Een van onze grote cadeautips voor dit najaar verschijnt 26 november in de vertaling van Lette Vos: Bernardine Evaristo's Meisje, vrouw, anders. Lees bij ons vast twee fragmenten, geselecteerd door onze directeur Caroline Reeders, die over het boek zei: ‘Een van de beste, vernieuwendste boeken die ik de afgelopen tien jaar las, zowel stilistisch als thematisch — en erg geestig bovendien.’
Van Londen tot Schotland, van een non-binaire socialmedia-influencer tot een 93-jarige vrouw op een boerderij. Het Booker Prize-winnende Meisje, vrouw, anders volgt twaalf personages van kleur die op zoek zijn naar iets – een gedeeld verleden, een onverwachte toekomst, een plek om thuis te komen, een geliefde, een sprankje hoop. Evaristo brengt hen op meesterlijke wijze samen en herinnert ons aan datgene wat ons verbindt in tijden van verdeeldheid.
N.B. Lees ook Fleur Speets bespreking en een toelichting op de vertaling door Lette Vos.
[...]
en de dochter die ze tot feministe wilde opvoeden weigert zich de laatste tijd zo te noemen het feminisme is een vorm van kuddegedrag, zei Yazz laatst, eerlijk gezegd is het zelfs best wel uit om een vrouw te zijn, er kwam een non-binaire activist op de uni spreken, Morgan Malenga, die heeft mijn ogen echt geopend, volgens mij zijn we in de toekomst allemaal non-binair en niet meer mannelijk of vrouwelijk, want dat is in feite ook maar een construct waar we in meespelen, wat betekent dat jouw vrouwenpolitiek algauw achterhaald zal blijken, mammie, en ik ben sowieso humanist, wat heel ver boven het feminisme uitstijgtweet jij überhaupt wel wat dat inhoudt?
Amma mist haar dochter nu ze studeertniet de stekelige slang die uit haar mond komt glibberen en haar moeder kwetst, omdat in Yazz’ beleving alleen jonge mensen gevoelens hebbenmaar ze mist de Yazz die door het huis banjertdie binnen komt vliegen alsof een orkaan haar de kamer in blaast – waar heb ik mijn tas/telefoon/ov-kaart/boeken/ kaartje/verstand gelaten?de vertrouwde achtergrondgeluiden als ze er is, het klikje van het slot op de wc als ze erop zit, zelfs als ze met z’n tweetjes thuis zijn, waar ze in de puberteit ineens een gewoonte van maakte en wat Amma maar kwetsend vindthet geknars van de pepermolen (precies tien keer) over de tomaten- of champignonsoep uit blik (!) die ze lekkerder vindt dan Amma’s heerlijke huisgemaakte soepenhet geroezemoes van muziek en radiogesprekken dat ’s ochtends uit haar kamer klinktde aanblik van haar dochter die op zaterdagavond opgekruld onder een dekentje op de bank ligt voor ze rond middernacht de hort op gaatAmma kan zich nog vaag herinneren dat zij vroeger ook zo laat uitging en dan de volgende ochtend de eerste bus naar huis nam
het huis ademt een andere sfeer als Yazz er niet ishet wacht tot ze weer lekker herrie komt maken en de boel een beetje in de war schopthopelijk komt ze na de universiteit weer thuis wonendat doen de meesten toch tegenwoordig?ze kunnen zich niks anders veroorlovenYazz hoeft nooit wegnooit.
