Een eerste zin in Javier Marías, Terwijl zij slapen, vertaald door Aline Glastra van Loon

Terwijl zij slapen verzamelt alle korte verhalen van Javier Marías en vormt een perfecte poort tot het literaire universum van deze auteur. Niet alleen bekende verhalen als ‘Toen ik sterfelijk was’ en het titelverhaal ‘Terwijl zij slapen’, maar ook verhalen die nooit eerder in het Nederlands vertaald waren en de novelle Kwaadaardig zijn in deze prachtige bundel bijeen gebracht.

De werelden en personages die Marías schept in zijn verhalen zijn even vermakelijk als verontrustend, en zullen de lezer uitdagen en betoveren: de mysterieuze dokters, bodyguards, geesten, dubbelgangers, de aspirant porno-actrice, de New-Yorkse butler die vast zit in de lift, de stalker die zijn meisje onophoudelijk filmt, de huurmoordenaar: allemaal even origineel en onvergetelijk. 

Als mooiste openingszin van de dertig verhalen uit de bundel Terwijl zij slapen van Javier Marías koos ik die van het titelverhaal van de Spaanse uitgave: 'Kwaadaardig'.

Mala índole

Nadie sabe lo que es ser perseguido si no ha pasado por ello y la persecución no ha sido constante y activa, llevada a cabo con deliberación y determinación y ahínco y sin pausa, con perseverancia o con fanatismo, como si los perseguidores no tuvieran otra cosa que hacer en la vida que darle a uno alcance y antes buscarlo, acosarlo, seguirle la pista, localizarlo y a lo sumo aguardar la ocasión mejor para ajustarle las cuentas.

Kwaadaardig

Niemand weet wat het is om achtervolgd te worden als hij het niet heeft meegemaakt en als de achtervolging niet constant en actief is geweest, uitgevoerd met opzet en vastberadenheid en ijver en zonder onderbreking, met volharding of fanatisme, alsof de achtervolgers niets anders te doen hadden dan hem in te halen na hem eerst te zoeken, te belagen, zijn spoor te volgen, te lokaliseren en hoogstens te wachten op de beste gelegenheid om de rekening met hem te vereffenen.

Een typische Marías-zin: op een sublieme manier rijgt hij bijvoeglijke naamwoorden, zelfstandige naamwoorden en werkwoorden aaneen om de gedrevenheid en de oplopende spanning van de achtervolging te verwoorden.

Bovendien voor Spaanssprekenden een prachtig voorbeeld van 'loísmo': het correcte gebruik van het persoonlijk voornaamwoord 'lo' in plaats van 'le' bij transitieve werkwoorden, wat sinds enige tijd uit de mode begint te raken, ook in de geschreven taal. Een trend waar Marías zich fel tegen verzet.

Het onbepaald voornaamwoord 'uno' heb ik niet vertaald met het gangbare 'je' of 'men' maar met 'hem', wat de zin logischer maakt en beter laat aansluiten bij de volgende zinnen. De vertaling van de zin was niet ingewikkeld en leverde geen problemen op. Ik heb hem alleen uitgezocht om het mooie, krachtige taalgebruik.

Een interessante bijkomstigheid is dat de schrijver in zijn roman De verliefden (pag. 351 vv.) refereert aan de gebeurtenissen die in dit verhaal worden beschreven.

Aline Glastra van Loon vertaalde tot nu toe  alle boeken van Javier Marías en werk van onder anderen Roberto Bolaño, Héctor Bianciotti, Julio Cortázar, Gabriel García Márquez, Luis Leante en Mario Vargas Llosa.