Recensieoverzicht: Arnon Grunberg, Willem Otterspeer, Annelies Verbeke

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De link achter de titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

In Letter en geest een voorpublicatie uit Het leven is niet leuk als je je mond houdt. Het denken van Marli Huijer. In dit boek van Peter Henk Steenhuizen vertelt de kersverse denkeres des Vaderlands over haar leven en haar ideeën. Zelf publiceerde Huijer eerder al Ritme (2011) en Discipline (2013). Over dat laatste: 'Het grote voordeel van het uitbesteden van discipline is dat we ons niet schuldig hoeven te voelen als we zelf een keer niet gedisciplineerd zijn. Dat voelt dan niet onmiddelijk als een verwijtbaar gebrek, maar als een menselijke ontvangelijkheid voor verleidingen waartegen we niet bestand zijn.'

Janita Monna bespreekt het debuut van de Vlaamse dichteres Charlotte van den Broeck, Kameleon. De twintiger geeft in haar gedichten vorm aan het begrip identiteit. 'Van den Broeck weet de herinneringen, plaatsen en gevoelens die in een lichaam opgeslagen liggen om te zetten in vloeiende gedichten vol verrassende beeldtaal.' Monna verwacht een nominatie voor de C. Budding'-prijs.

'Het grootste probleem met feministen is hun perfectionisme, schrijft Roxane Gay. Het leven is niet helemaal maakbaar; geen vrouw lukt het om alles te zijn of te hebben.' In de bundel essays Bad feminist schrijft de Amerikaanse Gay over een nieuwe vorm van feminisme, die ze ook uitwerkt in haar net vertaalde roman In ongetemde staat [e-book]. Jann Ruyters: 'Net als in haar essays probeert de schrijfster ook hier makkelijke oordelen te vermijden.' 

Gerret P. Rouffaer was ontdekkingsreiziger, wetenschapper en nog veel meer, zo blijkt uit Rouffaer. De laatste Indische ontdekkingsreiziger van Frank Okker. 'De ordening in de chaos van de wetenschappelijke bibliotheek [van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, red.] de utibreiding van de collectie en uiteindelijk het nalaten van zijn uitgebreide verzameling boeken, kaarten en aantekenboekjes is Rouffaers allergrootste verdienste,' aldus Paul van der Steen. De recensent mist psychologische diepgang, maar het boek geeft wel een prachtig geïllustreerd beeld van alle reizen van Rouffaer.

Rob Schouten bespreekt In zee gaat niets verloren [e-book] van L.H. Wiener. Authentiek klinkende memoires, maar toch echt fictie. 'Terwijl je je verbeeldt kennis te maken met een leven en een karakter, word je er steeds weer op geattendeerd dat het allemaal van papier is. Waarom Pendelt Wiener zo tussen waarheid en fictie?'

Catalogus van tentoonstelling in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam, maar vooral verzameling van 175 jaar foto's van de stad, dat is Rotterdam in the Picture. 'De zwartwitfoto rechtsonder vat het in één beeld: de kranen, het water, de 'vreemdeling': dat is Rotterdam. Je zou bijna vergeten dat de stad vóór de oorlog veel meer op Amsterdam leek.' 

Jelle Winkels gaat binnenkort op wereldreis, nadat hij moest stoppen met zijn baan als transportbegeleider bij de Dienst Vervoer & Ondersteuning, die gevangenen vervoert. Winkels laat zich in zijn boek De boevenwagen kritisch uit over beleid en handelswijze van zijn voormalig uitgever door verhalen uit de praktijk te vertellen. Isabel van zeven naar Schiphol brengen bijvoorbeeld, omdat zij uitgezet zal worden. 'Ook Isabel hield me uit mijn slaap. In wat voor land leven we, als de regering zomaar kan besluiten om een kind te deporteren?'