ondertussenziet Shirley tot haar stomme verbazing haar protegee aan de andere kant van de foyer staan, ze zou haar nauwelijks herkennen, maar het is niemand minder dan Carole Williamszonder erbij na te denken loopt ze haar kant op en laat Lennox en Lakshmi achter, die honderduit staan te praten over de jazzmuziek die Lakshmi maakt en waar Lennox zo’n enorme fan van is dat hij naar haar concerten gaat, terwijl Shirley er een bloedhekel aan heeftterwijl ze zich een weg door de menigte baant, merkt ze zelfs van een afstandje al vol verbijstering op dat Carole van een slonzig kind is uitgegroeid tot een elegante, mooie, verzorgde vrouwze zal wel goed terecht zijn gekomendus
Shirley voelt een golf van onderdrukte woede als gal naar boven komen in haar luchtpijp‘hou me op de hoogte, Carole, ik ben benieuwd hoe het je vergaat, je mag me altijd bellen als je steun nodig hebt’ – ze had nooit meer iets van dat ondankbare nest gehoordCarole draagt een perzikkleurig mantelpakje en een smaakvol parelsnoer die er allebei duur uitzien, geen namaak, ze heeft haar haar gesteild en in een ballerinaknot gedaan, haar make-up is perfect subtiel, ze is veel slanker dan ze als tiener was en lijkt langer door haar hoge hakkenShirley voelt zich truttiger dan anders (en dat zegt wat), ook al heeft ze haar nieuwe stippenjurk van John Lewis aan, (heel) losjes vastgeknoopt om haar middel en met een mooie strik op de halsMrs King, roept Carole uit en ze steekt haast koninklijk haar hand uitnoem me maar Shirley, Carole, ik heet ShirleyCaroles accent is haast onherkenbaar, op het aristocratische af, ze draagt een lekker parfum, alles aan haar isopgepoetst
blijkbaar werkt ze als bankier in de city, Shirley had niet anders verwacht van het toonbeeld van welvaart dat ze voor zich heeft, ze is hier met haar man, Freddy, hij daar, zijn ouders hebben aandelen in een bedrijf dat het theater sponsort, al was dit stuk tussen ons gezegd en gezwegen helemaal niet aan mij besteed, zegt Caroleook niet aan mij, antwoordt Shirley, al voelt het wel alsof ze Amma verraadt door niet net als de rest van het publiek in de foyer lyrisch te zijn over het toneelstuk(maar misschien doen ze wel allemaal alsof, dat krijg je met die theatertypes)ze had zelf dolgraag in de docentenkamer opgeschept over het toneelstuk van haar vriendin bij het National, maar omdat het over lesbiennes gaat is dat natuurlijk geen optiehoe gaat het met u? vraagt Carole, ik neem aan dat u inmiddels met pensioen bent?nee joh, zo oud ben ik nou ook weer niet, helaas geef ik nog steeds les aan hetzelfde gesticht dat al heel vaak ternauwernood aan verplichte sluiting is ontsnapt, zoals je wellicht hebt gehoord, ja hoor, ik leid nog steeds de volgende generatie prostituees, drugsdealers en crackverslaafden opShirley werpt haar hoofd bulderend in haar nek in de verwachting dat Carole mee zal lachen, maar die kijkt ontzet, waarop Shirley er ter compensatie een vrolijke glimlach tegenaan gooit om te laten zien dat ze absoluut niet verbitterd isik coach nog steeds de meest competente leerlingen, zegt ze gauw op lichte toon, ik red nog steeds de meest veelbelovende kinderen (en omdat ze het niet kan laten), degenen die mijn jarenlange hulp en toewijding nodig hebben om de weg naar succes te vindener valt even een ongemakkelijke stilte waarin Shirley een opvlieger krijgt en het zweet haar uitbreekt, godsamme, niet nu, ze had geen alcohol moeten drinken, daar wordt het door getriggerd, als ze met een zakdoekje haar gezicht afveegt, smeert ze haar make-up uit en ziet ze er straks nog uit alsof ze krankzinnig iswat moet Carole wel niet denken?
