Recensieoverzicht: Rob van Essen, Jelle Brandt Corstius & Ian Buruma (16 maart 2016)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

Bert Lanting sprak voor de Volkskrant Nobelprijswinnares Svetlana Alexijevitjs, naar aanleiding van het verschijnen van De oorlog heeft geen vrouwengezicht [leesfragment]. 'Voor een schrijver is het heel moeilijk als zijn boeken in eigen land niet worden gedrukt. Mijn boeken worden in tal van landen vertaald, maar ik wil dat zij thuis worden uitgegeven. Er zijn wel jongelui die mijn werken ondergronds drukken, net zoals de samizdat ("zelfuitgeverij") in de Sovjetperiode. Eén uitgever die het wel aandurfde, heeft al een paar keer een flinke boete gekregen. Maar dan brengen allerlei mensen het geld bijeen.' En over hoe zij schrijft: 'Het leven gaat steeds sneller, er verandert voortdurend van alles, dus zoekt de muziek naar nieuwe vormen. Hetzelfde in de kunst. Waarom zou dat in de literatuur niet mogen? Ik schep uit al die stemmen die ik hoor een symfonie. Ik heb geprobeerd een genre te scheppen waarin ik de melodie kan laten horen van de mensen die anders nooit zouden worden gehoord.'

Daniëlle Serdijn looft de nieuwe Allard Schröder, Sebastiaans neus [e-book | leesfragment] ('Het is een manier van schrijven die past bij de burgerlijke wellevendheid van Schröders personages, maar toch, een lezer moet wel iets overwinnen. Dat zulks dit keer zonder al te veel moeite gaat, komt door dat doolhof van verhalen waarin Schröder ons enthousiast rondleidt.'), en Persis Bekkering met nog minder reserves de nieuwe Anton Valens 'Het compostcirculatieplan [e-book | leesfragment] (geweldige titel, trouwens) is dan ook een even aardse als geestelijke roman. Je moet je tuin bewerken en er dan schitterend over schrijven.'

Guido van Oorschot looft De Matthäus-Passion [e-book] van Mischa Spel en Floris Don ('Pas op bladzijde 43 begint de inhoud die het boek bijzonder maakt: de mix van bewondering en alledaagsheid waarmee een meesterwerk wordt beschreven.'), Remco Meijer schrijft over Coos Huijsens Homo politicus [e-book] ('Huijsen wil niet openlijk homoseksueel zijn en geeft met veel context aan hoe hij het maatschappelijk klimaat in de jaren vijftig en zestig beleeft: gezapig, benauwend en moralistisch.').

Hans Wansink las Jane Mayers Dark Money: The Hidden History of the Billionaires Behind the Rise of the Radical Right ('Mayer beschrijft met enige wellust tientallen sappige anekdotes over de schurkenstreken en samenzweringen waarin - naast de gebroeders Koch - vele hoofd- en bijrolspelers zijn betrokken. Ze kan aan de andere kant ook wel enige waardering opbrengen voor de bevlogenheid en de professionaliteit van deze radicale politieke ondernemers.') en Pjotr van Lenteren twee jeugdkunstenaarsbiografieën: Rindert Kromhout en Max Velthuijs, De vader van kikker ('Vriendelijk verzonnen en goed opgeschreven, maar het is de vraag of kleuters boodschap hebben aan zo'n levensverhaal.') en Imme Dros en Harrie Geelen, Karel Appel uit de kapperszaak in de Dapperstraat ('Wat Dros en Geelen goed doen, is wat Kromhout niet helemaal voor elkaar krijgt: de kern pakken van hun onderwerp, op zo'n manier dat het een meeslepend verhaal oplevert voor kinderen en dat het past bij de man die we al kennen.')

