Aleid van Eekelen en Wim Scherpenisse over Cristina Algers Dit was niet het plan

N.B. Dit is het tweehonderdste vertaalitem op Athenaeum.nl. Een overzicht van al onze vertaalitems vindt u hier.

Exactly four years ago today, Mira and I were sprinting through Times Square in hot pursuit of the Naked Cowboy. It was a Wednesday in June; I was supposed to be in a client meeting. Instead, I was participating in a citywide scavenger hunt that had taken me to four boroughs in just under five hours. There were six teams of two, and my wife and I were in the lead. The only thing that stood between us and victory was a man who wandered around the city wearing only a cowboy hat, a pair of tightywhities, and a guitar.
Vandaag op de kop af vier jaar geleden renden Mira en ik over Times Square achter de Naakte Cowboy aan. Het was een woensdag in juni; ik hoorde eigenlijk in een bespreking met een cliënt te zitten. Maar wat deed ik? Ik nam deel aan een speurtocht die de hele stad besloeg en die me in nog geen vijf uur tijd in vier van de vijf stadsdelen had gebracht. Er waren zes teams van twee, en mijn vrouw en ik lagen op kop. Het enige wat ons nog van de overwinning scheidde was een man die gehuld in niet meer dan een cowboyhoed, een strak wit onderbroekje en een gitaar door de stad zwierf.

Boordevol

Bij de eerste alinea van Dit was niet het plan raak je als lezer al bijna buiten adem: er wordt meteen een vracht informatie aan tijd, plaatsen en omstandigheden over je uitgestort, en dan ook nog dat rennen, zo lang en door zo'n grote, drukke stad, achter een naakte cowboy aan. Huh, een naakte cowboy? Cristina Alger heeft een bruisend en boordevol boek geschreven, en dat zullen we weten ook.

De vaart waarmee ze je haar verhaal in trekt, houdt ze het hele boek vol. Geen ingewikkelde zinsconstructies of uitvoerige beschrijvingen, maar een ik-figuur die zit te springen om je zijn verhaal te vertellen. Voor ons als vertalers was het natuurlijk zaak dat tempo te behouden. In de praktijk betekende dat: in de eerste versie vlot doorvertalen, en daarna de tekst onder de loep nemen en overtolligheden schrappen.

Gitaar

In de eerste zin komt de vaart onder meer tot uiting door 'in hot pursuit', en een letterlijke vertaling daarvan klinkt algauw gekunsteld. Tegenwicht bood 'op de kop af', dat net wat scherper en explicieter is dan 'exactly ... today'. Gelukkig is Times Square zo bekend dat de meeste lezers al begrijpen dat we in New York zitten.

'Instead,' even verderop, is zo'n typisch voorbeeld van lekker kort Engels waar je in het Nederlands niet veel mee kunt. Onze oplossing bestaat uit maar liefst vier woorden, en toch blijft daarmee naar onze mening wél de vaart erin, wat bij het nietszeggende, omslachtige 'in plaats daarvan' niet het geval is. 'Maar wat deed ik?' gaat in de richting van spreektaal, en dat moesten we hebben.

'Scavenger hunt' werd bij ons 'speurtocht'. Jammer dat het Nederlandse woord wat minder spannend klinkt, maar zo noemen wij dat nu eenmaal, en daarom levert dit een natuurlijker oplossing op dan een verzonnen term.

'Wearing only a cowboy hat, a pair of tightywhities, and a guitar': 'to wear' betekent 'dragen' maar dan wel specifiek het dragen van kleding. Natuurlijk draagt de cowboy zijn gitaar niet zoals je een kledingstuk draagt, maar door dat werkwoord begrijp je wel dat het instrument dient om zijn naaktheid te verbergen. Met het Nederlandse 'gehuld in' wekken wij dezelfde suggestie. Bij vertalen gaat het er immers niet alleen om wat er staat, maar ook, en misschien nog wel meer, om wat er wordt bedoeld.

Aleid van Eekelen vertaalde eerder werk van John Green, Catherine Hall, Francisco X. Stork en Alice Sebold. Eerder lichtte ze met Marijke Versluys haar vertaling van Aminatta Forna toe.  Wim Scherpenisse vertaalde onder meer werk van André Aciman, A.M. Homes, Karen Joy Fowler, en een aantal andere romans en een verhalenbundel van Sarah Hall. Eerder lichtte hij zijn vertalingen van Homes (met Gerda Baardman) en Hall toe.