Thomas van Aalten: het gemeenschappelijke overstijgt generaties en genres

N.B. We publiceerden voor uit Van Aaltens roman. Lees een fragment uit Henry! op Athenaeum.nl.

Is deze nominatie een bekroning of een aanmoedigingsprijs?

Hmm, misschien beide. Een bekroning past bij een arrivé, iemand die de kunst ten volle beheerst. En ik zou best kunnen aandragen dat ik al jaren schrijf en dat ik echt wel wat technieken in de vingers heb, maar evengoed ben ik zelfs na acht boeken en talloze artikelen nog lerende. Ik zou het ook saai vinden als het hierna alleen maar echo's zouden worden van wat ik tot nu had gedaan.

Geven deze nominaties een beeld van deze schrijversgeneratie?

Ach, wat is een generatie? Je hebt misschien iets gemeen, maar ik geloof meer in grotere verbanden, die gaan over generaties heen. Ik voel een warme band met The Sex Pistols, Piet Mondriaan en Franse arthouse cinema.

Meer dan met hiphop, backpacken en stand-up comedy om maar iets te noemen, terwijl al die dingen toch ook kenmerken zijn van mijn 'generatie'. Over tweehonderd jaar zullen de scholieren tegen die tijd misschien James Bond-films, de tekeningen van Peter van Straaten en de muziek van Daft Punk gewoon allemaal tot dezelfde generatie rekenen met dan voor die tijd heel valide redenen.

Het is aan de literatuurwetenschap om op termijn vast te stellen of deze nominaties een gemene deler hebben.

Daarover gesproken, ik las laatst Goed volk, het debuut van Teun van de Keuken. Hij beschrijft hierin de keerzijde van zijn jeugd (oké, een jeugd, het is een roman) in een progressief Amsterdams milieu, als zoon van een gevierd documentairemaker. Rob van Essen beschreef vorig jaar zijn herinneringen aan zijn idealistisch gekleurde jeugdjaren in Kind van de Verzorgingsstaat [wij bespraken dat boek, lees de recensie op Athenaeum.nl].

Beide boeken hebben gemeen dat ze kampen met een bepaald soort post-idealisme, ze onderzoeken de keerzijde van engagement; dat soort schemerzones vind ik erg boeiend, je zou dan kunnen spreken van een gemeenschappelijk thema. Maar Van de Keuken en Van Essen behoren op papier tot een andere generatie.

Dus we zouden eerder in thema’s en geestverwantschappen buiten de kale geboortejaren moeten denken?

De vraag stellen is hem beantwoorden! Ik voel sterke verwantschap met fotografie, films (François Ozon), tv-series, de muziek van Suede enzovoort. Het is dus wat mij betreft een verwantschap die over de genres en kunstvormen heen gaat.

In Henry! speelt de angst om te verliezen aan populariteit en niet  meer mee te komen met de tijd een grote rol. Mag ik dat ook lezen als een kritiek op hoe mensen en bladen zich nú profileren op bijvoorbeeld sociale media?

Waar Warhol het had over 15 minutes of fame, zijn het nu 15 mb of fame. 

Deze tijd is aan de ene kant hyperrealistisch; we zijn overal bij, we kunnen in no time politici ontmantelen en alles een #FAIL noemen, en aan de andere kant is het hyperkunstmatig: we doen of we overal bij horen, we framen wat af en poetsen digitaal bij. In de tijd van Henry! was het overigens niet anders, maar ging het met een charmant soort traagheid. Je moest teksten nog doorbellen, laten zetten, foto's ontwikkelen: daardoor was er onderweg wellicht meer ruimte tot reflectie. Maar hoed u voor de  gedachte dat het vroeger allemaal beter was.               

Gaan boekhandels elkaar nu aftroeven? My bad. HENRY ziet dat het goed is. @Athenaeum

— thomasvanaalten (@thomasvanaalten) op Twitter, 16 februari 2016

Henry! speelt zich af in de jaren zestig. Jij bent van 1978. Hoe is  het gelukt om deze periode op te roepen?

De jaren zestig en zeventig zijn behoorlijk goed gedocumenteerde decennia, maar je moet uitkijken dat je geen Openluchtmuseum beschrijft. Veel van die 'wat was het een knotsgekke tijd'-geschiedenisboekjes (vaak uitgegeven als cadeau-idee) doen dat. Je moet je echt ingraven. En dan ontdek je dat de jaren zestig voor een groot deel helemaal niet kleurrijk of revolutionair waren, zeker niet in Nederland.

Irene Start schrijft in Elsevier over Henry!: 'Krantenbazen geloven  er niet in, straks zal televisie alles bepalen. Vervang “ televisie” door “internet”, en het verhaal had ook nu kunnen spelen.' In hoeverre denk jij zelf dat het internet daadwerkelijk de kranten en tijdschriften over zal nemen?

Die vraag getuigt van een misverstand. 'Het internet' neemt niks over; we hebben altijd behoefte gehad aan verhalen en online gaat het nu eenmaal sneller dan als je de drukpers nog moet aanzwengelen. Begrijp me niet verkeerd, ik ben een pleitbezorger van kwaliteitsjournalistiek. 

Maar de twee kranten die ik lees (de Volkskrant en Het Parool), komen doordeweeks via de digitale krantenbezorger op mijn tablet. En wat krijg ik dan? Een PDF! Een PDF waar niet één linkje in zit. Want de papieren krant is leidend, ik krijg bij wijze van spreken het materiaal opgestuurd dat de drukker ook krijgt. Ik mag dan hopen dat de Persgroep zo slim is om niet in de afgebakende vorm van de 'krant' of papier te denken, maar in het maken van verhalen. De lantaarnopstekers zijn er niet meer, maar de krantenbezorgers over een tijd ook niet meer, ik hoop dat ze rekening houden met dat scenario?

(Overigens heb ik een grote mond, want ik ben een sucker voor papieren boeken. Bladzijden mogen scheuren, er mag zand tussen komen, koffievlekken. Een e-book leeft niet. Ik koop alleen saaie studieboeken als e-book).

Welk boek moeten we lezen ná Henry!?

Ik moest er eerst maar eens eentje schrijven na Henry!, maar ik beveel Kruso van Lutz Seiler aan [eerder besprak Jerker Spits voor ons de roman, wij publiceerden voor en publiceerden we voor uit Vinckers' vertaling]. Pas verschenen en mooi vertaalde roman over een wat verloren ziel die kort voor de Wende op het befaamde Oost-Duitse eiland Hiddensee belandt. Zeer humoristisch en melancholisch. Ik begreep dat de literaire site Tzum het een teleurstellende roman vond. Leve de verstrooiing!

Een interview door Mijke de Kruijf en Daan Stoffelsen.