Recensieoverzicht: Frank Westerman, Frans de Waal & Zeruya Shalev (20 april 2016)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

Een man van goede hoop van Jonny Steinberg is het 'Boek van de week' in De Standaard [e-book]. De journalist Steinberg reconstrueerde na lange gesprekken de tocht van een Somalische jongen die strandt in de townships van Zuid-Afrika en levert voor Ine Roox 'een actueel relaas van een moderne odysee, die zich ook in Europa, of in het Midden-Oosten had kunnen afspelen' waarbij 'Asad staat voor zoveel anderen die op zoek gaan naar een beter en veilig leven'. In een gesprek met Annelies Beck legt Jonathan Coe de link tussen Nummer 11 [e-book | Number 11 | leesfragment], zijn nieuwste roman en het satirische Het moordende testament, over de jaren 80 onder Thatcher. 'Het is alleen allemaal wat erger geworden' constateert de auteur, die toch ook ruimte laat voor optimisme: 'ik wilde de lezer wijzen op de diepere ritmes en cycli en op het feit dat de ervaring en uitputtende ingewikkeldheid van de dagelijkse realiteit niet het hele verhaal is.'

In Een unie van het eigen probeert Joachim Pohlmann het Vlaams nationalisme in een hedendaagse roman te vatten, 'totaal mislukt' oordeelt Maria Vlaar. John Vervoort plukt vijf voorbeelden uit Shakespeare's rusteloze wereld van Neil MacGregror [e-book | Shakespeare's Restless World] en Frank Alberts verwelkomt Shakespeare. Auteur voor alle seizoenen [e-book]. De Gentse academici Jo De Vos, Laurens De Vos en Jürgen Pieters schetsen Shakespeare leven en werk en gaan in op de markantste Shakespeare-voorstellingen in Vlaanderen en Nederland en vullen daarmee een leemte op. In Shylock is mijn naam plaatst Howard Jacosbson Shakespeares Koopman van Venetië in het hedendaagse noorden van England [e-book | Shylock Is My Name | leesfragment]. Net als zijn ander werk beschouwt Kathy Mathys deze remake als een liefdesverhaal en een roman over de perceptie van Joden door buitenstaanders en van binnenuit, de Booker Prizewinnaar van 2010 'schrijft in wezen altijd hetzelfde boek'.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Ook in De Morgen diept Joseph Pearce enkele voorwerpen op uit Shakespeare's rusteloze wereld [e-book | Shakespeare's Restless World] en wordt Howard Jacobsons Shylock is mijn naam [e-book | Shylock Is My Name | leesfragment] besproken. De Joods-Britse auteur ontleedt veel van de stereotypes over Shylock 'met een satirisch zwaard' stelt Sofie De Smyter. In Een droomjeugd toont Catherine Millet volgens Dirk Leyman 'haar onaangetaste literaire talent' [e-book | Une enfance de rêve]. 'Zonder tremolo en met een precisie alsof ze een therapeutisch verslag neerschrijft' schrijft ze over haar allerminst vrolijke jeugd en brengt hiermee 'een uitermate tactiel boek'. Annick Vandorpe las De wreedheid [e-book | La ferocia | vertaalitem], de met de Premio Strega bekroonde roman van Nicola Lagioia, in sneltreinvaart en onthoudt de waarheden die Lagioia onder de neus duwt: 'hoe macht mensen kan corrumperen tot ze hun eigen leugens geloven, en hoe beslissend onze jeugd en familiebanden zijn'.

Maestra van L.S. Hilton wordt als 'erotische thriller' gepromoot en gehyped, reden genoeg om Christophe Vekemans argwaan te wekken. Maar Vekeman raakt gaandeweg onder de indruk van de 'eenentwintigste-eeuwse schelmenroman' die naarmate hij vordert 'nog een veel beter boek is dan gedacht' en ervaart 'dat het harder is ook, misschien geiler, duidelijk grappiger, en zeker schokkender' [e-book | Engelse editie]. En 'In een notendop' vermeldt:

• Haar 'de gevoelige debuutroman' waarmee Kathleen Vereecken de oversteek maakt naar de volwassenenliteratuur [e-book]
• Kamer op zee van Nicolas Dickner [e-book]
• Nomizo. Filosofiebordenspel van Manon Duintjer en Marlies Visser
• Het slechte pad 'solide vakwerk' van Robert Galbraith alias J.K Rowling [e-book]
• Een jeugd van Patrick Modiano [e-book | Une jeunesse]
• Iedereen was er, nieuwe dierenverhalen van Toon Tellegen