Carole probeert niet te laten merken dat ze zich ongemakkelijk voelt door Mrs Kings passief agressieve gedrag, ze wou dat Freddy haar te hulp schoot, het mens staat te zweten als een otter, best wel vreemd, zou ze zenuwachtig zijn?Mrs King had Carole zo onder de duim gehouden dat het neigde naar mishandelingen hier staat ze dan, een beetje ouder, grijzer en dikker dan toen, al is dat moeilijk te bepalen omdat alle volwassenen oud en dik zijn in de ogen van een kind
er volgt zo’n lange stilte dat het pijnlijk wordt, de beide vrouwen staan maar een beetje naar elkaar te grimassen tot Shirley zegt: nou, leuk om je weer eens te zien, Caroleja, ook leuk om u te zien, antwoordt Carole en ze kijkt Mrs King recht in de ogen, in de verwachting dat ze daar een duivelse blik zal aantreff en, maar nee, ze zijn vochtig, moet ze huilen? ze ziet er droevig uit, gekwetst, heeft Mrs King dan toch gevoel?het dringt tot Carole door dat ze Mrs King altijd door een boze tienerbril heeft gezien, terwijl het mens waarschijnlijk gewoon haar best deed, maar dat niet zo handig aanpaktehet is helemaal niet Caroles bedoeling om haar pijn te doen, niet meer, maar blijkbaar is dat wel gebeurd, ze moet het goedmakenik weet dat het een beetje mosterd na de maaltijd is, Mrs King, Shirley bedoel ik, maar ik geloof dat ik u nooit heb bedankt voor uw hulp op school, maar ja, beter laat dan nooit, hè? die hè was per ongeluk, Carole kon het niet latendoe niet zo mal, antwoordt Shirley, je hoeft mij toch niet te bedanken, ik deed gewoon wat ik kon om je op weg te helpen, het is nog in geen miljoen jaar bij me opgekomen dat ik daarvoor bedankt zou worden, laat staan dat ik dat wil, ik deed het met alle plezier, sterker nog, het was mijn plicht als leerkracht, ik deed gewoon mijn werk en ik ben blij dat het voor jou zo goed heeft uitgepakt, dat is wat mij betreft het mooiste bedankje dat er isCarole ziet dat er nu echte tranen uit haar vochtige ogen vloeien, het dringt tot haar door dat Mrs King haar echt als enige heeft geholpen toen niemand anders dat kon of wilde, hoe kan het dat ze dat niet eerder in de gaten heeft gehad?Mrs King zet een stapje achteruit, Carole vermoedt dat ze zich schaamt omdat ze haar kwetsbaarheid zo laat zienik moet mijn man maar eens opsnorren, anders missen we de laatste trein naar huis, morgen is weer een normale schooldag, ik heb de brugklas, dat zijn de ergsten, tot ziens, Carole, erg leuk om je zo tegen het lijf te lopen.
Als Shirley terugwaadt door de mensenzee voelt ze zich lichterze kan niet wachten om Lennox te vertellen over haar ontmoeting met Carole, ook al zegt hij altijd dat haar langgekoesterde wrok alleen maar negatieve energie kostvoor mannen is het leven zoveel simpeler, simpelweg omdat vrouwen veel ingewikkelder in elkaar zittenLennox lijkt zich nooit ergens wat van aan te trekken ze sleept hem bij Lakshmi vandaan zodat ze hun jassen kunnen halen en terwijl de garderobemedewerker ze zoekt, kijkt ze om naar het feestjegrote volgepakte ruimtes met veel rumoer doen haar denken aan de helse kakofonie van honderden scholieren in de schoolkantinehet vreselijke gesnerp van stemmen en gekras van bestek op servies dat weergalmt en weerkaatst tegen de wanden en het plafondhaar definitie van een leuk avondje uit is met Lennox dansen op knuffelrock in een hoekje van een feest waar iedereen op hen lijkt, en stiekem zoenen in het donkerterwijl er in de keuken rijst met erwten en geitencurry op het fornuis staan te pruttelen
Oorspronkelijke tekst © Bernardine Evaristo, 2019Nederlandse vertaling © Lette Vos en De Geus bv, Amsterdam 2020