Recensie: Foto's voor gevorderden

Fotografie is waarschijnlijk de meest beoefende doe-het-zelfkunstvorm die er bestaat. Hoewel consumentencamera’s al sinds 1888 bestaan, heeft vooral de recente introductie van de digitale variant en de opkomst van internet bij menigeen (quasi) artistieke inspiraties aangewakkerd. Paradoxaal genoeg een ontwikkeling met positieve gevolgen voor de tijdschriftenbranche: het fotoblaadje vindt gretig aftrek en is dan ook in vele soorten en maten verkrijgbaar. In een poging er een aantal met een afwijkend geluid en beeld te vinden belandde pieter wybenga bij Fotografisch geheugen en Polka.

En dat was nog een hele opgave. De tijdschriftschappen in de meeste kiosken zijn sekse-geordend. Na de glossy’s en bladen met interieuradvies loop je de mannenwereld van auto’s en schaars of niet gekleede vrouwen binnen. Het fototijdschrift bevindt zich over het algemeen ergens in dit laatste domein. Talloze blaadjes geven de lezer adviezen over sluitertijden, invalshoeken, fotobewerking, etc. en behandelen de laatste nieuwe snufjes met knopjes. Bladen als Fotografisch Geheugen en Polka zijn echter een stuk lastiger te plaatsen; goed nieuws voor diegenen wiens interesse in fotografie verder gaat dan de technische kant van de zaak.

Het meest recente nummer van Fotografisch Geheugen, een kwartaaluitgave van het Nederlandse Fotogenootschap - dat claimt er te zijn voor professionals én liefhebbers - heeft heel toepasselijk het kiekje als thema: de foto gemaakt door de amateur zonder artistieke bijbedoelingen. In enkele informatieve artikelen zonder opsmuk wordt de artistieke waarde (‘van alle fotografische beelden het dichts bij de waarheid’ tot niets), historie (een fotograaf uit Leiden en enkele disputen uit de negentiende eeuw zijn verantwoordelijk voor de nu zo ingeburgerde term ‘kiekje’!) en het nut (voor bijvoorbeeld de media) van het kiekje of snapshot uitgeplozen. Uitstekend voer, voor minimaal de serieuze liefhebber.

Het Franse tijdschrift Polka heeft, getuige haar slogan, op minder bescheiden wijze het wereldbeeld van de potentiële lezer als doelwit: ‘chaque saison, changez votre regard sur le monde’. Met die pretentie valt het in werkelijkheid wel mee zodra de glossy cover met Kate Moss is omgeslagen. Kate was bovendien al au naturel geportretteerd, behorend bij een artikel over (mode)fotografie ‘zonder make-up’ en de mogelijkheid van de (vrouwelijke) consument om zich aldus beter met het geportretteerde te kunnen identificeren, met alle commerciële mogelijkheden van dien.

De achterkant van de Amerikaanse droom: openingsspread van de fotoserie Troy. De l'autre côté du rêve Américain door Brenda Ann Kenneally

Zo'n sociaal-maatschappelijke inslag is in het hele blad terug te vinden. Reportages in tekst en beeld over Haïti, Gaza en de keerzijde van de Amerikaanse droom domineren het blad, maar worden slim in balans gebracht met de toevoeging van artikelen over architectuur en film. Voor de plaatjekijkers: in tegenstelling tot veel fototijdschriften is het materiaal in Polka van bovengemiddelde kwaliteit.

Dit laatste – goed beeldmateriaal - is wellicht het ‘key selling point’ van elk fotoblad. Tijdschriften zijn er hoofdzakelijk om doorgebladerd te worden. Zeker fototijdschriften ondergaan dit lot meer dan eens. Polka slaagt visueel dus met vlag en wimpel, maar zal de gemiddelde Nederlandse bladeraar waarschijnlijk wegjagen door de voertaal: Frans. Fotografisch Geheugen zet zichzelf direct op achterstand door het blad conform het thema louter met kiekjes te vullen. Ook geschiedenis staat helaas niet bovenaan ieders lijstje. Maar is dat erg? Integendeel... de fotoliefhebber die iets meer reliëf zoekt zal inmiddels wel genoeg weten.

Pieter Wybenga is historicus. Hij is werkzaam als subsidieadviseur voor het onderwijs en bespreekt literatuur voor Recensieweb.nl.