Leesfragment: Alkibiades

19 mei 2023 , door Ilja Leonard Pfeijffer

| | |

23 mei verschijnt de nieuwe roman van Ilja Leonard Pfeijffer: Alkibiades! Lees nu de eerste pagina’s, bekijk Pfeijffers minicolleges in de aanloop naar de verschijning van het boek. En lees ook onze bellettrieboekverkoper Bob Kappen en oudheidspecialist Roel Salemink over het boek.

De rijk gedocumenteerde roman Alkibiades vertelt het waargebeurde verhaal van het streven en falen van Alkibiades, de mooiste man van Griekenland. Hij was de extravagante, geniale, opzienbarende, androgyne, biseksuele en omstreden politicus en strateeg van Athene tijdens de grote oorlog tegen Sparta. Zijn verhaal is voor ons een reis door de tijd naar de wereld van bijna tweeënhalf millennium geleden, toen steeds meer symptomen, die voor ons verontrustend herkenbaar zijn, begonnen te wijzen op het verval van de democratie en daadwerkelijk leidden tot de nederlaag van Athene. De vraag is in hoeverre Alkibiades hieraan schuldig was. Was hij de populist die de democratie heeft ontmanteld of had hij de redder van Athene kunnen zijn? In deze roman legt hij verantwoording af over zijn idealen, strategieën en levenslange strijd.

prooimion
Melissa

Ik heb niet de reputatie dat ik snel geneigd ben tot schaamte en hoewel ik begrijp dat ik deze reputatie met mijn daden vaker heb gevoed dan ontkracht, heb ik ooit een man gekend die in elk opzicht zo evident superieur aan mij was dat ik mij schaamde zodra ik hem zag en ik vraag jullie mij te geloven als ik zeg dat ik op sleutelmomenten in mijn leven, toen ik mij gedwongen zag beslissingen te nemen die bepalend waren voor mijn carrière en voor de toekomst van onze stad, zijn satyrkop met wijd opengesperde neusgaten en uitpuilende ogen voor mij zag en werd vervuld van schaamte bij het besef van mijn eigen ontoereikendheid.
Nu ik het plan heb opgevat om deze momenten te herbeleven in gedachten en in geschrifte voor jullie uiteen te zetten welke strategie mij daarbij telkens voor ogen stond en op welke wijze ik, ook op die momenten waarop men in de straten en in de volksvergadering van Athene zeker meende te weten dat ik Athene verraden had, op mijn niet altijd even conventionele manier onophoudelijk de belangen van onze stad heb trachten te dienen, zie ik hem opnieuw levendig voor mij, hoewel hij op dit moment ver weg van mij onder jullie verkeert, en schaam ik mij niet alleen voor mijn tekortkomingen maar ook voor mijn overmoed om een trillende rietstengel op te pakken en mijn vertrouwen te stellen in de eloquentie van deze knisperende papyrus, terwijl hij nog nooit een woord geschreven heeft, hoewel zijn gedachten en redenaties de mijne en die van velen in Athene, in Hellas en in de grote rijken der barbaren tot banaliteiten doen verbleken. Maar deze zelfde man heeft mij ooit gezegd dat een leven dat niet wordt onderzocht niet de moeite van het leven waard is en hoewel hij daarmee met zekerheid niet heeft bedoeld dat deze analyse en beoordeling van het eigen leven op schrift met het volk van Athene gedeeld dienen te worden, is het idee dat ik gehoorzaam aan de geest van zijn voorschrift de enige gedachte die mij de moed verschaft om verder te schrijven.
Waar ik mij op dit moment bevind, terwijl ik met het voornemen tot volmaakte oprechtheid het woord evenzeer tot mijzelf richt als tot jullie, zou ik om veiligheidsredenen beter verzwijgen. Sinds de recente gebeurtenissen is de klank van mijn naam in het gefluister over mijn huidige onderneming een signaal van hoop voor velen en jullie weten beter dan ik dat de hoop van velen de oorzaak is van afgunst bij sommigen. De belangen zijn groot, zoals vaak in mijn leven, en wanneer de inzet wordt verhoogd, neemt ook de verbetenheid van tegenstanders toe. Ik heb reden om te geloven dat mijn bestaan als zodanig in bepaalde kringen een probleem is gaan vormen en een moordenaar is in deze tijden niet moeilijk te vinden. Maar nog erger dan beticht te worden van lichthartigheid, waarmee ik mijn eigen leven in gevaar breng, zou het zijn om beschuldigd te worden van lafheid en ik vraag jullie het te willen zien als een teken van mijn oprechtheid als ik jullie zeg dat ik mij in het land van Phrygië bevind. Ik heb in afwachting van de beslissende fase in de uitvoering van mijn plan voorlopig mijn intrek genomen in een onbeduidend stadje dat in het Grieks de naam Melissa draagt en ik beschouw het als een goed voorteken dat die naam verwijst naar bijen, die, zoals de oude verhalen beweren, dichters honing in de mond leggen om hun woorden zoetgevooisd te maken. Hoewel ik geen dichter ben en hoewel het verre van mij staat te willen verleiden met zoete woorden, kan ik, mede gezien het feit dat ik vaardiger ben met het zwaard dan met de rietstengel, de hulp van de bijen goed gebruiken om de opgave die ik mijzelf heb gesteld tot een goed einde te brengen en voor eens en voor altijd definitief en naar waarheid op schrift te stellen welke overwegingen, besluiten en ontwikkelingen mij hier hebben gebracht in het holst van het Perzische Rijk en verder weg van Athene dan een Atheens hart verdragen kan.
Melissa ligt niet ver ten noorden van de trotse stad Kelainai, die is gebouwd rond de heilige, met riet omzoomde bron van de rivier de Maiandros, die tussen Priene en Myous uitmondt in de Golf van Ikaros, tegenover de Ionische stad Milete, die slechts tien stadia van de riviermond is verwijderd. Kelainai is een van de belangrijkste pleisterplaatsen aan de Perzische Koningsweg, waarlangs de legers van Xerxes marcheerden om Hellas binnen te vallen. Na de nederlaag bij Salamis heeft Xerxes aan de voet van de bovenstad van Kelainai een paleis laten bouwen. Kyros heeft dat paleis onlangs uitgebreid en omzoomd met een park vol wilde dieren, geïmporteerd uit Azië en Afrika en daar losgelaten voor de jacht, dat hij zijn paradijs noemt. Wanneer de tijd rijp is, zal ik op voorspraak van de Phrygische satraap Pharnabazos, de zoon van Pharnakes, door de poorten van Kelainai gaan om de grote koning, koning der koningen, Artaxerxes, de zoon van Dareios, de zoon van Artaxerxes, de zoon van Xerxes, de zoon van Dareios, de zoon van Hystaspes, de Achaimenide, eindelijk te ontmoeten.
Daar bij de bron van de Maiandros vond het duel plaats tussen de god Apollo en de satyr Marsyas. Ik heb de enige man die mij met schaamte kan vervullen wel eens met Marsyas vergeleken. Het is een kleine troost dat ik op een heldere dag de torens van de stad aan de horizon zie opdoemen waar de huid van zijn evenbeeld wordt bewaard, terwijl hijzelf op het moment dat ik dit schrijf ver weg van mij barrevoets in een versleten mantel door jullie stegen struint, waar de vijgen, olijven, gezouten sardines en taganiteskoeken met schorre stemmen aan de man worden gebracht en worden verpakt in verse roddels over onze politici, priesters en magistraten, of zich ophoudt op jullie agora in de schaduw van de Stoa van Peisianax tussen de schilderingen en de oorlogsbuit om passanten te ondervragen over hun kennis van het goede en het schone. Jullie kennen hem met zekerheid. Zijn naam is Sokrates, de zoon van Sophroniskos en Phainarete, uit het district Alopeke, en ik wou dat hij hier was om mij bij te staan bij de uitvoering van mijn plannen door mij met zijn aanwezigheid aan mijn tekortkomingen te herinneren. Maar de gedachte dat hij, hoewel hij zich in de regel verre houdt van staatsaangelegenheden, present zou kunnen zijn wanneer dit schrijven van mij aan jullie in de volksvergadering op de heuvel van de Pnyx zal worden gepresenteerd, volstaat om mij er ten overvloede van te doordringen dat ik zijn lessen niet mag verloochenen.
Vannacht had ik een droom. Ik droomde dat ik met mijn hoofd in de schoot van Timandra lag, dat ik haar kleren aanhad en dat zij liefdevol mijn gezicht opmaakte met loodwit, rode oker, oogschaduw en rode lippenwas. Ik geloof niet in voorspellende dromen. Wat mij betreft komen alle dromen uit de poort van ivoor. Toch heeft de droom mij verontrust, al weet ik niet waarom. Hij heeft mij het idee gegeven dat ik haast moet maken met de opstelling en verzending van dit geschrift en met alles wat daarna zal komen. Daarom ben ik gelijk opgestaan, hoewel het nog donker is, heb ik de olielamp laten ontsteken en rietstengels, inkt en papyrusrollen laten brengen en zal ik thans, zonder verder uitstel, beginnen bij het begin.