Veel aandacht voor biografieën in Trouw deze week. 'Hij moest en zou wraak nemen,' is de kop boven de recensie van De zanger van de wrok [e-book|recensie], het tweede deel van de W.F. Hermans-biografie door Willem Otterspeer. Rob Schouten beschouwt het boek als een pyschologische analyse van de schrijver op het hoogtepunt van zijn schrijverschap. 'Mij dunkt intussen dat Otterspeer een heel eind komt met zijn uitleg van het complexe karakter van Hermans en de weerslag daarvan in zijn literaire werk. En nog iets, deze inderdaad nogal ongebreidelde biografie is bij alle gepsychologiseer geschreven zoals het hoort, objectief, informatief, helder.' Een andere nieuwe biografie, Amsterdammer in de polder, neemt het leven van PvdA-politicus en bestuurder Han Lammers onder de loep. 'Bij vlagen is De Liagre Böhl snoeihard over Han Lammers. Hij kon ook een regelrechte matennaaier zijn.' Toch vindt Co Welgraven Amsterdammer in de polder een 'interessante, zeer leesbare en evenwichtige biografie'.

Merel [e-book], de tweede thriller van Tom Wright, is een 'mooi opgetekende combinatie van gruwelen en humor,' aldus Harriët Salm. 'Net als in Wrights debuut verrast ook de afwisseling van donkere daden met nuchtere, humoristische observaties.' Goede observaties, die heeft Monique Samuel ook in Dansen tussen golven traangas [e-book], over jongeren tijdens de Egyptische revolutie. Maar bij observaties van de couleur locale blijft het. Bas Maliepaard: 'Elk portret had een roman op zich kunnen worden, maar in dit korte bestek blijven de personages oppervlakkig en clichématig.'

Dennis Abdelkarim Honing was een tijd terug het gezicht van de polderjihadisten. Samen met journaliste Nikki Sterrenburg schreef hij Ongeloofwaardig, over zijn deradicalisering. In de Tien geboden vertelt hij: 'Ik ben misschien wel te bang om echt voor het slechte pad te kiezen, maar ik zal me hier niet als de maagd Maria voordoen; ik rijd geregeld zwart in het openbaar vervoer. Het is kinderachtig gedrag, maar ik voel me toch niet echt bezwaard.'

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Ook bij de Volkskrant is de Boekenweek al begonnen (die van 7 t/m 15 maart duurt, we zeggen het er maar even bij), met aandacht voor het thema ('Te gek voor woorden') en besprekingen van de speciale Boekenweekuitgaven. Ranne Hovius, auteur van Vogels van waanzin. Psychiatrie in Nederlandstalige romans en gedichten [e-book], mag in een langer stuk de kern van haar boek uiteenzetten: 'Hing zijn schrijverstalent samen met wat hij zijn 'krankzinnigheid' noemt? En gold dat niet voor veel van zijn collega's: zijn dichters en schrijvers vaker gek dan de gemiddelde sterveling? Het is een stelling die met grote hardnekkigheid door alle eeuwen heen de kop blijft opsteken.' Met verwijzing naar Gerard Reve, Lodewijk van Deyssel en Adriaan Roland Holst, Gerrit Achterberg, Geerten Meijsing, en met het opdiepen van twee onderzoeken, die lichte verbanden laten zien tussen bipolaire stoornissen en schrijverschap ('van patiënten met stoornissen als schizofrenie, autisme, manisch-depressiviteit en anorexia nervosa hadden de naaste familieleden vaker dan gemiddeld een creatief beroep'). Maar harde feiten zijn moeilijk te vinden. 'Veel meer dan de constatering dat behoorlijk wat schrijvers psychische problemen hebben, zal geen onderzoeker met harde feiten kunnen staven.'

