Recensie: Zoeken naar dwarsheid

Later vandaag in De Groene Amsterdammer, nu al te lezen op Athenaeum.nl: Kees 't Hart over De halfbroer van Nicolien Mizee. 'In de grond is het verhaal in deze roman snel verteld en niet al te wereldbestormend (wat een opluchting!). Maar de schrijfster besefte dat het gaat om haar literair verlangen, om haar toon en stijl en blik en daar zette ze zich helemaal voor in. En hoewel je bij haar uiteraard niet hoeft te rekenen op pathetiek en softe romantiek slaagde ze er zelfs in tegen het einde de emoties hoog te laten oplopen.'

In haar nieuwe roman neemt Nicolien Mizee de draad van haar vorige boek Toen kwam moeder met een mes (2003) weer op. Opnieuw de belevenissen van een merkwaardige dwars­kijker, deze keer heet ze Marly Sanders, die haar familie en aanverwanten met een zeer eigengereid ontleedmes op de snijtafel legt.

Bij Mizee is de wereld in het algemeen een schimmenspel van figuren die om elkaar heen cirkelen, langs elkaar heen praten, maar niet te erg, elkaar tegen­spreken, maar ook niet te erg, en die hun leven doorbrengen met etentjes, discussies over literatuur, asociaal gedrag, liefdesperikelen, halve gare discussies en pogingen zo weinig mogelijk to the point te komen. Zo ongeveer zoals het in de meeste families toeging en toegaat. Wat gezegd zou moeten worden, wordt niet gezegd, je moet er maar naar raden.

Toch zijn er in deze roman wel degelijk dwingende kwesties die om een oplossing vragen en een oplossing krijgen. Is Arthur, waarmee Marly ooit een verhouding had, wel of niet haar halfbroer? En hoe loopt het af met haar verliefdheid op Rob? De vraag is natuurlijk of je met dit soort gegevens een roman gevuld krijgt. Had er niet engagement in gemoeten, iets met een groot wereldprobleem waarover iedereen loopt te tobben? Ik aarzel hier graag over, maar voor Mizee is het vanzelfsprekend dat je met goed of eventueel slecht onderbouwde meningen nooit een roman als die van haar bij elkaar krijgt verzonnen.

Het begint allemaal als volgt, en ik dacht meteen, hup daar gaan we weer: ‘De letters op het briefje aan de muur waren al verbleekt toen ze belde. Moeder/ Niet langer dan tien minuten./ Op neutrale plaats afspreken./ Nooit iets geloven.’ Prima start, moeder en dochter zie je direct voor je. En wat een mooi krankzinnig briefje. Maar Mizee maakt verderop niet al te veel woorden vuil aan de toch tamelijk troebele verhouding tussen deze twee. Wel schrijft ze dialogen waarin hun verhouding overtuigend getoond wordt, maar voor de rest laat ze de karakter­tekening aan de verbeelding van de lezer over. Pas op bladzijde 161 wordt duidelijk dat het telefoongesprek het eerste teken van leven is dat Marly sinds vele, vele jaren van haar moeder kreeg. Ja, de letters van het briefje waren al verbleekt, dat geeft natuurlijk te denken, maar Mizee is duidelijk zo’n schrijfster die het eeuwig verdomt alles in een ‘logische volgorde’ neer te zetten. Wie dat wil moet maar overschakelen naar Goede tijden slechte tijden. Het wordt pas langzamerhand duidelijk wat er allemaal aan de hand is: vader gaat snel achteruit, moeder zoekt opnieuw contact. En wat er daarna gebeurt.

Marly lijkt sterk op de schrijfster Mizee. Ze schrijft, ze heeft, net als Mizee, enige naam gemaakt met een boek over haar familie, ze heeft columns geschreven over een schrijfcursus en iedereen denkt dat ze niet alleen behoorlijk contactgestoord is, maar ook lesbisch. Dat laatste wordt in de roman weerlegd, over het eerste zou je kunnen twisten. Marly is duidelijk een geval apart, ze heeft iets van een querulant die zich niet snel neerlegt bij de normale gang van zaken. En dus ziet ze de wereld vaak in een wat ander verband dan wij, normale mensen, dat doen. Het zit ’m in kleine gebeurtenissen en kleine zinnen die je pas opvallen als je beter gaat opletten. Neem deze: ‘Toch had Theresa jarenlang een echte baan gehad.’ Hoe vaker je hem leest, hoe leuker hij wordt. Of deze: ‘Thuis had ik een route uitgestippeld waarbij ik alleen maar bochten naar rechts hoefde te maken.’ Of deze dialoog: ‘Hij schudde zijn hoofd. “Geloof jij in God?” vroeg hij. “Niet als ik erover nadenk,” zei ik.’ Ze strooit met dit soort zinnen en waar­nemingen.

Bijzonder geestig is de schrijfster wanneer ze haar heldin informatie over seks laat inwinnen bij haar vriendin Maud. Doet ze het wel goed? ‘“’t Is geen kwestie van acrobatiek,” zei Maud, peinzend rook uitblazend naar het plafond. “Het gaat erom dat je het leuk vindt. Dat je ervan geniet.” Maar juist dat genieten baart me kopzorgen. Moet ik meteen de eerste keer genieten? En hoeveel dan? En hoe lang moet genieten duren? “Bij seks gelden geen regels,” zei Maud. Dat ken ik. Er gelden geen regels tot je ze schendt.’ Die peinzend uitgeblazen rook, dat deed het ’m.

Het lukt niet altijd, af en toe wordt het melig, dan zijn de beschreven waarnemingen een beetje flauw en had ik ze al eerder ergens anders gelezen. Sommige scènes in de huiselijke kring lijden daaronder: maar ter verontschuldiging zij gezegd dat het niet meevalt puntig, geestig en apart over ‘gezellige’ middagen of avonden thuis te schrijven. Daar staan wel formidabele scènes tegenover van haar ontmoetingen met en strapatsen rondom haar geliefde Rob. Het is ook wat minder als ze haar heldin laat meedoen in de ‘literaire wereld’. Ze wordt uit­genodigd om lid te worden van het gerenommeerde literaire blad Het Baken, ja, dat staat uiteraard voor De Gids. Dan maakt de schrijfster van de redactieleden benepen mannetjes die haar niet begrijpen. Net even te makkelijk. Gelukkig zoekt Mizee gewoonlijk hartstochtelijk naar dwarsheid, puntigheid en esprit, dat is haar grote kracht.

In de grond is het verhaal in deze roman snel verteld en niet al te wereldbestormend (wat een opluchting!). Maar de schrijfster besefte dat het gaat om haar literair verlangen, om haar toon en stijl en blik en daar zette ze zich helemaal voor in. En hoewel je bij haar uiteraard niet hoeft te rekenen op pathetiek en softe romantiek slaagde ze er zelfs in tegen het einde de emoties hoog te laten oplopen.

(Athenaeum Boekhandel en De Groene Amsterdammer werken samen, bijvoorbeeld in boekverkoop.)