De eerste zin van Derek B. Miller, Nacht in Noorwegen, vertaald door Sandra van de Ven
23 juli 2013Sheldon Horowitz - tweeëntachtig jaar, ongeduldig en onredelijk - voelt zich nog altijd schuldig over de dood van zijn zoon in Vietnam. Nu is hij net weduwnaar, en wordt hij achtervolgd door geesten uit zijn verleden. Tijdens een verblijf bij zijn familie in Noorwegen is Sheldon getuige van de moord op een vrouw en redt hij haar zoontje. Hij is vastberaden het jongetje te beschermen tegen de moordenaar en diens Balkanbende en samen slaan ze op de vlucht.
Voor de Noorse politie is Sheldon gewoon een verwarde oude man. Maar in zijn hoofd is Sheldon helder. Door een combinatie van handigheid en durf weet Sheldon iedereen een stap voor te blijven in een hem onbekende omgeving. Maar wat hij niet doorheeft is dat de politie en ook de gangsters weten waar hij naar op weg is.
Derek B. Miller is geboren in Boston en woonde in Israël, Engeland, Hongarije en Zwitserland. Nu woont hij met zijn gezin in Noorwegen. Nacht in Noorwegen is niet enkel een spannende thriller, maar ook een geweldig literair debuut van een veelbelovende auteur. Wij vroegen vertaalster Sandra van de Ven om een toelichting bij haar werk.
Norwegian by Night begint met een inhoudsopgave. Het boek bestaat namelijk uit drie delen, getiteld 'The 59th Parallel', 'River rats' en 'New River'. De eerste en de derde deeltitel zijn vlot en makkelijk te vertalen (de derde kan zelfs onvertaald blijven staan), maar de tweede stelt me direct voor een probleem. De term ‘River rats’ komt terug aan het eind van hoofdstuk 3, wanneer hoofdpersoon Sheldon een briefje achterlaat met een citaat uit Huckleberry Finn:
I reckon I got to light out for the Territory, because they’s going to adopt me and sivilize me, and I can’t stand it. I been there before.
— River Rats of the 59th Parallel
Na wat zoekwerk op internet weet ik het citaat, vertaald, terug te vinden. Ik sleutel er nog wat aan, want in de Nederlandse versie staan geen overduidelijke spel- en taalfouten zoals in het origineel, en die zijn in het verhaal wel van belang. Maar wat te doen met die ‘river rats’? In de verhalen van Mark Twain over Tom Sawyer en Huckleberry Finn zijn dat zwervers die zich op en langs de rivier ophouden; Huck is er een van. Voor Amerikanen heeft de term allerlei connotaties die ons Nederlanders vreemd zijn. River rats zijn vrijbuiters, lang niet allemaal zuiver op de graat, arm en wereldwijs. Te veel om in één woord te vatten dat dat allemaal overbrengt.
Mijn eerste keuze was dan ook gewoon ‘zwervers’. Toch vond ik dat niet bevredigend. De connotatie met de rivier was belangrijk voor het verhaal van Nacht in Noorwegen. Om te beginnen slaat Sheldon met zijn kleine metgezel via het water op de vlucht. Bovendien gaat een deel van het verhaal over de ervaringen van Sheldons zoon bij zijn legereenheid op de rivieren van Vietnam; wat dat betrof dekte ‘zwervers’ de lading al helemaal niet.
In overleg met de persklaarmaker is het toen ‘rivierratten’ geworden. Hoewel dat – voor zover ik weet – geen bestaande bijnaam is voor een legereenheid, klinkt het wel als een term die soldaten zouden kúnnen gebruiken om zichzelf aan te duiden; het verband met de rivier is hersteld; en hoewel het woord voor een Nederlander misschien niet precies dezelfde connotaties zal hebben als de Engelse term voor Amerikanen, schept het wel ongeveer het juiste beeld.
Het briefje luidt in de vertaling nu als volgt:
Maar ik denk dat ik ’m moet smeren naar het Gebied, want hun gaan me adopteren en bijsgaven en daar kan ik niet tegen. Die tijd heb ik gehad.
– Rivierratten van de 59e breedtegraad
Sandra van de Ven is vertaalster Engels. Ze vertaalde een groot aantal boeken, in diverse genres: van literatuur tot fantasy, van thrillers tot kinderboeken.
Delen op