Daniëlle Serdijn las het Boekenweekgeschenk, De zomer hou je ook niet tegen (gratis bij aanschaf van € 12,50 aan boeken, ook bij deze boekhandel), en ziet dat de schrijver voor zijn personage schuift, als een souffleur. ' Wat de boventoon voert in het Boekenweekgeschenk van 2015 is het handelsmerk van de Vlaamse Verhulst: overdrijvingen in het vocabulaire, meanderende zinnen en zelfverzonnen gekkigheid, uitgesproken door een ietwat smoezelig type.' En Arjan Peters las Pieter Steinz' Boekenweekessay Waanzin in de wereldliteratuur ('De opbrengst is ook dezelfde als die van een goochelact: leuk voor de bühne, ofschoon de toeschouwer er thuis weinig mee kan.').

De waanzin neemt af. Tonie Mudde las William Cortvriendts Hoe word je 100? ('Wat Cortvriendt daarbij siert, zijn de slagen om de arm die hij neemt.' En: 'Het zijn gezondheidsadviezen die een stuk minder spannend aandoen dan een lofzang over havermout of chiazaad. Het zijn wel tips die een stuk dichter aanschurken tegen de wetenschappelijke consensus.'), Pieter van den Blink Hans Bots & Jan Schillings' De heimelijke echtgenote van Lodewijk XIV. Madame de Maintenon 1635-1719 ('Op eigen kracht uit de goot van haar afkomst naar de glitter van het hof gekomen, godvruchtigheid combinerend met daadkracht in aardse zaken en niet wars van een intrige meer of minder, is Madame de Maintenon een heerlijk onderwerp van studie en biografie. Deze monografie moet het meer van haar hebben dan van de twee auteurs.') en Erik van den Berg Frederik Heemskerks Dossier Willem Mengelberg. De geschiedenis van een zuiveringszaak ('De auteur van deze reconstructie van Mengelbergs veroordeling is gepensioneerd strafrechter, en dat bepaalt het perspectief van zijn dossier, waarin alle getuigen à charge en décharge in beeld komen en veel relevante documenten integraal zijn afgedrukt. [...] Alle facetten van Mengelbergs proces houdt Heemskerk nog eens tegen het licht.').

Wilma de Rek interviewt uitgevers, en ditmaal Jeroen van Bergeijk van de digitale longreaduitgeverij Fosfor. 'Omdat ik digitaal uitgeven leuk vond, vroeg ik me af hoe ik verder nog concurrerend kon zijn ten opzichte van papier. Zo zijn we op longreads gekomen: dat is een genre dat tussen het traditionele lange krantenartikel en een boek in zit.' Hij bespreekt de app Pocket voor de boekenbijlage.

Dan: Joost Pollmann over Judth Uyterlinde, Zhenya Pashkina & James Boekbinder, Het stempel ('Het mooist zijn de bladzijden waarop Boekbinder en Pashkina in metaforen de gebeurtenissen weergeven, bijvoorbeeld na een dramatisch verlopen kraambezoek waarbij een gebroken beschuitje nachtmerrie-achtige proporties krijgt.'), Persis Bekkering over Eimear McBrides Een meisje is maar half af [e-book | A Girl is a Half-Formed Thing] ('Het is de weerbarstige, ongrijpbare taal die [dit] een literaire sensatie maakt. [...] Niet per se mooi, niet muzikaal of poëtisch, eerder opzettelijk lelijk. Dat is gewaagd, en alleen al daarom is het een goed boek.'), en Wineke de Boer ten slotte over Jean Echenoz' 14 [e-book | Franse editie | recensie] ('Groot schrijver.').

Oh, en in het magazine worden Bert en Hanna Wagendorp, vader en dochter, geïnterviewd. Bert: 'Kijk, een bloedband is al onverbrekelijk, maar met een gedeelde passie komt daar nog een laag onder. Als vader voel je je dan... bevestigd. Je geeft een talent dood.' Er is een heel boek van, het Vader- en Dochterboek.

