Recensie: Het ritme van het leven

In Orfeo, de nieuwe ontroerende roman van Richard Powers, ontdekt een halve kluizenaar, een gepensioneerde componist, de mogelijkheden van moderne technologie. Ook ondervindt hij aan den lijve hoe het is als je geïmproviseerde laboratorium in handen valt van de achterdochtige FBI. Hij leert hoeveel beveiligingscamera's er hangen op het gemiddelde parkeerterrein, in een hotellobby of bij een pinapparaat. Peter Els, die zijn muzikale doelen nooit heeft kunnen bereiken, wordt op zijn oude dag beroemd, en berucht, door de experimenten die hij in zijn eigen keukentje uitvoert. Door emmi schumacher.

N.B. We publiceren voor uit Rob van Essens Nederlandse vertaling van Powers' roman. Lees een fragment op Athenaeum.nl.

Patronen

Powers, die in 2006 de National Book Award won voor The Echo Maker, lijkt een fascinatie te hebben voor het mengen van kunst en wetenschap. Hij integreert in zijn fictie kunstmatige intelligentie (Galatea 2.2), virtuele werkelijkheid (Plowing the Dark), en neurologie (The Echo Maker). Peter Els lijkt hierin op zijn schepper: iemand die, voortgedreven door liefde en talent voor een bepaalde tak van kunst, de rest van de wereld probeert te begrijpen door de lens van die kunst.
Peter is vanaf zijn jeugd geobsedeerd met muzikale patronen en systemen, en de reden dat de FBI op zijn deur klopt (en hij in paniek op de vlucht slaat) is dat hij probeert diezelfde patronen in de natuur terug te vinden. Helaas ziet de regering een amateur die experimenteert met DNA en bacteriën niet als een avontuurlijk kunstenaar, maar als potentieel gevaar voor de volksgezondheid.

Ego

Peter Els is op zichzelf gezien geen personage waar je veel tijd mee zou willen doorbrengen. Hij is er zo aan gewend de wereld door het medium van muziek te beleven dat hij de neiging heeft neer te kijken op mensen die dat niet doen. Hij is egoïstisch en kan zich lang niet zo goed in zijn familie of vrienden verplaatsen als in bijvoorbeeld Bach of Mozart.
Zijn vlucht voor de autoriteiten verandert in een pelgrimstocht langs alles wat de muziek hem heeft gegeven en wat hij in naam ervan heeft kapotgemaakt: diepe vriendschappen, artistieke hoogtepunten, maar ook een dochter waarvan hij vervreemd is geraakt na de scheiding van zijn vrouw. (Die kreeg er genoeg van om altijd het geld binnen te moeten brengen, terwijl Els in alle rust kon componeren).

Mysterie

Aan de andere kant: zijn gave voor muziek is juist wat Els tot een interessant personage maakt. Orfeo gaat over obsessie, maar ook over vasthouden aan een droom die bijna niet te bereiken valt. En dan heeft Els het niet over het verdienen van populariteit bij de massa of zelfs maar het respect van zijn collega's, maar over niets minder dan het doorgronden van het mysterie van muziek en daarmee het universum. De half-lyrische, half-technische manier waarop Powers Els' luisterervaringen (of moeten we zeggen luisteropenbaringen) neerzet is een van de grootste krachten van de roman:

'Above that perfect fifth, a perfect fourth. Els has never before taken the fact seriously: hovering above any tone is twice that tone, and triple it, and on up the integers. He has the map; he knows what islands must be out there, farther off at sea. He stops breathing and concentrates himself. Soon he thinks he can hear the C above the G above the C above the original C ghosting in his ear. … Audible or not, they're all present: every pitch in the chromatic scale. Sweet stability in crashing discord, the palette for everything from sultry seduction to funeral mass, and Peter has gone his whole life hearing nothing but the fundamental.'

Moderniteit en trouw

Orfeo is in veel opzichten een lastig boek. Naast Els' sikkeneurigheid en koppigheid moet de lezer zich ook door Powers' neiging om commentaar te leveren op werkelijk elk aspect van het moderne leven (iPods, TomToms, mensen die naar de radio bellen om hun mening te spuien) heen worstelen. Powers en Els lijken allebei niet veel op te hebben met de dag van vandaag, maar daar heeft de lezer weinig boodschap aan. Wat deze roman toch de moeite meer dan waard maakt is de muziek: Els' ontroerende trouw aan zijn zoektocht, en Powers' gave om de frustratie en extase van zijn componist op stil papier tot leven te brengen.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.

De gebonden editie van Richard Powers' Orfeo is te koop bij Athenaeum Boekhandel en te bestellen op Athenaeum.nl. Hij wordt gratis thuisbezorgd. Ook de Nederlandse vertaling door Rob van Essen is bij ons te koop.