De eerste zin van Ernst Weiß' Franziska, vertaald door Dineke Bijlsma

Bij mij loopt het vertaalproces voornamelijk onbewust. Voordat ik met vertalen begin, lees ik de roman altijd eerst in zijn geheel door en ga dan meteen aan de slag. Elke zin, zowel in de bron- als in de doeltaal, lees ik hardop, met name ook voor het ritme van de roman; de tekst en alles wat daarin besloten ligt, laat ik op me inwerken om me er zo goed mogelijk in te kunnen inleven.

Eine Mutter starb.
Das ganze Zimmer atmete Sterben. Niemand rührte sich. Die Morgendämmerung lag wie Nebel vor den Fenstern, blickte mit weißen Augen in den Raum. Der Atem der Mutter verstummte. Franziska ging zum Klavier, holte die zwei Kerzen vom Notenpult und stellte sie zu Häupten der alten Frau hin, leise, ganz zart; die Kerzenhalter aus dünnem Glas klirrten hell wie Silber. Dann sank von neuem das Schweigen in das Zimmer und drängte sich wie eine schwere Wolke in ein enges Tal.
Een moeder lag op sterven.
De hele kamer ademde sterven. Niemand verroerde zich. De ochtendschemering lag als nevel voor de ramen, keek met witte ogen het vertrek binnen. De adem van de moeder stokte. Franziska liep naar de piano, pakte de twee kaarsen van de muzieklessenaar en zette ze aan het hoofdeinde bij de oude vrouw neer, voorzichtig, heel teder; de kaarshouders van dun glas rinkelden helder als zilver. Toen daalde de stilte opnieuw over de kamer neer, drong als een zware wolk een nauw dal binnen.

Bij de vertaling van de eerste twee zinnen van Franziska heb ik ervoor gekozen in de doeltekst het woord 'sterven' twee keer te gebruiken om hetzelfde intense gevoel als in de brontekst tot uitdrukking te kunnen brengen. Deze zinnen zijn het begin van een indringend beschreven sterfscène. Weiß bedient zich hierbij van verschillende krachtige stijlfiguren, zoals personificatie in 'Die Morgendämmerung lag wie Nebel vor den Fenstern, blickte mit weißen Augen in den Raum', en in 'Dann sank von neuem das Schweigen in das Zimmer und drängte sich wie eine schwere Wolke in ein enges Tal'. De scène komt hierdoor voor de lezer meteen al helemaal tot leven; hij voelt heel duidelijk het beklemmende van de situatie alsook de emoties van de hoofdpersonen: angst, verdriet, liefde en verwarring. Door de verdere stijlfiguren assonantie en alliteratie in 'Die Kerzenhalter aus dünnem Glas klirrten hell wie Silber', evenals de alliteratie 'sank, Schweigen, schwere' in de laatste zin, wordt dit alles nog versterkt. In de vertaling ben ik dan ook zo dicht mogelijk bij de brontekst gebleven.

Dineke Bijlsma vertaalde eerder Jarmila van Ernst Weiß en werk van Irmgard Keun, Bernhard Kegel, Friedrich Glauser en Siobhan Dowd.