Korte stukken:

• Maria Barnas over Jan Wagners Regentonvariaties [toelichting door de vertaler] ('Virtuoos spelend met vorm en klank, zet hij de natuur naar zijn hand en stoot deze net zo gemakkelijk weer af, want onder de oppervlakte heerst steeds een onafwendbare dreiging.')
• Arjan Peters over Robert Walsers Jakob von Gunten [e-book | Duitse editie | leesfragment] (vier sterren: 'Je valt gemakkelijk voor de jongen die van goede afkomst is, maar die wegloopt van huis omdat hij bang is om in vaders voortreffelijkheid te stikken.')
• Suzanne Weusten over Marjoleine Oppenheim-Spangenberg, Haring aan de Seine. Een liefde in Parijs [e-book] ('Dit tweede boek stelt niet teleur: ze schrijft onderzoekend en kritisch, niet veroordelend maar liefdevol.')
• Mark Leenhouts over Yu Hua's De zevende dag [e-book] ('Dat schijnt Yu Hua zijn personages uiteindelijk te gunnen: geen rust, maar een knekelig soort saamhorigheid.')
• Caspar Janssen over Nick Davies' De koekoek [e-book] ('op aanstekelijke wijze verslag van zijn belevenissen en bevindingen')

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

'In Al Galidi's gedichten klinkt ook nu weer die wat droeve ondertoon, die zich evengoed mengt met warmte als met een Hollands gevoel voor ironie,' zegt Janita Monna over zijn bundel Koelkastlicht. Jann Ruyters, vervolgens, over Evy Wylds tweede boek Overal vogelzang [e-book], 'een beklemmend, meeslepend, zinnelijk boek': 'Het is een Wuthering Heights van nu, als de recente film: fysiek, ruig, realistisch in plaats van romantisch, vol belagers, maar de vriend die de vertelster uiteindelijk zijn hand toesteekt, is wel een zachtaardige figuur met zo zijn eigen kwetsuren.' Een vaste waarde inmiddels is Virginie Despentes, wier Het leven van Vernon I [e-book | Vernon Subutex I] nu in vertaling verscheen. Ger Leppers: 'Door haar scherpe blik op de maatschappij, op het verlies aan geborgenheid in het persoonlijk leven, de verdovende rol van geld en roem, op wat dit alles doet met de verliezers, en door haar rake taal is Virginie Despentes een van de belangrijkste Franse schrijvers van dit moment.'

Emilia Menkveld prijst de 'verdiende' heruitgave van Elena Ferrantes debuut Kwellende liefde [e-book | leesfragment] ('Voor liefhebbers van Ferrantes Napolitaanse romans is het dé kans om kennis te maken met een scherpere, rauwere kant van haar werk.'), Beeldboek van de week is Het ABC van Annie MG [e-book], Sofie Messeman prijst Uit & thuis [e-book | recensie] ('een onophoudelijke afwisseling van commentaren, die meeslepen ondanks hun pretentieloosheid'), en Co Welgraven laat Mario Molenaar aan het woord over Onder de Akropolis. Kleine geschiedenis van het moderne Griekenland [e-book].

'Op geraffineerde wijze kruipt [Hans] Dijkhuis' De platte aarde tussen de oren van onze totaal anders denkende voorouders. Helder en toegankelijk schrijvend zet Dijkhuis allerlei oude culturen en religies naast elkaar waarbij de verschillen, maar vooral de vele overeenkomsten in de beelden van de wereld - onder en boven -in het oog lopen,' stelt Paul van der Steen vast. Rob Schouten vervolgens over Wouter Godijns De liefdesmachine [e-book] ('allemaal niet opzienbarend', maar 'zulk formuleringen laat zien dat dit boek zelf de liefdesmachine is en dat is dan toch wel weer mooi: literatuur die je boven de ellende uittilt'), Harriët Salm over Louise Penny's Licht in de duisternis [e-book] ('Het ijskoude winterweer weet Penny al net zo goed te tekenen als haar personages in een sfeervolle detectivte.'), Peter Henk Steenhuis over Herman Hissinks Natuurlijk bestaat god. Dagboeken en brieven, gekozen door Gerard Koolschijn ('een vreemd en geweldig boek, omdat het je constant op je eigen voyeurisme drukt'), en Bas Maliepaard ten slotte over Becky Albertalli's Simon vs. de verwachtingen van de rest van de wereld & zijn liefde voor Blue ('Ook weleens fijn, een zwijmelboek over homojongeren, waarin alles goedkomt.').

