De eerste zin van Mo Yan, Kikkers, vertaald door Silvia Marijnissen
12 november 2011Centraal in Kikkers staat een gynaecologe, die werkt in Mo Yans geboorteplaats Gaomi, op het platteland van de provincie Shandong, waar veel van zijn romans spelen. De vrouw, kortweg ‘tante’ genoemd, is beroepsmatig in eerste instantie vooral bezig om mensen bij te staan bij hun zwangerschappen en bevallingen, maar krijgt dan te maken met de eenkindpolitiek. Om de overheidsregels uit te voeren (tante is een trouw partijlid) verschuift haar taak nu steeds meer en moet ze bijvoorbeeld regelmatig mannen die al een kind hebben steriliseren en vrouwen die toch zwanger raken aborteren.
先生，我们那地方，曾有一个古老的风气，生下孩子，好以身体部位和人体器官命名。譬如陈鼻、赵眼、吴大肠、孙肩……
Meneer, het was voorheen een goed gebruik in onze regio om kinderen bij de geboorte de naam te geven van een lichaamsdeel of orgaan, zoals Neus Chen, Oog Zhao, Dikke Darm Wu of Schouder Sun.
Kikkers is voor het grootste deel een lange brief van de verteller, Kikkervisje, aan een bevriende Japanse schrijver. Dit is zijn eerste zin. Vertaalproblemen levert deze zin eigenlijk niet, maar hij is wel ingrijpend voor de rest van de vertaling. Want door deze informatie kon ik er immers niet omheen om de namen van de personages zoveel mogelijk te vertalen, iets wat in vertalingen van Chinese literatuur vrij ongebruikelijk is.
Wie leest er nu graag over personages met namen als Ontwaken van het Nieuwe, Bewaarder van de Welwillendheid, Zuivere bloem of Geurige Gunst – zoals die in vroegere boeken wel voorkwamen. Dat werkt op den duur lachwekkend en irritant. Gelukkig komen dat soort namen in Kikkers niet voor, het gaat met name om lichaamsdelen, wat al hilarisch genoeg is. De verteller van de tekst schrijft daarover verder:
‘Ik heb niet uitgezocht hoe dat gebruik is ontstaan, waarschijnlijk was het geworteld in het geloof “wie een nederige naam heeft, zal lang leven”, of misschien had het te maken met een psychologische neiging van de moeders om het kind als een stuk vlees uit hun eigen lichaam te beschouwen. Tegenwoordig is deze gewoonte niet erg populair meer, jonge ouders willen hun kinderen niet meer van die vreemde namen geven.’
De eerste vrouw van de verteller is een van de weinige van zijn leeftijdsgenoten die niet naar een lichaamsdeel is genoemd. Haar naam luidt Renmei, wat zoiets als Rechtschapen Schone is. Ook niet echt fijn, en dus besloot ik daar het Chinees te behouden. Grappiger was haar doodgewone Chinese achternaam: Wang. Dat zou in het Nederlands weer een lichaamsdeel lijken, dus die achternaam zien we in de Nederlandse vertaling niet terug.
Silvia Marijnissen is vertaalster en recensente van Chinese literatuur. Behalve werk van Mo Yan (waarover ze hier meer schreef) vertaalde ze Berg en water. Klassieke Chinese landschapsgedichten, en poëzie van Hsia Yu en Shang Ch'in.
Delen op