boek 1
Liefde voor de satyr
Athene

1

Mannen van Athene, mijn naam is Alkibiades, de zoon van Kleinias. Ik ben een telg uit het oude geslacht van de Eupatriden. Mijn moeder was Deinomache, de dochter van Megakles uit het geslacht van de Alkmaioniden en de kleindochter van onze grote wetgever Kleisthenes. Hoewel mijn landerijen in het district Erchia liggen, ben ik officieel ingezetene van het district Skambonidai. Ik ben geboren in het jaar dat Euthynos archon was in Athene op de derde dag van de wassende maan van Metageitnion. Derhalve zal ik in de komende zomer aan mijn zevenenveertigste levensjaar mogen beginnen.
Ik ben, zoals gebruikelijk is, genoemd naar de vader van mijn vader. Mijn grootvader Alkibiades was de man die samen met Kleisthenes, mijn overgrootvader van moeders zijde, de tirannie uit Athene heeft verdreven en de democratie heeft ingesteld en verankerd in de wetten en de instituties waarop wij tot op de dag van vandaag vertrouwen voor het rechtvaardige bestuur en de glorie van onze stad. Als mijn grootvader en overgrootvader de vrijheid van Athene hebben vormgegeven, heeft mijn vader haar met hand en tand verdedigd. Toen Xerxes, de grote koning van Perzië, de Hellespont overstak en Hellas binnenviel om de nederlaag van zijn vader Dareios te wreken en de Grieken te onderwerpen en toen de geallieerde Griekse vloot bij Artemision met tweehonderdeenenzeventig triremen standhield tegen een Perzische overmacht van achthonderd schepen, terwijl er op het land tegelijkertijd slag werd geleverd bij Thermopylai, onderscheidde mijn vader zich met het schip en de tweehonderd mariniers die hij uit eigen middelen had bekostigd. Terwijl aan de Perzische kant met name de Egyptische bondgenoten indruk maakten, waren de Atheners de besten van de geallieerden en mijn vader de beste van de Atheners.

[…]