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Marijke Arijs koos voor Een algemene theorie van het vergeten [toelichting door de vertaler] van José Eduardo Agualusa als ‘Boek van de week’. De Portugees-Angolese auteur munt opnieuw uit ‘in wilde verhalen en mysterieuze verdwijningen met een magisch-realistisch tintje. En dat ‘in de flamboyante stijl en beeldende taal’. Sofie Gielis beleefde plezier aan de precieze manier waarop Walter van den Berg het marginale milieu in Schuld [e-book] binnenstebuiten keert maar de veelbelovende fragmenten ontberen een dieper niveau en een ontknoping. En Jan van Hove vindt dat Cees Nootebooms Een duister voorgevoel. Reizen naar Jheronimus Bosch ‘een lange sierlijke mijmering’. Sofie Gielis is verheugd over Broer [onze recensie] van Esther Gerritsen: ‘in kille burn-out- en crisistijden schrijft ze betrokken, herkenbaar en toch opmerkelijk afstandelijk over emoties’.

Een hoofdstukje ‘Boekenweek Duitsland’ met korte stukken over Els Snicks Duitsland op het spoor [e-book], Christoph Buchwalds Gute Nacht, Freunde. Duitsland in vijfentwintig boeken, Waarom Duitsland? [e-book] van Willem Melching en We kunnen niet allemaal Duitsers zijn [e-book] van Walter Meijer. Maria Vlaar vond in Richard, de hoofdpersoon uit Jenny Erpenbecks roman Gaan, ging, gegaan [Gehen, ging, gegangen | leesfragment] dezelfde gelaagdheid terug als bij hen die figureren in Grossmans Uit de tijd vallen [e-book | leesfragment] en Coetzee’s In ongenade. In haar roman vol complexe morele dilemma’s stelt Erpenbeck ‘ons als lezers de gewetensvragen waar het in deze vluchtelingencrisis om gaat’.

Dokter Zjivago [leesfragment] is beschikbaar in een nieuwe vertaling. Alexandra De Vos schetst het leven van Boris Pasternak en het belang van de roman die leidde tot een verhitte episode in de Koude Oorlog.

Ook nog een dubbelinterview met Roos van Rijswijk (Onheilig [e-book | leesfragment]) en Lize Spit (Het smelt [e-book | leesfragment]), overgenomen uit NRC en een fragment uit de openingslezing van het Passa Porta-seminar door de Oekraïense auteur Andrej Koerkov.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

De Morgen Boeken opent met een groot interview van FilipMichiels met Robert Kaplan over Duister Europa [e-book].

Dirk Leyman praat met Christoph Buchwald over Gute Nacht, Freunde. Duitsland in vijfentwintig boeken. ‘De beste literatuur onderzoekt de condition humaine met de middelen van de vertelling. Oordelen komt later wel’ stelt de uitgever die enkele van zijn voorkeuren extra toelicht:

• Het proces van Franz Kafka
• Berlijn Alexanderplatz [e-book | Berlin Alexanderplatz | leesfragment] van Alfred Döblin
• Faust [vertaling Ard Posthuma | e-book | vertaling Carel Steven Adama van Scheltema | Duitse editie] van Thomas Mann
• In mijn vreemde land [e-book | leesfragment] van Hans Fallada
• De blikken trom van Günter Grass
• De voorlezer [e-book] van Bernhard Schlink
• We gaan als het donker wordt [recensie] van Sherko Fatah
• De gelukkigen [e-book] van Kristin Bilkau

Joseph Pearce licht Waarom Duitsland? [e-book] toe van Willem Melching: de Nederlandse historicus ‘resumeert de naoorlogse geschiedenis van Duitsland zonder opsmuk, overzichtelijk, evenwichtig en voldoende kritisch’. Rob Gollin vergezelt David Van Reybrouck (Zink [e-book | recensie])  naar het drielandenpunt op zoek naar sporen van Neutraal Moresnet.

