Leesfragment: Julia en de haai

18 juni 2024 , door Kiran Millwood Hargrave
| |

Maria Postema is voor de tweede maal genomineerd voor de Filter Vertaalprijs voor Kinder- en jeugdboeken, ditmaal met haar vertaling van Kiran Millwood Hargraves Julia and the Shark, Julia en de haai. Lees bij ons een fragment en koop dat boek!

Als Julia’s vader de opdracht krijgt om een vuurtoren te automatiseren, verhuist het hele gezin in de zomer naar het afgelegen eiland Unst. Julia’s moeder, een zeebioloog, stort zich op het vinden van de Groenlandse haai, die honderden jaren oud kan worden en misschien iets kan betekenen voor de geneeskunde. Terwijl Julia langzaam haar weg probeert te vinden op het eiland, waar maar een paar kinderen wonen, wordt haar moeder steeds fanatieker en obsessiever in haar zoektocht. Zo fanatiek, dat het hun hele gezin uit elkaar drijft. Julia ziet maar één oplossing: zelf de Groenlandse haai vinden…



 

Eén

Er zitten meer geheimen in de zee dan in de lucht. Ik heb van mama geleerd dat als het water kalm is en de sterren in het oppervlak prikken, er geheimen van de lucht in de oceaan vallen die hem nog raadselachtiger maken. Toen we in de vuurtoren woonden, stak ik altijd mijn krabbennet met de lange steel over de balkonreling om de geheimen te vangen, maar dat lukte nooit.
Er waren ook nachten waarin stormen alles op z’n kop zetten en het water en de hemel naar elkaar toe smeten, tot het schuim van de golven de lichtbundel raakte. Het vloog door de tralies voor de hoge ramen en spatte op de vloer van papa’s werkkamer. De volgende ochtend luisterde ik dan naar de poeltjes, maar ik hoorde niets. Geen boodschappen die uit de wolken waren gevallen. Misschien verdronken de geheimen in de nacht, zoals een vis in lucht.

Ik heet Julia. Dit is het verhaal over de zomer waarin ik mijn moeder verloor en een haai vond die ouder is dan bomen. Wees maar niet bang, daarmee heb ik niet verteld hoe het afloopt.
Ik ben vernoemd naar mijn oma, die ik nooit heb gekend, en ook naar een computerprogramma waar mijn vader fan van is. Ik ben tien jaar en tweehonderddrie dagen oud. Ik heb aan mijn vader gevraagd of hij dat voor me wilde uitrekenen, want ik hou niet zo van getallen. Wel van woorden. Getallen kun je in woorden veranderen maar woorden niet in getallen, dus dan zijn woorden sterker, toch?
Mijn vader vindt van niet. Hij werkt alleen met getallen. Zo kwamen we in die oude vuurtoren op de Shetlandeilanden terecht. Die moest hij programmeren om hem te automatiseren. Vroeger woonde er een vuurtorenwachter en werd het licht gemaakt met gas en vonken, niet met een lamp van duizend watt met een gloeidraad van wolfraam. Gas en vonken, net als sterren.
Je bent daar dichter bij Noorwegen dan bij Engeland. Zelfs dichter bij Noorwegen dan bij Edinburgh. Als je de Shetlandeilanden op de kaart wilt vinden begin je bij Cornwall, in Engeland, bij ons huis in Hayle, en dan ga je met je vinger schuin omhoog en naar rechts, tot je bij een stel eilanden komt die op inktvlekjes lijken. Dat zijn de Orkneyeilanden. En als je dan nog verder omhooggaat kom je weer van die inktvlekjes tegen. De Shetlandeilanden. Het is een archipel, wat ‘een groep eilanden’ betekent, en we gingen naar het eiland dat Unst heet.
Unst, de Shetlandeilanden, Schotland.

Groot-Brittannië, route uit Julia en de haai

Shetlandeilanden, route uit Julia en de haai


Ik vind het leuk dat de mensen Schotland hier uitspreken alsof er heel andere letters in zitten. Sco-awt-lund. Dat is nog zoiets met woorden: er zit ruimte in. Ze veranderen door de mond van degene die ze uitspreekt. In mijn mond veranderen ze soms zo erg dat ze iets heel anders worden, maar volgens papa zijn het dan leugens.
Bij getallen kan dat allemaal niet. Zelfs de ‘taal’ van getallen, waar mijn vader mee werkt, heet ‘binaire code’. Als je ‘binair’ opzoekt in het woordenboek, staat er:

(bijvoeglijk naamwoord) tweevoudig, tweedelig,
zich in tweeën verdelend.

Zich in tweeën verdelend. Goed en slecht. Waar en niet waar. Daar zit toch geen ruimte in?
Mijn moeder werkt ook met getallen, maar ze vindt woorden het fijnst. Ze is wetenschapper, en dan moet je van allebei houden. Getallen helpen je om dingen te meten, maar je hebt woorden nodig om ze uit te leggen.
In Cornwall deed mijn moeder onderzoek naar speciale algen die chemische stoffen uit het water halen en misschien ooit zelfs bepaalde soorten plastic kunnen afbreken. Je hebt vast die beelden wel gezien van schildpadden met plastic in hun neus. Ik ook, één keer, en ik krijg ze maar niet uit mijn hoofd. Ik wou dat ik ze kon vergeten, maar misschien is het wel zo eerlijk dat dat niet kan. Die dingen gaan niet weg als je je ogen sluit.
Toen papa die baan op de Shetlandeilanden aangeboden kreeg, was mama degene die voorstelde om daar in de zomervakantie met z’n allen te gaan wonen. Want haar algenonderzoek was belangrijk en goed voor de schildpadden, maar als we naar Unst verhuisden zou ze dichter in de buurt zijn van haar lievelingsonderwerp: de grootste dieren die in de koudste zeeën leven.
Tijdens haar studie had ze onderzoek naar walvissen gedaan en een heel lang artikel geschreven over een walvis die in zijn eentje de wereld rondzwemt omdat hij niet op dezelfde toonhoogte zingt als andere walvissen. Hij hoort hen wel, maar zij horen hem niet. Ik begrijp wel een beetje hoe die walvis zich voelt. Sinds mama ziek is, heb ik het gevoel dat ik vanbinnen aan het gillen ben. Toch was haar echte lievelingsdier geen walvis, maar een haai. Een Groenlandse haai. En omdat het háár lievelingsdier was, werd het die zomer ook dat van mij.
Wat ik fijn vind aan woorden is dat ze milder zijn dan getallen. Ik zou met mijn woorden kunnen doen alsof alles weer net als vroeger is, maar ik vind het belangrijk dat dit een waargebeurd verhaal is. Als ik je in getallen over mijn moeder zou vertellen, dan zou ik moeten zeggen dat het belangrijkste getal over haar op dit moment 93875400 is, want dat is het getal op haar ziekenhuisbandje. Maar 93875400 zegt niks over wie mijn moeder is. Dat kunnen alleen woorden. En zelfs die zeggen niet altijd alles.

*

Ik raak de draad kwijt. Dat is het lastige van woorden, en het is hetzelfde als wat er zo handig aan is. Ze kunnen allerlei verschillende dingen betekenen, en elk woord heeft zo veel vertakkingen en zo veel wortels dat je kunt verdwalen als je de weg niet goed kent, net als Roodkapje in het bos. Dus ik moet even een stukje terug. Zodat ik weer weet waar ik naartoe wil. En waar ik naartoe wil, is mama.

[...]

 

pro-mbooks1 : athenaeum