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

 

 

Annick Vandorpe las Dertig dagen [e-book]. ‘Geraffineerd bespeelt [Annelies] Verbeke het register van de dualiteit: leven en dood, goed en slecht, vriend en vijand gaan nauw met elkaar samen,’ schrijft ze over de roman waarin goedheid de centrale gedachte vormt. En uit het gesprek van Jan Stevens met Peter Verhelst vernemen we de drive tot het schrijven van De kunst van het crashen [e-book]. Verhelst wou op zoek naar de drie verdwenen seconden in zijn herinnering aan het auto-ongeval dat hem vorig jaar overkwam. Een levensbelangrijk gemis, vindt de auter want ‘ik wil telkens iets aanwezig hebben, telkens opnieuw een wereld creëren’. Annick Vandorpe raakte onder de indruk van het dichterlijk talent van Jaap Robben in Birk [e-book | leesfragment]: hij brengt ‘de benauwdheid van zijn personage op je over’.

En Vandorpe buigt ook voor Stig Dagermans virtuositeit in zijn nu vertaalde, laatste roman Bruiloftslied. Voor Daan Heerma Van Voss is Een goed verhaal. Over fictie, waarheid en psychotherapie van J. M. Coetzee en Arabelle Kurtz een ode aan de waarde van de dialoog. En hij onthoudt ook het slot van het boek, zowel de therapeut als de schrijver hebben er belang bij dat de werkelijkheid niet is wat ze lijkt te zijn. Dirk Leyman las Het bestand [e-book | leesfragment], Grunbergs nieuwste ‘exceleert weer in scènes vol geniepige ontregeling en wrange absurditeit’. En Christophe Vekeman vindt dat Willem Otterspeer ons diepste ontzag verdient voor zijn kennis van zaken en zijn groot analytisch inzicht waarmee hij leven en werk van Willem Frederik Hermans tegemoet treedt in De zanger van de wrok. W.F. Hermans (1953-1995) [e-book | recensie], het slotdeel van zijn biografie.

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

2015 is nog jong maar Kathy Mathys heeft al een topper gelezen, Verbroken beloftes [e-book | Dept. of Speculation] van Jenny Offill ‘is niet enkel briljant en gevat. De schrijfster slaagt erin om te emotioneren en dat is een hele kunst voor een versplinterd verhaal als dit’. Marc Reynebeau las weinig nieuws in Fabiola en Franco. De dictatuur en de marionet maar looft toch het uitgebreide bronnenonderzoek van Anne Morelli voor haar boek over de hartelijke relaties van Boudewijn en Fabiola met dictator Franco.

Jelle Van Riet gaat in gesprek met Annelies Verbeke over Dertig dagen [e-book]. Over goed en kwaad en over de moeilijke keuze voor een hoofdpersoon die zich fundamenteel gelukkig voelt. ‘Verbekes erbarmen lijkt dan ook met haar oeuvre toe te nemen,’ schrijft ze, waarop de auteur repliceert: ‘Maar dat gaat wel gepaard met en groeiend besef van de absolute kwestbaarheid van de mensen [...] De wereld heeft nood aan zo’n morele beweging waarin liefde centraal staat.’

Voor de rubriek ‘Verhalenbundel van de maand’ selecteert Annelies Verbeke Oorlogsverhalen [e-book | Redeployment | toelichting door de vertalers] van Phil Klay. En Michaël Bellon woont een redactievergadering bij van Hard Gras, het tijdschrift is toe aan zijn honderdste nummer en publiceert ook Het beste uit 20 jaar Hard Gras. Maria Vlaar uit wat reserves bij Het bestand [e-book | leesfragment]. Grunberg ‘schrijft in paradoxen’, de ‘rake zinnetjes en grappige ironische wendingen’ maken van de roman wel meer een klucht dan een klacht.

