Recensie: Een avontuurlijk kunstwerk om de literatuur

Het heruitvinden van de werkelijkheid, dat is wat het literair tijdschrift nY wil. Het richt zich, refererend aan Walter Benjamin, op ‘wat zich aan werkelijke actualiteit aan het vormen is onder de onvruchtbare oppervlakte van het modieuze en het allernieuwste’, en wil daarmee het genre van het literaire tijdschrift vernieuwen. De titel nY lijkt dan ook niet toevallig gekozen. Niet alleen vangt het de namen van de in 2009 tot nY gefuseerde tijdschriften Yang en Freespace Nieuwzuid, ook betekent ‘ny’ ‘nieuw’ in de Scandinavische talen, stelt sanne ruhaak vast.

Het tijdschrift wil niet alleen een publicatieplatform zijn, maar een kritische en contextuele omgeving creëren waarin teksten betekenis krijgen. Deze duidelijke missie van de makers van het blad blijkt uit zowel het voorwoord als de website (www.ny-web.be). Dat een tijdschrift nauw verbonden is aan een website is een nieuw fenomeen binnen het genre. Naar mijn idee geeft het invulling aan wat de makers willen: afzonderlijke teksten uit hun isolement halen door ze te betrekken in een context die zijn oorsprong vindt in een crossmedia-project.

Niet alleen de digitale omgeving draagt bij aan een vernieuwde context van literaire teksten, ook in het blad zelf zijn elementen te vinden die zelden in literaire tijdschriften te vinden zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld afbeeldingen van Robin Vanbesien, en is er voor elk stuk een andere vormgeving gekozen - die opmaak springt ook direct in het oog. Van traditionele ingetogenheid is geen sprake: juist aspecten die gewoonlijk tot de marge worden veroordeeld, zoals het omslag en de paginanummers, trekken met grote zwartgedrukte belettering en cijfers de aandacht. De focus op deze vernieuwingen, die het tijdschrift tot een onderdeel van een crossmedia project maken, doet echter niets af aan de kwaliteit van de inhoud. Het tijdschrift biedt een interessant scala aan uiteenlopende soorten teksten met een hoog niveau.

Nadat we in ‘De intro’ alles te weten zijn gekomen over het doel van dit tijdschrift, wordt er een overzicht gegeven van de veelzijdige inhoud van dit nummer. In het katern ‘De kwestie’ staat de schrijver als opiniemaker centraal, en de effecten die deze functieverbreding heeft op zijn teksten en de sociale context. Deze verhouding tussen literair en opiniërend proza wordt nagegaan in uiteenzettingen over David Van Reybrouck, Erwin Mortier, en door Patrick Bassant over Tom Lanoye:

‘ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat Lanoye, met name in zijn Monster-trilogie, elke vorm van politieke aandacht wilde vermijden en zich in plaats daarvan op bijna perverse wijze heeft verlustigd aan het schetsen van een tijdsbeeld.’

In het blad staan ook verscheidende prozastukken waarin auteurs vertellen over hun motieven om te schrijven over andere schrijvers en dichters. Pol Hoste bijvoorbeeld, die in een fragment uit zijn boek over Boon afrekent met zijn omgeving die het belang van zijn boek niet inziet. In ‘Untagged’ is de pen aan jonge of onbekendere essayisten en schrijvers en in ‘De zift’ wordt er nog eens de nadruk gelegd op dat nY zich verder richt dan op literatuur alleen: het katern bevat twee stukken over films die door de auteurs verbonden worden aan een literaire, politieke en receptieve context. ‘De omzet’ richt zich op selecties van twee poëzieprojecten van Ted Greenwald en Dieter M. Gräf en in ‘De gast’ geeft Elisabeth Tonnard ten slotte aandacht aan een novelle van Robert Walser. Het vernieuwende karakter van het tijdschrift wordt ook hier weer bevestigd: Tonnards stuk kan geen traditionele uiteenzetting worden genoemd, het is eerder een eigen creatie die het beste kan worden omschreven met de door het tijdschrift gegeven karakterisering: ‘een wandeling op papier’:

‘in de eerste plaats
was ik gevoelens
plechtig zijn hoed oprecht en wandelaar
kwinkelerende zwaluwen te verontrusten
een betrouwbare inlichting zonder twijfel
wezenlijk reeds al te grote dagelijkse zorgen
dichter of solide man’

De bijdragen in nY zijn stuk voor stuk interessante teksten die niet altijd aansluiten bij de traditionele regels van literaire beschouwingen en een toon bevatten die ook de niet-wetenschappelijke lezer aanspreekt. Het tijdschrift wordt daardoor een avontuurlijk kunstwerk dat elke pagina iets nieuws biedt: een nieuwe vorm, een andere toon, een ander medium en een andere vormgeving.

Sanne Ruhaak studeerde literatuurwetenschap en Nederlandse taal en cultuur.