De eerste zin van Julia Navarro's Zeg me wie ik ben, vertaald door Marjan Meijer

‘Eres un fracasado.’
‘Soy una persona decente.’
Mi tía levantó la vista del folio que tenía en las manos.Lo había estado leyendo como si el contenido del escrito fuera una novedad para ella. Pero no lo era. En aquel currículo estaba resumida mi breve y desastrosa vida profesional.
‘Je bent een mislukkeling.’
‘Ik ben gewoon fatsoenlijk.’
Mijn tante keek op van het vel papier dat ze in haar hand hield. Ze had het zitten lezen alsof de inhoud ervan volkomen nieuw voor haar was. Maar dat was niet zo. Dat curriculum was een samenvatting van mijn korte en rampzalige loopbaan.

Over de eerste zin ben je in dit geval snel uitgepraat.
‘Je bent een mislukkeling.’ Wat valt daarover te vertellen? Uit de eerste alinea blijkt dat we hier midden in een gesprek vallen tussen twee personen die elkaar niet mogen. En inderdaad, een jonge journalist, die maar niet aan de bak kan komen, zit tegenover zijn tante Marta, die zichzelf heel wat vindt, omdat ze na de dood van haar vader zeer succesvol het familiebedrijf in stand heeft gehouden.

Familie

Familie die elkaar niet ligt. Vermijd elkaar, zou je denken. En dat hebben deze twee ook jaren gedaan. Maar nu heeft tante haar neef Guillermo nodig. Ze wil de geschiedenis van haar grootmoeder, die ze nooit gekend heeft, laten uitzoeken. Omdat ze niet weet wat er boven water kan komen en ze de vuile was niet buiten wil hangen, neemt ze haar toevlucht tot Guillermo. Uit de eerste alinea blijkt duidelijk dat ze de relatie zakelijk wil houden: haar neef moet komen opdraven met zijn CV en ze zal hem voor de opdracht betalen, alsof hij een vreemde voor haar is.

Guillermo is niet de hoofdpersoon, dat is zijn overgrootmoeder Amelia. In eerste instantie heeft hij geen zin in het onderzoek omdat hij zijn tante niet mag en ook de rest van de familie hem koud laat, maar naarmate zijn onderzoek vordert, wordt hij in het verleden van het onbekende familielid getrokken en kan hij er niet meer van loskomen. En daarmee trekt Julia Navarro ook de lezer in het verhaal. Het zakelijke uit de eerste alinea blijft beperkt tot de twee familieleden, het verhaal van Amelia is boeiend en aangrijpend.

Van ‘was verstikkend’ naar ‘benauwde me’

De vertaling van de eerste alinea leverde niet veel problemen op, de tekst kon bijna letterlijk worden vertaald. In het boek zijn wel duidelijk verschillende stijlen. Die van Guillermo, een eigentijdse jongen en die van zijn overgrootmoeder Amelia, die in een tijd leefde waarin de mensen nog anders met elkaar omgingen en communiceerden. Maar ook in Amelia’s leven komen regelmatig andere situaties voor, elk met  hun eigen stijl. Aristocraten, revolutionairen, arbeiders, allen hebben ze een eigen manier van praten.

In de vertaling is onder meer gebruik gemaakt van verandering van woordsoort, omdat dat in het Nederlands beter overkomt. Zo staat op de eerste pagina: ‘El despacho de mi tía resultaba agobiante.’ (‘Het kantoor van mijn tante was verstikkend’) . Het woord ‘verstikkend’ (‘agobiante’) is in de vertaling een werkwoord geworden:  ‘Het kantoor van mijn tante benauwde me ontzettend.’ Ook omdat het aannemelijk is dat een jonge journalist in deze tijd het op die manier zou zeggen. ‘Vida profesional’  is vertaald als ‘loopbaan’ in plaats van ‘beroepsleven’. En Guillermo zegt ‘koeioneren’ in plaats van ‘domineren’.

Dit zijn enkele voorbeelden van veranderingen in de vertaling die op de eerste pagina voorkomen.  De regelmatige stijlwisselingen maakten het vertalen tot een boeiend werk en daarnaast was het verloop van het verhaal zo indrukwekkend, dat het vaak moeilijk was om het boek opzij te leggen om even te pauzeren.

Marjan Meijer is journalist, taaldocent en vertaler. Samen met Imke Zuidema vertaalde ze ook De zwarte legende van de familie Mencía van Javier Yanes. Het vertaalproces van dat boek lichtte Zuidema hier (pdf) toe.

Auteursportret © Juan Manuel Fernández