Leesfragment: Paaltje aan de horizon

In februari en maart debuteren Andreas Oosthoek, Michiel Lieuwma, San Bos, Amir Chitzan, Sarah Meuleman en Lucas de Waard. In samenwerking met Recensieweb brengen wij uitgebreide fragmenten en zij signalementen van de boeken.

Michiel Lieuwma debuteert in maart met de roman Paaltje aan de horizon. Wij publiceren het eerste hoofdstuk.

'Geen duisterder emotie dan de jaloezie maar ze geeft ook een beetje richting. Nathalie was het paaltje, het werd tijd om in beweging te komen.'

Als hij hoort dat zijn ex-geliefde een wandeltocht maakt door Zuid-Frankrijk bedenkt een jongeman een listig plan om haar op haar route tegen te komen. Op het terrein van een Nederlandse één-met-de-natuur-commune wacht hij haar komst af. Maar het oord blijkt een waar wespennest: mede door de ongeschreven leefregels van oprichtster Marie-Louise moet hij alle zeilen bijzetten om aan zijn plan te kunnen vasthouden. Virtuoze roman over jaloezie, liefde en manipulatie, de condition humaine en pompoensoep volgens de ijzertijd.

Michiel Lieuwma is theatermaker en -docent en maakt met Kasper C. Jansen de webvideoserie De Snijtafel.

