naar de afwezige, tedere vingers die rondjes trokken over de rand van haar lege glas, naar haar jurk, die, hoewel huidverhullend, van haar lichaam te veel verried, hoe meer hij een vreemde werd, en zo groeide zijn verlangen haar te bezitten, tot zijn gedachten tuimelden en hij zich niet meer kon herinneren wat hij hardop had gezegd.'

Op een bepaalde manier blijft Marius altijd de jongen die stiekem haar ouderlijk huis binnendringt, door de kamers loopt en zich aftrekt bij de foto van haar die hij in een familiealbum vond.

Op zoek naar het overweldigende verlangen

Wie iets over het boek gelezen heeft kan niet ontgaan zijn dat de roman bol staat van de seks. '[V]ergeleken met Godin, held is Turks fruit een braaf jongensboek,' schreef Arjen Fortuin bijvoorbeeld in zijn bespreking voor NRC. En volgens de Volkskrants Daniëlle Serdijn 'heeft de overdaad aan seksscènes ook zo zijn beperkingen'.

Het is knap hoe Peek de daad beschrijft, hoe hij erin slaagt om te balanceren tussen te pornografisch en te literair, maar opwindend is het vaak niet. 'Ik ging in deze roman op zoek naar intimiteit, naar het overweldigende verlangen,' aldus Peek in het interview dat Vrij Nederland vlak na de verschijning van Godin, held publiceerde. Meer dan geil zijn de seksscènes een zoektocht, een onderzoek naar hoe de lust werkt en waaruit de liefde ontspruit. Dat dat overweldigende verlangen in Marius' geval juist opgewekt wordt door afstand te nemen van die intimiteit is een interessante paradox.

Maar de roman gaat niet alleen over seks. Terecht wijst Fortuin er in zijn recensie op dat ouderschap het verborgen thema van de roman is. En ook de dood speelt, hoe kan het ook anders, een belangrijke rol. Het hoofdstuk waarin Marius' vader sterft is een van de meest geslaagde. De afstand die Marius ervaart en in stand houdt. Zijn verlangen om bij Tessa te zijn, niet bij deze langzaam stervende man. En dan die ene o zo rake zin, die je plots bij de lurven grijpt: 'De mond haperde, hij herkende de grimas, herkende de laatste adem toen hij hem hoorde.'

Peeks stijl is effectief, staat in dienst van het soort verhaal dat hij vertelt. Je zou zijn taalgebruik tastend kunnen noemen, sensorisch. En dan zijn er af en toe van die zinnen die je op doen veren, die zich aan je vasthaken. 'Ze bewoog behoedzaam, niet omdat ze oud was, maar omdat ze had onthouden dat de zee niet weet dat er mensen in haar zwemmen.'

Godin, held is een reiken naar. Is de weerslag van het verlangen om het hele leven - de liefde, de lust, de dood - in woorden te vangen. Rafelig en prachtig.

Ruth Kief is webboekverkoper bij Athenaeum.nl.