De eerste zin van Neil Jordans Evenbeeld, vertaald door Joop van Helmond

I had been mistaken for him so many times that when he died it was as if part of myself had died too. And so I attended his funeral, to say goodbye to that part of myself that would abide now in the cold clay of Deansgrange, to be wept over by lovers I may or may not have known, by whatever public still remembered him, by an ex-wife, two children and a family dog. It was the dog that caused the trouble in the end.
Ik was zo vaak met hem verwisseld dat het, toen ik hoorde dat hij was gestorven, leek alsof een deel van mezelf was gestorven. En dus woonde ik de begrafenis bij, om afscheid te nemen van dat deel van mezelf dat nu in de koude klei van Deansgrange zou rusten om beweend te worden door geliefden die ik al dan niet heb gekend, door lezers die zich hem eventueel nog herinnerden, door een ex-echtgenote, twee kinderen en een hond. De hond was uiteindelijk de oorzaak van de problemen.

‘Heb je het boek gelezen voor je het gaat vertalen?’ Ik moet om die vraag altijd glimlachen en ik blijf me erover verbazen.

Meteen maar een voorbeeld: het Engelse 'public'. Het Nederlandse woord 'publiek' vond ik te veel verwijzen naar een toneelspeler of artiest, en je weet als lezer in het Nederlands uiteraard niet wat er in het Engels stond. Zonder iets prijs te geven, wilde ik hem wel ongemerkt meteen in de goede richting hebben, en aangezien het veel verder in het boek over een schrijver blijkt te gaan, werd 'public' 'lezers'. Die keuze had ik nooit straffeloos kunnen maken als ik het boek niet had gelezen.

Voor mij begint vertalen bij het analyseren van de constructie van een roman, die het steigerwerk vormt voor de inhoud en vaak bepalend is voor de stijl. Door die analyse kom je in het boek, zoals je een huis binnengaat, en kun je de aankleding van dat huis in je opnemen, zodat je geleidelijk vertrouwd raakt met de stijl die je uiteindelijk als een jas moet gaan passen.

Wat bij lezing van Evenbeeld direct opvalt zijn de korte hoofdstukken die op het eerste gezicht iets van een draaiboek hebben. Niet zo vreemd voor een schrijver die ook filmmaker is. Maar die eerste indruk is bedrieglijk. Want de hoofdstukken lezen meer als dagboekfragmenten, als een lange brief, vaak onderbroken door stukken dialoog die in een scenario zouden passen.

Maar ook die tweede indruk is bedrieglijk, want de hele roman is, ondanks de tijdssprongen, geschreven in de vorm van memoires, dus achteraf. Langzaam ontdek je als lezer voor wie ze zijn geschreven en waarom. Rode draad is de stad Dublin, maar de schrijver springt het hele boek lang op en neer tussen toen en nu. Dat vereist van de lezer aanvankelijk de nodige concentratie, maar het went snel.

In de eerste alinea regent het tijdens een begrafenis in Deansgrange en begint de schrijver zijn verhaal aan het einde. Een stevige voorzet op wat komen gaat. Dat soort voorzetten komen in de slotzin van bijna elk hoofdstuk terug. De formule voor een page turner?

Joop van Helmond vertaalde werk van Virgina Woolf, Beryl Bainbridge, John Cheever, Isaac Bashevis Singer, Truman Capote, Paul Theroux, Lord Byron, Mordecai Richler, Kingsley Amis, Alan Warner, John Updike, Alistair MacLeod, Louis de Bernières, Amitav Ghosh. Hij vertaalde uit het Frans boeken van Nathalie Sarraute, Matthieu Galey, Hector Bianciotti, Milan Kundera, Eugène Delacroix, en werkt de laatste tijd regelmatig samen met co-vertaler Frans van der Wiel: J.M. Coetzee (In ongenade, Dierenleven), Mozes Isegawa, Blake Morrison.