Marita Mathijsen over De hang naar historie I (Rode Hoed)

Verdeeld over twee avonden geeft Marita Mathijsen een hoorcollege getiteld De hang naar historie, over de obsessie met het verleden in de 19de eeuw. 11 januari, in de Rode Hoed, spreekt ze over de geschiedenis van de geschiedenis en schrijven over geschiedenis. 26 januari is de tweede avond, over Geschiedenis monopoliseert de kunsten en Geschiedenis in de openbare ruimte.

In heel Europa verandert rond 1800 de omgang met geschiedenis. Geschiedenis wordt bij wijze van spreken gedemocratiseerd. Ze is niet meer iets van de adel en enkele geleerden, maar ze is van iedereen. Dat betekent dat veel meer mensen kennis maken met geschiedenis. Dat komt omdat ook de kunsten zich de geschiedenis toe-eigenen: de muziek, de schilderkunst, de literatuur, de architectuur. Bovendien dringt ze door in het openbare leven en de openbare ruimte, door de oprichting van musea en monumenten en doordat het een vak op scholen en universiteiten wordt.

Hoorcollege 11 januari

Thema 1: De geschiedenis van de geschiedenis
Allereerst zal er aandacht zijn voor de afwezigheid van een infrastructuur voor geschiedenis. 1750 zal daarbij het ijkjaar zijn. De Verlichting en de Franse Revolutie brachten verandering in de aanwezigheid van het verleden in de openbaarheid.
Is geschiedenis een kwestie van nature of nurture? Heeft een kind belangstelling voor geschiedenis van nature, of is dat aangeleerd. Van daaruit kijken we naar de geschiedbeoefening zoals die ons bekend is vanaf de eerste historieschrijvers.
In de negentiende eeuw veranderde de maatschappij grondig. Om nieuwe politieke doelen te kunnen verwezenlijken was nationalisme noodzakelijk en dat was veelal gebaseerd op historische gronden.

Thema 2: Schrijven over geschiedenis
Geschiedschrijvers hebben zichzelf eisen gesteld, ook al vormden ze vaak mythes over de geschiedenis die bijzonder vruchtbaar bleken. In de negentiende eeuw is er enerzijds een verwetenschappelijking van de historiografie, maar er is ook een romantische beweging daarin.
Het onderwijs wordt in de loop van de negentiende eeuw steeds sterker gereguleerd. Er komen lesprogramma’s voor geschiedenisonderwijs, de eerste leerstoelen ontstaan en op de middelbare scholen komen de eerste leraren geschiedenis.
Om de belangstelling voor geschiedenis te kunnen reguleren waren er nieuwe boeken nodig: nieuwe vaderlandse geschiedenissen, nieuwe literatuurgeschiedenissen, zowel voor belangstellende leken als voor het onderwijs. Er ontstaat een canon van historische helden.

 
Marita Mathijsen is emeritus hoogleraar Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is gespecialiseerd op het gebied van de negentiende-eeuwse literatuur en cultuur. Voor haar werkzaamheden ontving zij de Prins Bernhard Fonds Prijs voor de Geesteswetenschappen. Haar boek De geest van de dichter (1990) werd bekroond met de Multatuliprijs. In 2002 verscheen De gemaskerde eeuw, over de mentaliteit van de negentiende eeuw. Haar cultuurhistorische studie Historiezucht verscheen op de lijst van beste historische boeken van 2013. Ze is ook bekend om haar essays en columns, o.a. in NRC Handelsblad.

Kaarten voor dit hoorcollege bestelt u op de website van De Rode Hoed.

Toegang: €12.50 of €20,- voor beide avonden
Aanvang: 20.00 uur
Café open: 19.00 uur
Zaal: Oosterhuiszaal