Leesfragment: De goede dood

10 februari verschijnt het laatste deel van de reeks Seneca-deeltjes in vertaling van Vincent Hunink: De goede dood. Wij publiceren voor. ‘Laten we die oude dag omhelzen en liefhebben. Ze biedt volop genot wanneer je haar weet te gebruiken. Vruchten smaken het lekkerst als ze bijna weg zijn. De jeugd is het mooiste als ze haast voorbij is. Drankverslaafden houden het meest van het laatste glas, het glas dat bedwelmt, dat de dronkenschap compleet maakt. Het heerlijkste aan elk genot wordt uitgesteld tot het laatste moment. ’ 

N.B. We publiceerden voor uit Onkwetsbaarheid, net als uit Innerlijke rust en De lengte van leven. Hunink lichtte ook zijn vertaling van Onkwetsbaarheid toe. 

I

In het oude buitenhuis

Waar ik ook ga of sta, ik kan zien dat ik oud word. Onlangs was ik in mijn buitenhuis, waar ik me beklaagde over de hoge kosten voor onderhoud van het bouwvallige pand. Mijn beheerder zei dat hij de boel niet had verwaarloosd en er alles aan deed, maar dat het huis nu eenmaal oud was.

Maar dat huis is onder mijn handen opgetrokken! Wat staat míj te wachten, wanneer stenen uit mijn tijd al zo wrakkig zijn?

Uit kwaadheid grijp ik de eerste de beste gelegenheid aan om te mopperen. 'Die platanen hier,' zeg ik, 'zijn duidelijk verwaarloosd, ze hebben helemaal geen bladeren. Moet je kijken wat een knoestige, dorre takken, wat een zielige, armetierige stammetjes! Dat zou niet kunnen als iemand eromheen spitte en ze water gaf!'

De beheerder roept mijn beschermgeest aan, zweert dat hij er alles aan doet, dat niets aan zijn zorg ontsnapt, maar dat die bomen oud zijn! Maar tussen ons gezegd en gezwegen: ik heb ze geplant, ik heb ze voor het eerst zien bloeien.

Ik draai me om naar de deur. 'Wie is dat afgeleefde mannetje?' vraag ik. 'Terecht dat hij bij de deur zit, zo kan hij makkelijk worden afgevoerd. Waar heb je hem vandaan? Waarom moet je zo nodig andermans doden in huis halen?'

'Herkent u mij niet?' zegt de oude man. 'Ik ben Felicio, u gaf mij altijd beeldjes. Ik ben Philositus' zoon, uw favoriete slaafje!'

'Die vent is stapelgek,' zeg ik. 'Is mijn favoriete slaafje soms kinds geworden? Tja, het kan: zijn tanden vallen net uit.'

Zo heb ik het aan mijn buitenhuis te danken dat waar ik ook ga of sta mijn oude dag overal zichtbaar wordt.

Laten we die oude dag omhelzen en liefhebben. Ze biedt volop genot wanneer je haar weet te gebruiken. Vruchten smaken het lekkerst als ze bijna weg zijn. De jeugd is het mooiste als ze haast voorbij is. Drankverslaafden houden het meest van het laatste glas, het glas dat bedwelmt, dat de dronkenschap compleet maakt. Het heerlijkste aan elk genot wordt uitgesteld tot het laatste moment.

Het heerlijkst is een leeftijd waarop de zaak al bergafwaarts gaat, maar nog niet omlaag stort. En zelfs de leeftijd waarin men zogezegd op het randje staat heeft volgens mij zo haar eigen genoegens. Of in plaats van die genoegens komt dit ene: er geen behoefte meer aan hebben. Wat zalig om je begeerten te hebben uitgeput, ze achter je te laten!

'Maar het is vervelend,' zeg je, 'om de dood voor ogen te hebben.'

Ten eerste moeten oud en jong die evengoed voor ogen hebben. Want we worden niet opgeroepen volgens het bevolkingsregister. Daarnaast is niemand zo oud dat hij niet met goed fatsoen een dag erbij mag verwachten. Maar een dag is een stap in het leven.

Heel onze tijd bestaat uit delen: ze kent perioden met daarbinnen weer kleinere perioden. Er is er een die alle andere omvat en insluit, de periode van onze geboortedag tot onze laatste dag. Een andere bestrijkt onze tienerjaren, weer een andere omvat heel onze jeugd.

En dan is er de cyclus van een jaar. Daarin zitten alle tijdspannes, die in hun vermenigvuldiging ons leven samenstellen. Een maand omvat een kortere periode, en de nauwste cyclus is die van een dag. Maar ook die gaat van een begin naar een eind, van dageraad tot zonsondergang. Daarom heeft Heraclitus (die zijn bijnaam dankt aan zijn duistere taal) gezegd: 'Een dag is gelijk aan elke andere.'

Dit is door mensen verschillend opgevat. De een zegt dat een dag altijd evenveel uren heeft, en dat is juist: als een dag de tijd van vierentwintig uur is, volgt daaruit dat alle dagen aan elkaar gelijk zijn, doordat 's nachts wordt aangevuld wat overdag ontbrak. Een ander zegt dat een dag op alle andere lijkt vanwege de globale overeenkomst: er is niets in een lang tijdsbestek dat je niet ook binnen een dag vindt, te weten licht en donker. Tot in eeuwigheid vertonen dagen diezelfde wisseling steeds opnieuw, en het is niet anders wanneer ze kort of lang zijn.

Zo moet je dus elke dag zijn plaats geven alsof die de hekkensluiter is en het leven voltooit en afrondt.

Pacuvius (de man die Syrië zo lang bestuurde dat het zijn eigen gebied werd) vierde geregeld zijn eigen dodenoffer met wijn en begrafenismaal, waarna hij van tafel naar de slaapkamer werd gebracht, onder applaus van zijn eunuchen, die dan met instrumentele begeleiding zongen: 'He has lived! He has lived!' Er ging geen dag voorbij of hij hield zijn uitvaart.

Wat hij met een slecht geweten deed moeten wij met een goed geweten doen. Als we gaan slapen, laten we dan blij en opgewekt zeggen: 'Ik heb geleefd, Fortuna's race gereden.' Geeft de godheid er een dag van morgen bij, laten we die dan blij aanvaarden. Je bent het gelukkigst en de zekerste eigenaar van je leven als je de dag van morgen zonder zorgen afwacht. Wie zegt 'ik heb geleefd' maakt elke dag dat hij opstaat winst.

Maar ik moet mijn brief afronden. 'Hé!' zul je zeggen, 'krijg ik niets extra's?' Wees gerust: er zit iets bij. Wat zeg ik, 'iets'? Heel veel! Is er iets zo mooi als de spreuk die ik voor jou aan mijn tekst meegeef?

Het is verkeerd om te leven onder dwang. Maar leven onder dwang, daar is niemand toe gedwongen.

Zo is het toch? Overal liggen wegen naar de vrijheid open, ze zijn talrijk en kort en gemakkelijk. Laten we de godheid danken dat niemand in het leven kan worden vastgehouden. We kunnen elke dwang de baas zijn.

Copyright vertaling en nawoord © 2015 Vincent Hunink / Athenaeum—Polak & Van Gennep