Ulrich Faure over Der gute Sohn van Rob van Essen, vertaald uit het Nederlands

N.B. Eerder publiceerden we voor uit De goede zoon, bespraken we de roman en namen we een podcast met Van Essen op - die met de Libris Literatuurprijs 2019 bekroond werd.

De eerste keer dat ik het boek las vroeg ik me af:  kan ik al die woordspelletjes en flauwe moppen van Van Essen in een andere taal krijgen zonder dat ze hun kracht verliezen? Al snel bleek: natuurlijk kan dat. Rijmpjes voor 'zoon', waarmee hij aan het begin van het derde deel speelt, zijn ook in het Duits te vinden. Zelfs zijn ironische opmerking aan het einde van de moppen-cavalcade:

Dochters hebben het moeilijker. Geen wonder dat mijn zus minder vaak langskwam, ze had gewoon minder rijmwoorden. Wie vocht er?/ Een moeder met haar dochter.

kan gemakkelijk in het Duits worden vertaald, ook al verandert de betekenis er enigszins door. Maar de betekenis van de zin is niet het belangrijkste, het gaat om de grap:

Töchter haben es da schwerer. Kein Wunder, dass meine Schwester viel seltener vorbeikam, sie hatte einfach weniger Reime. Wen mocht' er? / Die Mutter und die Tochter.

Rob van Essen is een nauwgezette schrijver. Zijn zinnen mogen dan Thomas Mann lang zijn: ze zijn nauwkeurig geconstrueerd en heel geschikt om in het Duits vertaald te worden. Natuurlijk zullen niet alle woordspelingen iets betekenen voor de Duitse lezer: Van Essens insidergrap over Mersbergen, een plek waar het hele jaar door carnaval wordt gehouden, had in een voetnoot aan de Duitse lezer uitgelegd kunnen worden, maar wat is het nut daarvan als hij noch boek noch auteur kent? (Van Van Mersbergen zijn tot nu toe twee boeken in het Duits vertaald: Morgen zijn we in Pamplona (2009) en Zo begint het (2010).)

Van Essens mooie zinspeling op Guido Pieter Theodorus Josephus Gezelle (Guido Gazelle) moest ik natuurlijk wél in een voetnoot uitleggen, anders blijft een ironische zinspeling in de tekst onbegrijpelijk. In een tweede voetnoot zijn – in overleg met de uitgever twee sprekende namen uitgelegd (mevrouw Blijdschap en mevrouw Vroomshoop).

De ironische grondtoon van de tekst, waarin de goedgelovigheid van de naamloze ik-verteller is ingebed, levert geen problemen op. De verhalende kunst van van Essen is altijd in staat om de lezer iets meer te laten weten dan zijn hoofdpersoon (bijvoorbeeld: Terwijl de verteller nog steeds dweperig in de ban is van zijn tijd in het klooster, heeft de lezer het vermoeden dat dit klooster lang niet zo ongevaarlijk is als de verteller denkt...) – dit kan ook moeiteloos in het Duits worden afgebeeld.

Het stevige vers van moeder's 'kut' (dat dan rijmt op 'hut') is niet helemaal verliesvrij in het Duits te vertalen. Ik heb geprobeerd het te reproduceren met 'Loch' en 'Joch'.

In hoeverre ik erin geslaagd ben de lichtheid van het Nederlandse tekst in het Duits te brengen – dat is aan de Duitse lezer om te beoordelen.

Ulrich Faure werd 1954 in Halle/Saale (Duitsland) geboren. Hij studeerde  journalistiek aan de Universiteit Leipzig. Hij was tot 1990 adjunct-hoofdredacteur van het Börsenblatt für den Deutschen Buchhandel in Leipzig. Van 1991 tot 1993 was hij redacteur bij het Börsenblatt für den Deutschen Buchhandel in Frankfurt/Main. Hij werkte hij tot 2001 als freelance journalist, en tussen 2001 en 2019 was hij hoofdredacteur online bij BuchMarkt, het vaktijdschrift voor de boekenbranche. Hij heeft Simon Carmiggelt, Detlev van Heest, Dorothée Albers, Lia Tilon en Daan en Thomas Heerma van Voss vertaald – vertalingen van de boeken van Rutger Bregman, Pieter Waterdrinker, Erik Schumacher en Rinske Hillen zijn in voorbereiding.