En Mark Cloostermans is enthousiast over de aanpak van Willem Otterspeer. Het tweede deel van zijn Hermansbiografie De zanger van de wrok. W.F. Hermans (1953-1995) [e-book | recensie] is ‘uitermate verzorgd in zijn opbouw’. Alexandra De Vos beschouwt Maxim Billers De verloren brief aan Thomas Mann [e-book] als een prima opstapje naar het werk van Bruno Schulz. In de novelle stelt Biller zich Schulz voor in zijn latere jaren en ‘slaagt hij er wonderwel in om de geest van Schulz op te roepen: excentriek en zachtaardig, overmand door angst en vervuld van een diepe liefde voor alles wat weerloos en tot ondergang gedoemd is’. Net nu is Bruno Schulz’ De kaneelwinkels & Sanatorium Clepsydra opnieuw verkrijgbaar.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Arnold Heumakers opent NRC Boeken met Willem Otterspeers De zanger van de wrok. W.F. Hermans (1953-1995) [e-book | recensie]: 'Het uitgangspunt van de biografie is het "verband tussen de schrijver en zijn werk" zichtbaar te maken. Otterspeer slaagt er goed in de betekenis van het schrijven voor Hermans duidelijk te maken, opnieuw met behulp van talloze citaten uit brieven en dagboeken. [...] Misschien blijft dit nog wel het meest fascinerende en intrigerende aan de persoon Hermans: de wonderlijke luciditeit van zijn zelfkwellerij, de onnavolgbare combinatie van inzicht en sadomasochisme, die zich in zijn literaire werk van het privédomein uitbreidt tot het geheel van de wereld. Dat parcours welsprekend in kaart te hebben gebracht lijkt me niet de geringste verdienste van deze biografie.'

GOtterspeer zelf komt ook aan het woord, in een interview met Toef Jaeger: 'Een biografie moet een rode draad hebben anders krijg je een opsomming van bronnen. Dat zou Hermans onwaardig zijn, want hij maakte van al zijn romans een mechaniek. Er is niet veel verschil in het schrijven van een biografie of een roman. Herman zei al: roman schrijven is wetenschap zonder bewijs. Nou, een biografie is wetenschap met een klein beetje bewijs. Het gaat om de structuur, en die moet één op één aansluiten op werk én leven.' En: 'Het schrijven van deze biografie kan je vergelijken met een voetbalwedstrijd: je hebt hooligans die denken het beter te weten dan de trainer. Normaal breng je een auteur tot leven met een biografie. Hermans’ werk leeft nog. Dat blijkt wel, ik heb terroristen die mij belagen. De Hermans-camarilla is onverminderd werkzaam.'

André Klukhuhn, terecht een externe lezer, vult de 'Iedereen leest' met Steinz. Gids voor de wereldliteratuur [e-book | recensie] van voormalig boekenchef Pieter Steinz en dochter Jet: 'Maar zo onbenaderbaar als het lijkt is die gigantische boekenberg nu ook weer niet, want goede schrijvers kennen het verleden, nemen dat tot zich, bouwen daar met hun eigen werk op voort en beïnvloeden daarmee weer latere generaties. In Steinz. Gids voor de wereldliteratuur, leggen vader Pieter en dochter Jet Steinz de structuur van dit wereldwijde netwerk bloot.'

Janet Luis las Sander Kollaards Stadium IV [leesfragment] ('Sentimentaliteit ligt bij zo’n onderwerp [terminale kanker, red.] nu eenmaal op de loer, maar Kollaard weet de geschiedenis behoorlijk koel en afstandelijk te houden.'), Thomas de Veen Abdelkader Benali's Montaigne een indiaan en de neus van Max Kader [e-book | leesfragment] ('heel goed te lezen als een pastiche op het huidige literaire wereldje – met name het Nederlandse wereldje dat meer op zoek lijkt naar debutanten die een boek kunnen volpennen dan naar iemand die een "ander" verhaal vertelt', 'snel en scherp'), Arjen Ribbens Lex Pieffers' Pittsburgh ('Dat resulteert in een plausibel complot, en ook in een onderhoudend verhaal met een verrassende ontknoping. Jammer alleen, dat de hoofdpersoon zo vlak blijft.') en Toef Jaeger de nieuwe Arnon Grunberg, Het bestand [e-book | leesfragment]. Dat is '... geen vrolijk makende novelle, maar blij word je nooit van Grunbergs boeken, en dat is dus ook geen diskwalificatie. Zijn boeken zijn namelijk meestal absurd, intelligent en sterk. Helaas gaat dat niet helemaal op voor Het bestand. [...] Het verhaal is té doordacht om echt te boeien, te zeer gericht op het bereiken van effect bij de lezer. Grunberg is niet iemand die slechte boeken kan schrijven, maar het is te hopen dat bij zijn volgende boek het weer om de roman als geheel gaat in plaats van het neerzetten van scènes waardoor de hersenactiviteit bij zijn lezers uitslaat.'