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Van Arjan Peters een beschouwing naar aanleiding van de publicatie van het tweede deel van Astrid Roemers memoires. Peters noemt Liefde in tijden van gebrek [e-book] 'een pijnlijke exercitie' en vindt dat Roemers' uitgever haar wel had mogen behoeden voor de publicatie van haar memoires. Verder een bespreking van Frank Westermans Een woord een woord [e-book | leesfragment]. 'Een woord een woord is veel tegelijk: geschiedschrijving, reportage, drama, beschouwing. En niet te vergeten: literatuur. Dat is wat goede non-fictie kan zijn: een zoektocht die de grenzen van het ik ver te buiten gaat,' staat er in het stuk. Daarnaast een stukje over Ernst Timmers De val van mijn moeder [e-book]. 'Die aanklacht tegen de zorg geloof je na twee hoofdstukken wel, maar waar het gaat over de vrouw en haar zoon, en hun symbiose, raak je nieuwsgierig. Timmer observeert goed en formuleert vilein,' lezen we.

Aleid Truijens vindt dat Paul Glasers Dansen met de vijand [e-book] beter was geweest als Glaser voor de non-fictievorm gekozen zou hebben. 'De werkelijkheid is al krankzinnig genoeg, daar hoeft geen fictief sausje over,' schrijft Truijens. Bo van Houwelingen bespreekt Nikos Kazantzakis' 'monumentale epos' Christus wordt weer gekruisigd [e-book]. En Arjan Peters schrijft over Myrthe van der Meers Pien en de spoken, over 'een ziekte die niets sprookjesachtigs heeft' maar 'toch het thema van een kinderboek' is. Suzanne Weusten las vier Ted-boeken, waaronder De zoon van een terrorist van Zake Ebrahim en Jeff Giles en De wetten van de geneeskunde van Siddhartha Mukherjee. 'De formule van de Ted-bibliotheek maakt de pretentie van "kleine boeken over grote ideeën" waar: een gepassioneerde auteur, een goede centrale vraag die helder en concreet is uitgewerkt, geschreven in een toegankelijke, persoonlijke stijl zonder jargon,' aldus Weusten.

Wilma de Rek sprak met Frans de Waal over zijn nieuwe boek Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? [e-book]. 'Het enige verschil dat ik accepteer is taal, dat is wel een speciaal vermogen van de mens,' zegt De Waal onder andere in het interview. Jessica Durlacher wijdt een recensie aan Pijn van Zeruya Shalev [e-book | recensie]. 'Hoewel Pijn oppervlakkig gezien vooral een verhaal is over ontwikkeling, familie en aanvaarding van dat wat eigen is, valt het nauwelijks los te zien van het verhaal van het hedendaagse Israël met zijn kolkende, stomende samenleving vol energie, pijn en twijfel,' vindt ze. 'Hoe dan ook zijn het vooral de precisie van Shalevs taal en de complexe emoties, die origineel worden ontleed, die deze roman overtuigend maken.'

Van Wim Bossema een stuk over Ewald Vanvugts Roofstaat. Wat iedere Nederlander moet weten. 'Vanvugt geeft de vaderlandse geschiedenis een wasbeurt,' merkt hij op. Mieke Zijlmans noemt De overgang [e-book] van José Rozenbroek en Jos Teunis 'een concreet en leerzaam naslagwerk' maar laat zich kritisch uit over de 'al te technische uiteenzettingen en het eenzijdige pleidooi voor hormoontherapie'. Daniëlle Serdijn leverde een bespreking van Revue Lanoye. Serdijn is enthousiast over Lanoyes stukken over literatuur maar die over politiek zijn volgens haar 'ietwat voorspelbare essays'. Peter Swanborn recenseert De jongen die het paard van Attila stal van Iván repila, volgens hem 'een bijzonder origineel coming-of-age-verhaal'. En Edwin Krijgsman vindt Leonardo Sciascia's Fine del carabiniere a cavallo 'een heerlijk boek'. Wilco Dekker merkt verder op dat Patrick Bernhard en jan Maarten Slagters De koude kermis van KPN 'fraaie kijkjes achter de schermen' geeft, maar '[w]at ontbreekt is een stevige analyse over wat we van de KPN-casus kunnen leren' [e-book]. Gidi Heesakkers, ten slotte, las L.S. Hiltons vermakelijke Maestra [e-book | Engelse editie].

