Leesfragment: Liever bij Nederland. Verzet van de Belgische elite tegen de afscheiding van 1830

Een voorproefje uit het juninummer van Geschiedenis Magazine, nu verkrijgbaar in ons Nieuwscentrum.

'Losers History' zou je het kunnen noemen: de lotgevallen van de Belgen die na de scheiding met Nederland in 1830 trouw bleven aan Oranje. Met financiële steun van de Nederlandse koning probeerden ze tevergeefs om de onafhankelijkheid van België ongedaan te maken. Hun verhaal is tot dusver genegeerd. Ten onrechte, want het biedt een verrassend perspectief op de Belgische revolutie.

In 1830 scheurde België zich los van het Koninkrijk de Nederlanden. In de twintig jaar daarna probeerde een Belgische tegenbeweging uit de elite die revolutie ongedaan te maken en het koninkrijk van Willem I te herstellen. In de Belgische en Nederlandse historiografie is deze Oranjegetrouwe elite er tot nog toe bekaaid vanaf gekomen. In het licht van het succes van de revolutionairen kregen vooral de tegenstanders van het beleid van Willem i de aandacht. Die groep was inderdaad heel dynamisch en actief, maar dat neemt niet weg dat de regeringsgetrouwen de meerderheid van de elite uitmaakten.

Wie zagen er geen verbetering in de nieuwe situatie van na 1830? De orangisten waren zowel bij de vorstengetrouwe adel, het officierenkorps, de bestuurselite, de magistraten, de intellectuelen en vooral bij de economische elite terug te vinden. Tal van mensen uit de ambtenarij en uit de bestuurlijke, politieke en economische elite waren tevreden met de positie die zij onder Willem I innamen en vonden verandering daarin ongewenst of ze stonden zelfs ronduit achter de politiek van de koning en zijn regering.

Ook de rooms-katholieke geestelijkheid was vertegenwoordigd onder de orangisten, maar minder talrijk; dit heeft te maken met het beleid van Willem I, die de invloed van de kerk in de samenleving flink inperkte. De meeste kerkleiders verzetten zich tegen hem en steunden de revolutie, maar er was een kleine groep van verlichte geestelijken die met Willems kerkpolitiek kon leven, de vorst toegewijd waren en dat ook wenste te blijven.

De antiklerikalen in het zuiden stemden uiteraard ook in met de grotere rol die Willem aan de lekenstaat toekende. Zij vreesden dat de revolutie tegen het Nederlandse gezag de katholieke kerk opnieuw aan de macht zou brengen. Daarom wensten ze het koninkrijk te behouden.

Revoluties worden doorgaans bestudeerd vanuit de acties en de resultaten van de revolutionairen. Er is meestal weinig interesse voor wat de verdedigers van het oude regime meemaken. Wat zij fysiek, materieel en psychologisch doorstaan, blijft vaak verzwegen, maar hun kant van het verhaal biedt een heel nieuw perspectief. Zo blijkt de Belgische revolutie gewelddadiger dan algemeen bekend is, vooral in de eerste fasen in 1830. Geweld tegen de bestuurselite, tegen fabrikanten, tegen journalisten, tegen magistraten, tegen fiscale ambtenaren, tegen burgemeesters, geweld bij het afdwingen van adhesies, bij afzettingen en bestraffing van collaborateurs, vele fysieke aanvallen tot en met een paar lynchpartijen en tal van uitbarstingen van volkswoede, meestal georganiseerd door 'geweldentrepreneurs', specialisten in het rekruteren van vrijwilligers en huurlingen, die de gevechtsscènes voorbereiden en de gevechten organiseren - de tegenstanders van de revolutie maakten het allemaal mee.

[…]

Het hele artikel lezen? Het juninummer van Geschiedenis Magazine is verkrijgbaar bij Athenaeum Nieuwscentrum.

Verder in het juninummer:

• 1783: Nederlandse zeeheld helpt Russen bij verovering de Krim
• Verzwegen geschiedenis: Belgische elite verzette zich tegen de scheiding van Nederland.
• De Republiek werd schatrijk dankzij oorlog.
• Brazilië was in de 19e eeuw een keizerrijk.
• Suster Bertken: uit liefde voor Christus achter de tralies.
• De 'voetbaloorlog' tussen El Salvador en Honduras.
• De Dreyfus-affaire volgens Robert Harris.
• Verbod op slavenhandel door Willem I.

Zie ook: Geschiedenismagazine.nl.