De eerste zin van Alessandro Baricco, Mr Gwyn, vertaald door Manon Smits

Mentre camminava per Regent’s Park – lungo un viale che sempre sceglieva, tra i tanti – Jasper Gwyn ebbe d’un tratto la limpida sensazione che quanto faceva ogni giorno per guadagnarsi da vivere non era più adatto a lui.
Terwijl hij door Regent’s Park wandelde – over een laan die hij altijd koos, uit de vele – kreeg Jasper Gwyn ineens het duidelijke besef dat wat hij elke dag deed om de kost te verdienen niet langer bij hem paste.

Geheime symmetrieën

Als Jasper Gwyns carrière als kopiist een paar jaar later alweer ten einde is, verzamelt Rebecca met woeste toewijding de aanknopingspunten van wat geleidelijk aan het mysterie van Mr Gwyn is geworden. In zijn roman betreedt Alessandro Baricco de geheime symmetrieën van dit mysterie met de zekere, losse tred van iemand die vertrouwd is met, en gehecht is aan, de paden die hij bewandelt. Hij zet twee ijzersterke personages neer die halverwege de roman het stokje aan elkaar doorgeven, en terwijl het aan Mr Gwyn is om de kaarten van het mysterie te schudden, heeft Rebecca de taak om ze weer op volgorde te leggen en tot een gewaagde, heldere bewijslast te komen.

Mr Gwyn is een prachtige, verstilde roman, en tijdens het lezen bekroop me af en toe onwillekeurig de gedachte of overstappen naar zo'n compleet andere vorm van literatuur misschien een optie is die Baricco zelf ook weleens overweegt. Baricco weet telkens weer te verrassen met een nieuw idee en een nieuwe manier van uitwerken. Daarbij gebruikt hij geen letter te veel, elk woord is doelbewust gekozen en ook voor mij geldt dat ik in de afgelopen zeventien jaar een heel specifiek Baricco-vocabulaire heb opgebouwd dat door zijn hele oeuvre mee gaat.

Zorgvuldig en nauwkeurig

Het eerste boek dat ik ooit vertaalde was Oceaan van een zee, in 1995, en daarna ook Land van glas, Baricco’s eerste twee romans die nog altijd tot mijn favorieten behoren. Tijdens die eerste vertaling werd me meteen duidelijk dat Baricco heel zorgvuldig en nauwkeurig te werk gaat - even nauwkeurig als Jasper Gwyn - en dat ik hem dus ook heel precies moest volgen.

Bij deze eerste zin hierboven had ik er bijvoorbeeld ook voor kunnen kiezen hem wat vlotter te laten lopen, maar daarvoor kies ik bij Baricco juist nadrukkelijk niet. Daarbij gaat het niet zozeer om het idioom maar om de constructie. Het stukje tussen gedachtestreepjes lijkt niet zo belangrijk, zonder die streepjes zou de zin net zo goed kunnen lopen, dus je zou kunnen overwegen juist die beginzin wat minder hakkelend te maken. Maar hier is die nadruk juist heel belangrijk. Meteen al in de eerste zin maakt Baricco hiermee duidelijk wat voor type Jasper Gwyn is: iemand die zelfs tijdens zijn wandelingen methodisch te werk gaat en altijd dezelfde laan kiest. Baricco denkt na over elke komma en elk streepje, en die probeer ik dan ook zoveel mogelijk te respecteren.

De elfde vertaling

Mr Gwyn was mijn tiende Baricco-vertaling, en het blijft telkens weer een genot zijn werk te vertalen. Waar zijn boeken ook over gaan, hij weet je altijd meteen mee te sleuren in de gedachtegang van zijn personages. Op dit moment ben ik bezig met zijn nieuwste werk – opnieuw genieten voor mij -, een wondermooi boekje getiteld Driemaal bij dageraad. Lezers van Mr Gwyn zal deze titel bekend voorkomen, want dit boekje speelt een belangrijke rol in die roman. Baricco was er zelf zo door geïntrigeerd dat hij vervolgens besloot het daadwerkelijk te schrijven. Ik vind het ongelofelijk wat voor bijzonders hij er weer van weet te maken. Maar daarover later misschien meer.

Manon Smits vertaalt uit het Engels (Emma Donoghue, Elif Shafak) en Italiaans (Caterina Bonvicini, Alessandro d'Avenia, Davide Enia, Melania Mazzucco, Fabio Genovesi, Silvia Avallone).

© auteursportret Chico de Luigi