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Co Welgraven las voor Trouw James Rebanks' Het herdersleven [e-book]. 'Je houdt je adem in als de herder beschrijft hoe hij een schaap redt dat in de beek is gevallen, verdwaald is, of gewond geraakt,' schrijft hij onder meer. Jann Ruyters recenseert daarnaast Olivia Laings De eenzame stad [e-book | The Lonely City]. 'De werkwijze van Laing is misschien meer literair dan kunsthistorisch verantwoord, maar met haar associatieve geest en mooie pen weet ze prachtig de kern van ons mens-zijn te raken,' merkt Ruyters op. Rob Schouten wijdt een bespreking aan Yannick Dangres De idioot en de tederheid [e-book | leesfragment]. De roman komt volgens hem 'bepaald moeizaam op gang' maar bevat wel een subtiel en tragisch moederportret. En Annemarié van Niekerk leverde een recensie van Meena Kandasamy's debuutroman De zigeunergodin [e-book | The Gypsy Goddess]. 'Kandasamy brengt de misstanden zonder scrupules onder onze aandacht. Daarmee rukt ze de exotische Indiase sluiers weg en trekt ze ons hardhandig uit onze leunstoel,' aldus Van Niekerk.

Het 'Beeldboek' van deze week is A Smile in the Mind. 'De beste ontwerpers van de wereld staan in dit boek bij elkaar. Kijk en glimlach,' schrijft Christine Baart. Paul van der Steen bespreekt zowel Bas de Gaay Fortmans Moreel erfgoed als Ernst Hirsch Ballins Tegen de stroom. Beide boeken hadden volgens Van der Steen 'baat gehad bij wat meer puntigheid, en desnoods bij een scherpe eindredacteur'. Voor 'Vandaar dit boek' sprak Sofie Cerutti met Frank Krake over zijn Menthol. De man die Nederland leerde tandenpoetsen. 'Sylvester was anders dan alle anderen, werd ook altijd vreemd aangekeken, maar kroop toch niet onder de tafel en hield zijn hand niet op. Hij maakte van zijn bijzonderheid zijn handelsmerk en was succesvol. Heel inspirerend vond ik dat, een verademing ook. Veel mensen zouden dat anders doen,' zegt Krake in het interview.

Van Monique de Heer een stuk over Karin Fossums Veenbrand [e-book]. 'Fossum [houdt] de spanning er tot het laatst in, met oog voor treurige vrouwenlevens en voor de tragiek van botsende personages,' lezen we. Emilia Menkveld recenseert Pijn, de nieuwe roman van Zeruya Shalev [e-book | recensie]. 'Gelukkig weet Shalev hoe ze haar personages dicht op de huid moet zitten - met evocatieve taal, vol associaties, en lange, aaneengeregen zinnen. Dat die geen irritatie opwekken, maar juist hypnotiserend werken, bewijst dat Shalev het psychologische genre tot in de puntjes beheerst,' stelt ze. En Bas Maliepaard schrijft over Andreas Steinhöfels Anders. 'De complexe structuur en lange zinnen met tamelijk volwassen bespiegelingen, gaan de gemiddelde elfjarige boven de pet maar voor (jong)volwassenen is deze geslaagde roman over eenzaamheid, opgroeien en loslaten een grote aanwinst,' vindt hij.

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Beatrice de Graaf bespreekt Frank Westermans Een woord een woord [e-book | leesfragment]. De Graaf heeft kritiek op het boek maar noemt Westerman ook 'een rasverteller die zijn vertellingen inzet als wapen tegen verdere verharding en polarisatie'. 'Laten we hopen dat er gauw een tweede, herziene druk komt zodat Westermans meeslepende relaas ook historisch onderbouwde waarde krijgt,' merkt ze aan het eind van haar stuk op. Toef Jaeger sprak verder met Sunjeev Sahota over zijn Het jaar van de gelukszoekers [e-book | Year of the runaways]. 'Je wilt vertellen over mensen waar we niet naar omkijken,' zegt Sahota onder meer in het interview. 'Je wilt een ander perspectief geven op de dingen en hoopt dat de lezer na afloop een ander idee heeft.' En Roderick Nieuwenhuis noemt Marja Wests Echte barkeepers heten Henk 'een thriller die soms ontsierd wordt door kunstgrepen' [e-book]. Maar daar staan volgens Nieuwenhuis 'genoeg geestige momenten tegenover'.

