De eerste zin van Tim O'Brien, Wat ze droegen, vertaald door Mechteld Jansen
15 mei 2013Vietnam tijdens de oorlog. De mannen van de Alpha Company vechten tegen de vijand maar ook tegen de eenzaamheid, de angst en de woede. Onder hun wapens en bepakking koesteren ze foto's en brieven van hun geliefde of familie. Aan het front hebben ze alleen elkaar om de rauwe werkelijkheid het hoofd te bieden. Ieder van hen komt aan het woord in deze magistrale hommage aan de mannen die hun leven waagden in een van de meest controversiële oorlogen uit de Amerikaanse geschiedenis. Wij vroegen Mechteld Jansen om haar vertaling van Wat ze droegen toe te lichten.
First Lieutenant Jimmy Cross carried letters from a girl named Martha, a junior at Mount Sebastian College in New Jersey.
Eerste luitenant Jimmy Cross droeg brieven bij zich van een meisje dat Martha heette en derdejaarsstudente aan Mount Sebastian College in New Jersey was.
Zware lasten
De eerste zin van Tim O'Briens meesterlijke boek over de Vietnamoorlog bevat direct een aardige vertaalpuzzel: het woordje 'carried'. 'To carry' betekent onder meer dragen, bij je hebben, vervoeren. Dat woord komt in dit eerste hoofdstuk - of het eerste verhaal, als je dit boek liever als verhalenbundel wilt beschouwen - voortdurend terug. Tim O'Brien vertelt over de last die de mannen van Jimmy Cross' eenheid dragen. Hij somt nauwkeurig op wat er zoal in de bepakkingen zit en wat dat weegt. Natuurlijk hebben de mannen de noodzakelijke attributen voor voetsoldaten bij zich, zoals wapens, gevechtskleding, blikopeners, verwarmingstabletten, identiteitsplaatjes en water. Maar ook persoonlijke artikelen: naast brieven bijvoorbeeld wiet, condooms, een dagboek, een geïllustreerde uitgave van het Nieuwe Testament. En immateriële zaken. Zo draagt Jimmy Cross de verantwoordelijkheid voor het leven van zijn mannen. 'Ze droegen zoveel ze konden dragen en nog wat extra, waaronder een stil ontzag voor de verschrikkelijke kracht van wat ze droegen.'
Omslachtigheid
De voortdurende herhaling van 'to carry' geeft de tekst ritme en structuur. Ik vond het belangrijk om die strakke herhaling van dat 'dragen' ook in het Nederlands te behouden; het is een essentieel kenmerk van hoe O'Brien schrijft, weloverwogen tot in het kleinste detail. Maar het Nederlandse 'dragen' gebruiken we anders dan het Engelse 'to carry'. Wij zeggen niet dat je brieven, condooms of postzegels 'draagt'. Dragen gaat meestal met enig gewicht gepaard. Brieven 'heb je bij je'. We zeggen ook niet dat je een infectie 'draagt', al kun je wel weer 'drager' van een ziekte zijn.