Ook ‘In een notendop’ focust op Duitsland en vermeldt Staalhelmen en curryworst [leesfragment] van Jerker Spits

• Duitsland op het spoor [e-book] van Els Snick
• Winternabijheid [e-book] van Miranda Funk
• Kind, beloof me dat je de kogel kiest [e-book] van Florian Huber
• Vloed en bodem [e-book | Flut und Boden | leesfragment] van Per Leo
• We kunnen niet allemaal Duitsers zijn [e-book] van Wouter Meijer
• Thomas Mann en de zijnen [e-book] van Marcel Reich-Ranicki

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Wilbert Smulders schrijft voor NRC over W.F. Hermans' Mandarijnen op zwavelzuur, onlangs verschenen als het zestiende deel van zijn Volledige Werken. 'Mandarijnen is een ijskoud, maar ook frivool boek,' merkt Smulders in het stuk op . 'Über-bluf om alle bluf door te prikken, waarbij de ironie van de soevereine stem de über-bluf weer relativeert. Het is dat spel dat Mandarijnen boven de inhoud van de polemieken uittilt en fascinerend maakt.' Margot Dijkgraaf sprak daarnaast met Joël Dicker over diens nieuwe roman Het boek van de Baltimores [e-book | Le livre de Baltimore | leesfragment]. 'Een boek kan je genezen. Een boek is sterker dan de film, sterker dan wat dan ook. Boeken hebben een psychotherapeutisch vermogen. Ze nodigen uit tot het leggen van verbanden en projecties, en dat kunnen we alleen zelf doen. Dan kun je jezelf een beetje beter begrijpen. Dat is de kracht van de roman,' aldus Dicker in het interview.

Verder van Saskia Pieterse een stukje over Alicja Gescinska's Een soort van liefde [e-book]. 'De filosofische ambitie van deze roman is hoog. Als literair werk echter overtuigt Een soort van liefde niet: Gescinska legt veel te veel uit. De plot is vooral een vehikel voor filosofische denkbeelden,' stelt Pieterse. Arjen Fortuin las Wouter Godijns De liefdesmachine [e-book]. 'De roman slaagt er ondanks de vaart van Godijns stijl maar niet in om echt op gang te komen,' lezen we in de recensie. Janet Luis bespreekt Atte Jongstra's roman Aan open zee [e-book | leesfragment]. 'Op het eerste gezicht zien wij een onderhoudende eilandroman, met spannende verwikkelingen, enkele doden, veel drankovergoten gesprekken, en een paar smeuïge seksscènes. Maar tegelijkertijd ontvouwt zich voor onze ogen een huiveringwekkend anti-reisverhaal. Aan open zee is een heuse, zij het ook wat tegendraadse Scandinavische thriller. Het gaat niet om de vraag wie het heeft gedaan, maar of we er nog iets aan kunnen doen. Hoe valt een enorme milieuramp nog af te wenden?'

Mirjam Noorduijn noemt Timothée de Fombelles Het schrift van Perle 'een weemoedig, sprookjeachtig liefdesavontuur'. En Bas Heijne vindt Henry James' novelle Daisy Miller een 'magnifieke boekje, waarin de jonge James preludeert op thema's die vooruitwijzen naar zijn late meesterwerk The Ambassadors' [e-book | Engelse editie | leesfragment]. Toef Jaeger dan, zij recenseert Thomas and Mary: A Love Story van Tim Parks, het boek lezen is volgens haar 'in feite een vorm van ramptoerisme'. Melle Garschagen bespreekt De beste plek ter wereld, het proefschrift van Roanne van Voorst. 'Als een kroniek van een kampung biedt De beste plek ter wereld een sterk inkijkje in een wereld waar weinig Nederlanders besef van hebben. Maar als beeld van Jakarta schiet het boek tekort, terwijl Van Voorst met haar uitstapjes buiten de sloppenwijk die ambitie wel lijkt te hebben,' lezen we in het artikel.