Sebastiaan Kort las Willem du Gardijns Bevrijding. 'Noem het hoofdpersonage een querulant, een beginnend beeldend kunstenaar of een psychiatrisch patiënt. In elk geval is de man met stemmen in zijn hoofd zowel met ernst als humor neergezet,' lezen we. Janet Luis recenseert zowel De tolk van Java van Alfred Birney [e-book] als Ingrid van der Vekens Zwijgen [e-book]. 'Als ik moet kiezen tussen deze twee tweedegeneratieromans, dan gaat mijn voorkeur uit naar het grote jongensboek van Birney, over de adembenemende strapatsen van "papa Soerabaja". Hij wist flink uit te delen, maar gaf zijn vijf kinderen toch ook iets terug: het kleurrijke levensverhaal van een strijdvaardige Javaan, mooi ingebed in een groter geheel door zijn muzikale zoon,' aldus Luis. Van Mirjam Noorduijn verder een stukje over Hans Hagens Yuna's maan. 'Hagen laat zijn zinnen heerlijk dansen,' merkt Noorduijn op.

Ger Groot wijdt een bespreking aan Dat vreemde in mijn hoofd, de nieuwe roman van Orhan Pamuk [e-book | leesfragment]. 'Van vormvernieuwer is Pamuk een echte verteller geworden. Dat vreemde in mijn hoofd laat zich lezen als een soort Pamuk-light. En dat pakt niet altijd goed uit in deze te dikke roman,' stelt Groot. Marco Kamphuis bespreekt daarnaast Nikos Kazantzakis' Christus wordt weer gekruisigd [e-book]. 'Verdriet, woede, medelijden, berouw - heftige emoties volgen elkaar pijlsnel op, en door het meesterschap van Kazantzakis' stijl voelt de lezer ze door zijn eigen lijf gaan,' staat er in het stuk. Joyce Roodnat vindt Hilary Mantels memoire De geest geven [e-book | Giving up the Ghost] '[n]iet klagerig maar praktisch-poëtisch' en '[h]ardvochtig en verrassend, zoals ze al haar onderwerpen aanpakt'.

Arnold Heumakers leverde een recensie van de nieuwe vertaling van Comenius' Het labyrint van de wereld en het paradijs van het hart. 'De actualiteit van Het labyrint van de wereld zit in de nog altijd aantrekkelijke literaire kwaliteit, de humor en wilde fantasie die erin ten toon worden gespreid. Ik weet alleen niet zeker in hoeverre die kwaliteit te danken is aan de eerste, sprankelende vertaling van Kees Mercks of aan het oorspronkelijke Tsjechisch,' schrijft hij. En Michel Krielaars las Rosemary Sullivans 'weergaloze biografie' De dochter van Stalin [Stalin's Daughter]. Ook van Heumakers een stuk over Bureaucratie is een inktvis van René ten Bos [e-book | recensie]. 'Met zijn onorthodoxe aanpak maakt Ten Bos er een wervelend geheel van,' aldus Heumakers. Rob van den Berg dan, hij recenseert The Evolution of Everything van Matt Ridley. 'Tot iets over de helft is Ridley zo prettig op dreef. Maar dan raakt hij het spoor bijster,' schrijft Van den Berg. Verder van Kester Freriks een stuk over Herman Hissinks Natuurlijk bestaat God [e-book]. 'Bijna elke bladzijde van het boek is een verdediging van geloof in God, waarvan de natuur de ultieme manifestatie is, staat er onder andere in de recensie.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

'Een woord een woord [e-book | leesfragment] is niet het zoveelste verslag van de Molukse treinkapingen in de jaren zeventig. Het is eerder een zoektocht naar het antwoord op de vraag of "wij als samenleving" een verbaal verweer hebben tegen terreur. Het is een typische Westermanvraag,' stelt Hans Renders vast over de nieuwe Frank Westerman.

