Leesfragment: Mythos

08 maart 2018 , door Stephen Fry

| |

Vandaag verschijnt de Nederlandse vertaling van Stephen Fry's Mythos (vertaald door Henny Corver, Ineke van den Elskamp, Pon Ruiter en Frits van der Waa) en vanavond is Fry te zien bij Hier is... Adriaan van Dis. Nieuwsgierig naar zijn hervertelling van de Griekse mythen en Sagen? Lees bij ons alvast een fragment, en (update oktober 2023) bekijk enkele illustraties van Jesús Sotés Vicente voor de nieuwe geïllustreerde editie!

Losbandigheid, lust en liefde, moord en doodslag, triomfen en tragedies; de Griekse mythen en sagen zijn wilder en woester dan het leven zelf. Deze verhalen bieden alles wat een lezer zich kan wensen. De oude Grieken inspireerden onder anderen Shakespeare, Michelangelo, James Joyce en Walt Disney. In de handen van Stephen Fry komen de verhalen opnieuw tot leven. We worden verliefd op Zeus, we aanschouwen de geboorte van Athena, we zien hoe Kronos en Gaia wraak nemen op Ouranos, we huilen met koning Midas en we jagen met de even beeldschone als meedogenloze Artemis. Stephen Fry haalt deze verhalen op uit de oudheid en geeft ze hun welverdiende plek in onze moderne tijd.

Chaos. Stephen Fry, Mythos, de door Jesús Sotés Vicente geïllustreerde editie.

Uit chaos geboren

Het ontstaan van het heelal wordt tegenwoordig verklaard door te wijzen op de Oerknal, een gebeurtenis waarbij in één enkel ogenblik alle materie is ontstaan waarvan alles en iedereen gemaakt is.
De oude Grieken waren een andere opvatting toegedaan. Zij zeiden dat het niet met een knal begonnen was, maar met CHAOS.
Was Chaos een goddelijk wezen of alleen maar een toestand waarbij er niets was? Of kwam Chaos neer op de manier waarop we het woord nu gebruiken, een ongelooflijk zootje? De slaapkamer van een puber, zeg maar, maar dan nog erger?

Een gapende afgrond, zoiets. Of een gapende leegte.
Heeft Chaos uit het niets leven en materie gehaald of heeft Chaos leven gegeeuwd of in zijn dromen geschapen of op een andere manier tevoorschijn getoverd? Weet ik veel – ik was er niet bij. En jij ook niet. En toch in zekere zin weer wel, omdat alle elementen waaruit wij bestaan er toen ook al waren. We kunnen hier volstaan met te zeggen dat het volgens de Grieken Chaos was die met een enorme hoestbui of een zware hik of een stuiptrekking of een stroom braaksel de lange scheppingsketen in gang zette die is uitgelopen op pelikanen en penicilline en paddenstoelen en padden, mierenleeuwen, mieren, leeuwen, mensen en narcissen en moord en kunst en liefde en verwarring en doodgaan en waanzin en speculaasjes.
Wat de waarheid ook is, de hedendaagse wetenschap is het erover eens dat alles voorbestemd is om terug te keren tot chaos. Dat onvermijdelijke lot wordt entropie genoemd; het maakt deel uit van de grote cyclus van Chaos naar orde en weer terug naar Chaos. Je broek is begonnen als chaotische atomen die zich op de een of andere manier in de loop van ontelbare jaren hebben gerangschikt tot iets levends, dat langzaam is geëvolueerd tot een katoenplant, en een deel daarvan is verwerkt tot het fraaie omhulsel om jouw mooie benen. Over een tijdje doe je die broek weg – niet meteen nu al, hoop ik – en rot ze weg in een berg vuilnis of wordt ze verbrand. Daarmee krijgt de materie waarvan ze is gemaakt haar vrijheid terug en gaat ze weer deel uitmaken van de atmosfeer van de aarde. En als de zon ontploft en alle materie van onze wereld vernietigt, waaronder ook de bestanddelen van jouw broek, keren al die atomen terug naar de Chaos. En wat opgaat voor jouw broek, gaat natuurlijk ook op voor jou.
Dus de Chaos waarmee alles is begonnen, is ook de Chaos waarmee alles zal eindigen.
Misschien ben jij iemand die vraagt: ‘Maar wie of wat was er dan vóór de Chaos?’ Of: ‘Wie of wat was er vóór de Oerknal? Er moet toch iets geweest zijn?’
Nou, nee. We moeten aanvaarden dat dat er niet was, omdat er nog geen Tijd was. Niemand had nog de startknop van de Tijd ingedrukt. Niemand had ‘Nu!’ geroepen. En omdat de Tijd nog moest worden geschapen, hadden woorden als ‘voor’, ‘tijdens’, ‘wanneer’, ‘dan’, ‘na het eten’ en ‘vorige week woensdag’ nog geen betekenis. Het kost even knarsen met je kop, maar het is niet anders.
Het Griekse woord voor ‘alles wat er is’, wat wij ‘het universum’ zouden noemen, is KOSMOS. En op dit ogenblik – al is ‘ogenblik’ een woord dat gekoppeld is aan tijd en dus voorlopig nog niets betekent (net als ‘voorlopig’, trouwens) – is Kosmos Chaos en alleen maar Chaos omdat Chaos het enige is wat er is. De Kosmos die zich uitrekt, het orkest dat begint te stemmen…
Maar zeer binnenkort gaat er van alles veranderen.

Athene, geboren uit Zeus. Stephen Fry, Mythos, de door Jesús Sotés Vicente geïllustreerde editie.