Menno de Galan recenseert maar liefst vier boeken over Ronald Reagan: Jacob Weisbergs 'heldere en geestige biografie' Ronald Reagan, Thomas Mallons bedwelmende roman Finale ('Reagan voor gevorderden, een oefening in geconcentreerd lezen'), H.W. Brands' Reagan: The Life ('De biografie is dik, het taalgebruik ronkend. Brands verliest zich in details en in de tientallen personen die hij opvoert. En toch, stug doorlezen loont.') en Bill O'Reilly's Killing Reagan ('Het succes van de populaire biografie […] is een raadsel.'). Wim Brummelman wijdt een stuk aan Olivier van Beemens Heineken in Afrika [leesfragment], 'geen meeslepend portret dat je in een adem uitleest. Maar Van Beemen heeft wel een gedegen reisverslag afgeleverd, waarin praktijken worden belicht waarover Heineken zelf niet snel uitweidt'.

Renée Postma verdiepte zich in Duister Europa van Robert Kaplan [e-book | In Europe's Shadow]. 'In plaats van een fijn leesboek en een nuttige toevoeging, is Duister Europa zo een boek geworden waarin je op elke pagina wel over iets struikelt,' stelt Postma. Pieter van Os prijst verder Femke Halsema's 'scherpe zelfanalyse' in Pluche [e-book]. Jaap Cohen, ten slotte, is enthousiast over Ian Buruma's Hun beloofde land [e-book | Their Promised Land | leesfragment], dat 'niet alleen [aanzet] tot denken over thema's als assimilatie en antisemitisme' maar 'ook een ontroerend verhaal over een driedubbele liefde' vertelt.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Rob van Essen schreef Kind van de verzorgingsstaat. Opgroeien in een tijdloos paradijs [e-book], 'goede literatuur', vindt Arie Storm. 'Van Essen schrijft op een onnadrukkelijke manier geestig. Hij verbindt de tijdgeest knap met zijn eigen leven. Losjes verwerkt hij andere literatuur in zijn eigen tekst. [...] De verzorgingsstaat heeft gelukkig wel degelijk iets opgeleverd, namelijk schrijvers die aan de Nederlandse literatuur van de toekomst kunnen werken. Een bétere literatuur.' Maarten Moll vond Een gietijzeren tijd van Paustovski ('Een paar bladzijden Paustovski en je komt weer helemaal tot rust.').

(Paustovski ook vinden? Dit speciale boekje vindt u alleen bij Athenaeum.)

Korte besprekingen: Dieuwertje Mertens over Jonathan Griffioens Wijk [e-book] ('Sommige gedichten zijn geforceerd in elkaar gezet en hadden achterwege gelaten kunnen worden.' Maar andere daarentegen, die 'gedichten met een eigen stem, een melodie en een strak ritme willen we meer lezen'.) Maarten Moll over Jess Walter, We leven in water [e-book | We Live in Water] ('een geweldige bundel', 'Walter schrijft met mededogen, waardoor de personages hun waardigheid behouden, en dat is de kracht van deze bundel.') Hans Knegtmans over Marjolijn Uitzinger, De partijgenoot [e-book] ('Dat de schrijfster haar lezers ondanks de compositorische oneffenheden goed bij de les houdt, zegt veel over haar stilistische kwaliteiten.')

