De eerste zinnen van Kate Atkinsons Transcriptie, vertaald door Inge Kok

‘Miss Armstrong? Miss Armstrong, can you hear me?’
She could, although she didn’t seem able to respond.
She was badly damaged. Broken. She had been hit by a car.
‘Juffrouw Armstrong? Juffrouw Armstrong, hoort u mij?’
Ze hoorde hem, hoewel ze niet scheen te kunnen antwoorden.
Ze was zwaar beschadigd. Kapot. Ze was aangereden door een auto.

Deze eerste zinnen van Kate Atkinson zijn op zich niet moeilijk te vertalen: het is simpele taal en er wordt onomwonden verteld wat er is gebeurd. Het enige vreemde is het taalgebruik: badly damaged en broken, alsof ze een ding is in plaats van een mens. Dat is echter een keus van de auteur die je als vertaler dient over te nemen, die je gelukkig niet voor problemen stelt.

Toch is er iets vreemds aan de hand met deze openingszinnen. Bij de eerste zinnen van Kate Atkinson zit je meestal gelijk midden in het verhaal, maar in dit geval beland je eigenlijk aan het slot: het moment waarop hoofdpersoon Juliet Armstrong fataal wordt aangereden. Het korte eerste hoofdstukje op bladzij 11: 'Het kinderuurtje (de tijd tussen duisternis en licht)' wordt vervolgt in het laatste hoofdstuk op bladzij 337: 'Het onzichtbare licht', waarin ze overlijdt. Het hele boek speelt zich dus in een flits af tussen het moment waarop ze wordt aangereden in het eerste hoofdstuk en het moment waarop ze ‘begon aan haar eerste stappen door de lange donkere tunnel’ in het laatste.

Die flits richt zich op twee belangrijke momenten in haar leven: 1940, toen de achttienjarige Juliet werd gerekruteerd door de geheime dienst. Iemand van MI5 doet zich voor als Gestapoagent en laat in een flat in Londen nazisympathisanten bij zich komen om hun informatie door te geven aan de Duitsers en meteen te melden welke andere sympathisanten ze nog hebben opgespoord, waardoor de vijfde colonne zichzelf oprolt. In de flat ernaast, die vol staat met opnameapparatuur, maakt Juliet dagelijks een transcriptie van de opnames van die gesprekken. Later worden haar talenten nog verder benut en gaat ze undercover om te helpen nazisympathisanten van een ander kaliber in te rekenen. Het zijn veelbewogen tijden.

Het tweede belangrijke moment is 1950. Dan werkt Juliet als producer bij de schoolradio van de BBC – niet geheel tot eigen tevredenheid, want terugdenkend aan een collegaatje bij MI5 denkt ze:

Je moest je wel afvragen wat beter was: seks hebben met een willekeurig aantal interessante (zij het wellicht slechte) mannen (en kennelijk ook met enkele vrouwen), aanlokkelijk decadent zijn, buitensporige hoeveelheden drugs en alcohol tot je nemen en een gruwelijke maar heldhaftige dood sterven op een betrekkelijk jonge leeftijd, of eindigen bij de schoolradio van de BBC?

Op dat moment zal ze echter niet lang meer bij de schoolradio blijven, want het verleden steekt de kop op in de vorm van de waarheid: iets wat duister was ‘en wreed en probeerde de hoogte in te schieten, op zoek naar het daglicht’. Juliet is er niet zeker van of ze daar wel behoefte aan heeft, maar daar wordt, als gewoonlijk, niet naar gevraagd en de gebeurtenissen volgen elkaar genadeloos op, waardoor alles steeds spannender wordt.

Achteraf, wanneer Juliet in het eerste hoofdstuk stervend op het asfalt ligt, lijkt het allemaal ‘een illusie, een droom die iemand anders was overkomen’. Maar toen Juliet midden in de verwikkelingen van haar leven zat, vond ze alles wel degelijk bloedstollend en reëel. En dat is volkomen in overeenstemming met de teneur van dit boek, waarin niets is wat het lijkt en alles anders is dan je denkt. En daarom is het begin het einde.

Inge Kok vertaalde een grote hoeveelheid boeken vanuit het Engels, van onder anderen Kate Atkinson (ze schreef eerder voor ons over Leven na leven), Jane Howard (lees haar toelichting), C.E. Morgan (toelichting), Bill Bryson, Jenny Diski, Patricia Highsmith, V.S. Naipaul, Patrick O'Brian en Gail Tsukiyama.