1

Eind jaren negentig brak ik per ongeluk door als bedenker van het spelletje Bier op ’n rij. De spelregels waren even eenvoudig als doeltreffend. Om te beginnen moest je een krat van vierentwintig flesjes leeghalen. De bedoeling was om beurtelings een fles terug in het krat te plaatsen.Wie als eerste vier flessen op een rij had won, maar de moeilijkheid zat ’m erin dat je, in tegenstelling tot het traditionele Vier op ’n rij, geen twee maar slechts één kleur ter beschikking had: die van het flesje zelf. Je moest je tactiek dus baseren op de tegenstander, je had hem nodig om van hem te kunnen winnen. Op papier klonk het allemaal een beetje flauw, maar in de praktijk was het onweerstaanbaar verslavend en binnen enkele maanden al was het een enorme hit. Aangezien de productiekosten laag waren (het enige wat concreet vervaardigd moest worden was een gepatenteerd spelregelboekje) en veel bierfabrikanten als antwoord op de gigantische flippo-rage enkele jaren eerder wel oren hadden naar een vergelijkbare hit, stroomde het grote geld al snel binnen. In die tijd was ik nog tamelijk ambitieus, om niet te zeggen vol hoge verwachtingen van het leven. Ik wilde van jongs af aan fotograaf worden en de wereld zien op uitnodiging. Aan het kind wordt gevraagd wat hij later wil worden, en als het eenmaal zover is schrikt het zich kapot: hij kan niet worden wat hij wil zonder zijn romantische opvatting ernstige schade te doen. Pas wanneer hij in staat is het oude beeld te vernietigen en aan de slag te gaan met de smeulende puinresten daarvan komt hij tot iets wat vaag nog lijkt op de echo van het grote gevoel dat hij ergens van herkent; maar dan heeft het doel definitief zijn waarde verloren.Wat ik nooit had kunnen voorzien was de digitale revolutie. Tegen de tijd dat mijn scholing rond was en de studio gefinancierd, was elke willekeurige telefoonbezitter een concurrent van mij geworden, en aanzienlijk in het voordeel, want ongevoelig voor het esthetisch rampzalige (schokken, strepen, blokken, vlekken); de hype van het ruwe materiaal deed zijn intrede en ik was genoodzaakt terug te vallen op mijn aanvankelijke talent: het leveren van levensvatbare ideeën in ruil voor een beetje geld. Inmiddels werk ik op freelancebasis als conceptbedenker voor verschillende opdrachtgevers. De meeste tijd zit ik in brainstormteams te praten over contouren, lijnen, schetsen, richtingen en profielen. Concepten bieden veiligheid tegen hoe het leven is: grillig en onvoorspelbaar. Je kunt me in feite zien als een verzekeringsambtenaar, maar dan van het creatieve domein. Vrijwel alles kan geconceptualiseerd worden en dat wordt dan ook gedaan. Er zal altijd behoefte blijven een bepaalde mate van succes vooraf veilig te stellen. Steeds vaker worden kaders ontworpen die ervoor moeten zorgen dat je min of meer weet dat je gaat scoren vóór de daadwerkelijke prestatie. De onzichtbare contouren van datgene wat iedereen de illusie van spontaniteit geeft, dat heet met een mooi woord ‘concept’ en met een beter woord ‘gebakken lucht’, en in het bedenken ervan ben ik altijd al vrij goed geweest. Een ontwerp te maken voor het leven; de mens is nu eenmaal vrij eenvoudig te manipuleren. Iemand die ik destijds nogal bewonderde, verwoordde het als volgt: in gedachten sla je een paaltje in de horizon, en vervolgens probeer je ernaartoe te lopen; hoe je precies loopt maakt niet zoveel uit, zolang je dat paaltje maar niet uit het oog verliest.
In mijn persoonlijke leven – intussen – ontbrak juist elke vorm van structuur. Nathalie had me verlaten, al wilde ze maar niet toegeven dat het ene met het andere te maken had. Meer in het algemeen wilde ze sowieso niet meer met me praten. Ze was weggegaan zonder iets te zeggen. Ze had het zelfs nooit echt uitgemaakt, ze was ervan uitgegaan dat de situatie wel boekdelen sprak. Omdat het dus evengoed een gril kon zijn, een stuiptrek, een tijdelijke dwaling, een bokkensprong of een uitvlucht (datgene, kortom, wat je niet kan bedenken), leek het me van belang rustig te blijven en af te wachten wat ze zou gaan doen. Maar ze deed niks. Ik zou nu kunnen vermelden dat het plafond lekte en het behang begon te bladderen, en meer van die dingen die je geacht wordt te constateren in dergelijke gevallen, maar de eerste paar maanden ontkende ik mijn penibele situatie vooral. Er is geen duisterder emotie dan de jaloezie en ik kan me niet meer voorstellen hoe ik die eerste maanden precies doorgekomen ben.
Het gerucht ging inmiddels dat ze een reis maakte. Wie (vroeg ik mij af) is tevreden en vertrekt? Oké, misschien kon dat naast elkaar bestaan, al geloofde ik daar natuurlijk niet zoveel van. Bovendien wilde ik eindelijk wel eens zekerheid. En ik kende de route (de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella), zo ook een dorpje dat precies op de route lag, een dorpje waaraan ze zeker een bezoek zou brengen omdat zij er mensen kende van vroeger.
Van de ene op de andere dag besloot ik haar dus achterna te reizen. Een mens heeft recht op een afwijzing, had ik besloten. Ik moest haar recht in het gezicht vragen: kom je bij me terug? Ze zou uiteraard nee kunnen zeggen. Liefdesverdriet onderscheidt zich van rouw door zijn vermeende maakbaarheid: omdat liefde een vrije keus impliceert kun je jezelf oneindig blijven kwellen en je wentelen in zelfverwijt (had ik maar, als ik toch, was ik maar, zou ik maar).Van een goede vriend leerde ik dat je beter net zo lang door kunt zetten tot je zekerheid hebt gekregen – goedschiks of kwaadschiks. De definitieve zekerheid die je kent van een sterfgeval zodat je het proces in kunt van de rouw. Dat laatste zei ik trouwens vooral tegen mezelf, waarschijnlijk om mijn plotselinge besluit te rechtvaardigen of zoiets. Natuurlijk wilde ik haar eenvoudig terug. Ze had zich vergist, dat wist ze zelf alleen nog niet; en ik was de aangewezen persoon om haar dat in te laten zien.
Je kunt zeggen van jaloezie wat je wil, het heeft ook haar mooie kanten: ze formuleert een streven en geeft een beetje richting. Nathalie was het paaltje, het werd tijd om in beweging te komen.

© Michiel Lieuwma