Hans Renders dan, over Paul Damen (samenstelling en vertaling), Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictators: 'Die gedichten stellen doorgaans literair gezien weinig voor, maar door de achtergronden van hun makers uitgebreid te beschrijven, krijgen ze toch een spannende lading.' En Joukje Akveld, ten slotte over Barbara Tammes' Mijn leven is een prachtige puinhoop ('Pippa is een typische meidenserie, maar door Tammes' oorspronkelijke waarnemingen wel één met bovengemiddeld veel grinnikmomenten.').

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Elsevier een essay van Marc De Vos (Ongelijk maar fair [e-book]), tegen Piketty. Op de cultuurpagina's vervolgens: Anton Valens komt weg met de moestuinenscenering in Het compostcirculatieplan [e-book | leesfragment] 'dankzij zijn ironische pen', met 'gewichtige thematiek, maar wel met een droogkomische draai'. Irene Start geeft drie sterren, en twee sterren aan Charles den Tex' Bot [e-book], want vindt 'de lezer het gegeven [wel] boeiend genoeg'?

Plus een In Memoriam door Gerlof Leistra voor Cees Fasseur (1938-2016), 'een uitstekend jurist én een voortreffelijk historicus'.

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

Graa Boomsma bespreekt de nieuwe vertaling van James Joyce' Dubliners, Dublinezen [leesfragment]. 'Joyce vertalen luistert zeer nauw. Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes weten dat donders goed. Stuur die mannen betaald naar Ierland voor méér!' kopt het stuk. Van Maria Vlaar verder een bespreking van Vuurstapel van György Dragomán [e-book]. 'Vuurstapel laat met kracht zien hoe hol woorden als verraad, schuld en vergelding eigenlijk zijn als het gaat om mensenlevens. Iedere vergelding wordt weer beantwoord door een andere, maar rechtvaardiging komt niet in zicht,' schrijft ze onder meer. Joost de Vries dan, hij las Robert Ankers De vergever [e-book]. 'Anker heeft in De vergever de grootste lol met de boekenwereld, het stelt hem in staat uit de losse pols te schieten op de literaire en journalistieke cultuur (zo wint Schwartz de "Super de Boerprijs") en tegelijk essayistisch uit te halen naar de autonomie van een kunstwerk en de zingeving van literatuur,' staat er in de recensie. 'Anker doet dat met verve, in razend tempo.'

Jan van der Putten wijdt een bespreking aan China en de barbaren van Henk Schulte Nordholt [e-book | leesfragment]. 'In […] China en de barbaren, over Chinese (geo)politiek, staat opvallend veel over geschiedenis, cultuur en filosofie. Ze helpen hem vat te krijgen op het assertief-nationalistische China van nu. Hij gaat na wat voor soort land China zal worden en hoe zijn relaties met de buitenwereld er zullen uitzien. Als het systeem niet verandert, zo concludeert hij, moet het ergste worden gevreesd,' merkt Van der Putten op. En Piet Gerbrandy recenseert Frank Keizers Onder normale omstandigheden [e-book]. 'Keizer wil uitstijgen boven de conceptuele orde die hem gevormd heeft, en het is fascinerend getuige te zijn van zijn worsteling,' lezen we.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

'Het boek is geschreven door kenners van alle kanten van haar leven en werk […], zodat er alle gelegenheid is om je te verlustigen in de anekdotes en de goedgekozen fragmenten uit haar werk,' schrijft Carel Peeters in zijn 'Literaire kroniek' over Het ABC van Annie MG [e-book]. Jeroen Vullings bespreekt daarnaast Jelle Brandt Corstius' 'innemende, kolderieke' As in tas [leesfragment]. 'Het wemelt in As in tas van de beelden die bij een mindere schrijver zouden uitwaaieren over de pagina's, maar Jelle Brandt Corstius houdt het compact, suggestief en licht. Dat is knap, wanneer je je realiseert dat dit in wezen een therapeutisch boek is, een genre dus waarin navelstaarderig geëmmer doorgaans niet van de lucht is,' aldus Vullings.

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.