Leesfragment: Des duivels woordenboek

Nu in de winkel: Ambrose Bierces Des duivels woordenboek. De eerste complete Nederlandse vertaling van The Devil's Dictionary. Lees bij ons een fragment!

De klassieker Des duivels woordenboek van Ambroce Bierce is een verzameling van 1.851 cynische, satirische, aforistische en duivelse lemmata, die vanaf 1875 in diverse periodieken in Amerika verschenen.

Het is meer dan een woordenboek: de definities zetten je eerst op het verkeerde en dan op het juiste been en hebben in al die jaren nog niets aan kracht en scherpte ingeboet. Volgens Bierce zijn de lemma's bedoeld voor ‘verlichte geesten die droge wijn boven zoete prefereren, verstand boven sentiment, en intelligentie boven humor'. Het is het meest vermakelijke van alle woordenboeken, en staat bomvol geestige lemmata, en vol poëzie. Deze bijbel voor de cynicus, deze geruststelling voor de sarcast, kon eigenlijk uitsluitend vertaald worden door Bindervoet & Henkes.

A

A. De eerste letter van ieder naar behoren samengesteld alfabet. Het is de eerste natuurlijke uiting van het menselijke stemorgaan, en wordt op verschillende manieren verklankt, al naargelang het de spreker aangenaam is en uitkomt. In de logica poneert A en ontkent B. Aangezien geponeerde stellingen spreekwoordelijk onwaar zijn, zou er wat te zeggen zijn voor de onschuld van B, ware het niet dat ontkenningen notoir leugenachtig zijn. In de leer der causaliteit dient degene die A zegt ook B te zeggen, maar hoeft de B-zegger niet eerst A te hebben gezegd.

A mensa et toro [A Mensa et Thoro]. (Latijn, ‘van tafel en bed’.) Een term uit het echtscheidingsrecht, maar beter van toepassing op een man die uit zijn hotel geschopt is.

Aanbeveling, zn [Commendation; Recommendation]. (1) De eer die we bewijzen aan prestaties die lijken op, maar niet gelijk zijn aan de onze. (2) Geen last hebben van een geweten.

Aanbidding, zn [Devotion; Worship]. (1) Een milde geestelijke afwijking die op verschillende manieren ontstaat: in de liefde door een teveel aan bloed; in de religie door chronische dyspepsie. (2) De manier waarop Homo Creator getuigt van de solide constructie en de fijne afwerking van Deus Creatus. Een populaire vorm van vernedering, waar ook iets van trots uit spreekt.

Aangeboren, bn [Innate]. Van nature, inherent – zoals aangeboren ideeën, dat wil zeggen ideeën waarmee we geboren zijn, nadat deze ons van tevoren ingeplant zijn. De leer van de aangeboren ideeën is een van de bewonderenswaardigste geloofsovertuigingen van de filosofie, omdat het van zichzelf een aangeboren idee is en dus onweerlegbaar, hoewel Locke zo dwaas was te veronderstellen dat hij het een ‘blauw oog’ had gegeven. Van de aangeboren ideeën noemen wij onder meer de overtuiging een krant te kunnen leiden, het geloof in de grootheid van het eigen vaderland, in de superioriteit van de eigen beschaving, in het belang van de eigen persoonlijke aangelegenheden en in de interessante aard van de eigen ziektes.

Aangehouden, volt. deelw. [Arrested]. Op heterdaad betrapt zonder voldoende geld op zak om de politieagent tevreden te stellen.

Aanhanger, zn [Adherent]. Een volgeling die nog niet alles heeft gekregen wat hij verwacht te krijgen.

Aanhankelijk, bn [Affectionate]. Volledig ingesteld op het lastigvallen van anderen. Het aanhankelijkste dier op aarde is een natte hond.

Aanhouden, ov. ww [Arrest]. Iemand formeel in hechtenis nemen op verdenking van nutteloosheid.

God schiep de wereld in zes dagen en op de zevende kwam de aanhouding. – De Ongeautoriseerde Versie

Aanklagen, ov. ww [Accuse]. De schuld of verachtelijkheid van een ander bevestigen; meestal bij wijze van onze eigen zelfrechtvaardiging voor het onrecht dat we hun hebben aangedaan.

Aanklager, zn [Accuser]. Je voormalige vriend; in het bijzonder degene aan wie je ooit een vriendendienst hebt bewezen.

Aanmatiging, zn [Presumption]. Zich ermee bemoeien als een man zijn vrouw ‘tijdelijk ontoerekeningsvatbaart’.

Aanmoedigen, ov. ww [Encourage]. Een dwaas bevestigen in een dwaasheid die hem pijn begint te doen.

Aansprakelijk, bn [Respond]. Toegankelijk, toeschietelijk, in staat tot het geven van een antwoord of anderszins blijk te geven van belangstelling voor ‘externe coëxistenties’, in de woorden van Herbert Spencer, zoals Satan, ‘gehurkt als een pad’ bij het oor van Eva aansprakelijk werd toen hij werd aangeraakt door de speer van de engel. Aansprakelijk zijn betekent ook met je schadeloosstelling bijdragen aan het onderhoud van de advocaat van de eiser en daarbij aan de voldoening van de eiser.

Aantrekkingskracht, zn [Attraction]. De invloed die bij levenloze zaken de verhouding tussen buren vastlegt. Er zijn verschillende soorten aantrekkingskracht, waarvan die van de aarde het beroemdst is. Bij een vrouw is die echter aanmerkelijk inferieur aan de aantrekkingskracht van levendigheid.

Aanvaarden, ov. ww [Accept]. In de Hofmakerij de storm oogsten na de wind te hebben gezaaid. Een ambt aanvaarden is met passende schroom de beloning van onbetamelijke gretigheid ontvangen. Een uitdaging aanvaarden of aannemen is rotsvast gaan geloven in de heiligheid van een mensenleven.

Aap, zn [Monkey]. Een in bomen levend dier dat doet alsof het thuis is in stambomen.

Aartsbisschop, zn [Archbishop]. Een kerkelijke hoogwaardigheidsbekleder, één tree heiliger dan een bisschop.

O was ik maar een aartsbisschop,
Dan at ik vrijdags alle meer- en zeevis op- 
Zalmen en schollen en botten en zanders,
En de rest van de week weer wat anders.
Judo Rem

© Copyright 2019 Samenstelling, Vertaling, Nawoord en Aantekeningen: Erik Bindervoet, Robbert-Jan Henkes en Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam