De eerste zin van Richard Yates' Cold Spring Harbor, vertaald door Marijke Emeis

Richard Yates laat ons meteen in de eerste zin van zijn boeken weten dat we geen al te optimistische kijk op het leven moeten hebben: het kan aanvankelijk hoopvol lijken, maar dat duurt meestal niet lang. Dat ironische fatalisme zien we ook in de eerste zin van Cold Spring Harbor, want eerst waren er weliswaar de zorgen om Evan Shepards gedrag, maar aan het einde van de zin lijkt alles toch in orde te komen. Het is echter de aankondiging van naderend onheil. Want Evan Shepards verhouding tot mensen is oppervlakkig – zijn ware liefde geldt auto’s. Voor mooie meiden valt hij als een blok, ze zijn er voor de seks en ze moeten niet zeuren en zeker niet zwanger worden. Maar dat worden ze natuurlijk toch. En zo komt aan het einde van het boek de dreiging van de eerste zin uit. Evan Shepard slaat zijn weerloze kinderlijke vrouw die net een baby heeft gekregen, en de suggestie is dat dit niet de laatste keer zal zijn. Terwijl hij zich daarna in de kroeg bezuipt, is er de troostende gedachte aan zijn auto, die ‘als een bezorgde, oplettende kameraad vlak voor de deur op hem wachtte’.  Auto’s, daar kun je van houden en ze verlangen niets terug.

All the sorrows of Evan Shepard’s loutish adolescence were redeemed at seventeen, in 1935, when he fell in love with automobiles.
Alle zorgen om Evan Shepards onbehouwen jeugd werden goedgemaakt toen hij op zijn zeventiende, in 1935, verliefd werd op auto’s.

Even kort als het origineel en, op het eerste gezicht, een letterlijke vertaling die snel werd neergezet. Het is echter een bedrieglijke eenvoud, want al meteen in het woordje of diende zich de eerste moeilijkheid aan. Het woord heeft hier een veel bredere betekenis dan gewoonlijk en kan onmogelijk vertaald worden met het gebruikelijke ‘van’. In de vertaling: ‘De zorgen van Evans […] jeugd’, zou een abstractum zich immers zorgen maken. Nee, dit of is hier zoiets als ‘betreffende’, in gewone taal ‘om’ of ‘over’ – andere mensen maken zich zorgen om/over Evans gedrag. Dat gedrag is loutish, een woord met vele connotaties die ik helaas in vertaling niet allemaal heb kunnen weergeven. Want ter wille van getrouwheid aan Yates’ stijl heb ik een betekenis-veer moeten laten. ‘Adolescentie vol wangedrag’ suggereerde een van mijn studenten op de VertalersVakschool in Amsterdam, want loutish duidt op onbeschoft wangedrag vooral van jongeren. De suggestie was inhoudelijk goed, maar zou de compacte kracht uit de eerste zin halen en dat mocht niet – een eerste zin moet kracht uitstralen en noden tot verder lezen. Zelf had ik in dat stadium van de vertaling nog ‘Alle zorgen om Evan Shepards vlegeljaren…’ Kort en correct, maar komisch ouderwets en dus een stilistische misser. Na veel wikken en wegen is het een ‘onbehouwen jeugd’ geworden. Het is een wat ongebruikelijke combinatie, maar dat is Yates’ loutish adolescence ook.

Marijke Emeis vertaalde onder anderen Salman Rusdie (o.a. De duivelsverzen), Wole Soyinka (Nobelprijs 1986), Vikram Chandra, Jonathan Coe, Jim Crace, Jhumpa Lahiri, Lorrie Moore, Grace Paley en anderen en werkt de laatste jaren aan de vertaling van het oeuvre van Richard Yates.