Korte besprekingen:

• Guus Luijters over Ian Bostridge, Schuberts Winterreise. Een meesterwerk ontleed [e-book | Schubert's Winter Journey] ('Nu is Bostridges Winterreise-boek beter dan het hier even lijkt te zijn, maar van een ontleding van het meesterwerk is geen sprake.')
• Dirk-Jan Arensman over Graham Swift, Moeders zondag [Mothering Sunday] ('Moeders zondag is naast een elegische liefdesgeschiedenis óók een (meta)verhaal over de oorsprong en het belang van fictie. Een verbijsterend subtiel en rijk boekje.')
• Dieuwertje Mertens over Anne van Amstel, Geef me nu ik wil (dat uit twee cycli bestaat, en: 'De eerste cyclus is zo veel sterker en misschien daarom moeilijk te evenaren.')

Arie Storm heeft maar twee sterren over voor de nieuwe Laurent Binet, De zevende functie van taal [La septième fonction du langage | recensie], vol 'postmodern spel', met 'onhandig geschreven actiescènes' en clichétaal. 'Nee, met literatuur heeft dit niet veel te maken. Dit boek is een oppervlakkig grapje.' Marjon Kok daarentegen geeft alle sterren aan Bibi Dumon Taks Siens hemel: 'Het is ontroerend en stoer tegelijk, hoe Bibi Dumon Tak in taal die precies past geen antwoorden heeft, maar vragen oproept. Misschien wel dubbel ontroerend voor wie weet dat Sien geen hond van papier en letters is, maar er ooit is geweest.'

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Geen boekrecensies, en zeker geen fictie in Elsevier. Wie zoekt, vindt wel Michiel Dijkstra's interview met gedragseconoom Dan Ariely (Ariely weet raad [e-book]): 'Het perspectief van gedragswetenschappers is vaak wat deprimerend: wij blijken kortzichtig, rancuneus, emotioneel en ga zo maar door. Aan de andere kant: gedragswetenschap laat ook zien dat het beter kan. Je kunt goed gedrag stimuleren door de omgeving goed in te richten, bijvoorbeeld door belangenconflicten te elimineren.'

Simon Rozendaal herinnert zich dat Hugo Brandt Corstius ooit karaktermoord pleegde op criminoloog Wouter Buikhuisen (dat 'mag nooit worden vergeten'), en in de religiecolumn van Gerry van der List gaat het over de Jeffersonbijbel. De filosofie van Jezus van Nazaret ('De visie van de Amerikaanse politicus en filosoof op Jezus doet heel modern aan. [...] Volgens Jefferson bevatte de Bijbel een hoop bijgeloof en flauwekul, schrijven de vertalers Sadije Bunjaku en Thomas Heij in hun uitvoerige en leerzame inleiding.').

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

De Groene Amsterdammer staat dit keer geheel in het teken van kinderen. Wat is de ideale leeslijst voor de hedendaagse leerling, vragen Marja Pruis, Joost de Vries, Kees 't Hart en Niña Weijers zich af, ze maakten een selectie van titels die kinderen volgens hen op school zouden moeten lezen. Op de lijst onder meer: Tommy Wieringa's Joe Speedboot, Annelies Verbekes Slaap! en De onderwaterzwemmer van P.F. Thomése.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

Carel Peeters wijdt zijn 'Literaire kroniek' aan Onbehagen en beschaving [e-book | Discontent and Its Civilizations], de essaybundel van Moshin Hamid. Volgens Peeters bestrijdt Hamid 'in deze even luchtige als schurende stukken de liefhebbers van het botsen van beschavingen, van religies en naties'. 'Er moet meer gezocht worden naar wat mensen gemeen hebben, terwijl de diversiteit moet blijven bestaan. Er moeten zoveel mogelijk grenzen vervagen,' merkt Peeters op. Jeroen Vullings bespreekt Pieter Waterdrinkers 'uitbundige roman' Poubelle [e-book | leesfragment]. 'Waterdrinker is een tegenwoordig zeldzame schrijver van het slag méér-méér-méér: hoger die schommel, breder het panorama, leger die fles,' schrijft Vullings. Ook van Peeters een essay over Miguel de Cervantes, naar aanleiding van de vierhonderdste sterfdag van de auteur van Don Quichot. 'Don Quichot is de personificatie geworden van de zuivere, niet door de realiteit te beïnvloeden idealist. Dat is zijn voorbeeldrol in de wereld,' lezen we in het stuk.

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.