We trekken de grens over. Marco Kamphuis over Georges Perecs niet eerder uitgegeven debuut De Condottière [leesfragment | Franse editie] ('Het is een roman over de puzzel van de schilderkunst die tot literair puzzelen noopt, met uiteraard een ontbrekend stukje –Perec ten voeten uit. Want de humor blijft achter bij het volwassen oeuvre. Is dit wel een authentieke Perec?'), Margot Dijkgraaf over Grégoire Delacourts Alles wat je ziet [e-book] ('een boek dat de inkt van het drukken niet waard is'), en Michiel Krielaars over het debuut van Katja Petrowskaja, Misschien Esther [e-book | Vielleicht Esther] ('Met zulke humor weet Petrowskaja de zware thematiek van haar bijzondere familieverhalen luchtig en vermakelijk te maken.').

Non-fictie. Diederik van Hoogstraten las Jill Levoy's 'formidabele' Ghettoside: A True Story of Murder in America. 'Ghettoside gaat over een groot falen in de VS. Maar het gaat ook over een good guy die hoop biedt. Levoy concludeert dat de duizenden jongemannen die nonchalant zijn vermoord sinds zij haar blog begon nog zouden leven als hun moordenaars "de De Los Angeles Police Department aan het werk, april 2010 John Skaggs special" hadden gevreesd.' En Hieke Jippes, ten slotte, boog zich over Ben Macyntire, Een spion onder vrienden [e-book | A Spy Among Friends. 'Hij gaat niet alleen in detail op Philby’s landverraad in, maar belicht vooral de manier waarop hij zijn echtgenotes, vrienden en collega’s verried.'

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Ook Het Parool opent met Willem Otterspeers De zanger van de wrok. W.F. Hermans (1953-1995) [e-book | recensie]. Jos Bloemkolk heeft ook kritiekpunten, op het navertellen van de boeken, en de opbouw van het boek, maar: 'Wat je wilt lezen in een biografie, zijn dingen die je niet weet. Aan die behoefte voldoet De zanger van de wrok ruimschoots.'

Thomas Verbogt vervolgt met zijn bespreking van Kees Fens' Dat ben ik toevallig, 'prachtig, gedragen, kraakhelder, zorgvuldig, met warme aandacht voor details die nog veelzeggender worden dan ze al waren', maar ook een 'beetje saai', en Arie Storm las M.M. Schoenmakers' De wolkenridder [e-book]. 'De stijl van Schoenmakers is afstandelijk; we kruipen nooit echt in het hoofd van Gerlof. Ik denk dat dit niet helemaal bewust is gedaan, maar dat hier sprake is van een zeker schrijftechnisch onvermogen.'

Korte besprekingen van Joris Luyendijks Dit kan niet waar zijn. Onder bankiers [trailer | recensie] (Bart van Zoelen: 'wel degelijk zeer de moeite waard') en Joseph O'Connors De nacht is jong [e-book] (Dirk-Jan Arensman: 'Een mijnenveld aan popbiografieclichés. Maar als Goulding erover vertelt, in zingende zinnen vol droge humor en vlijmscherpe observaties, wil je ze allemaal weer horen.'), en een column van Maarten Moll over Tolstojs Verhalen en novellen. Verzameld werk I en Pietro Grossi - beide auteurs schreven over biljart.

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

In De Groene vandaag dubbele aandacht voor Peter Pomerantsev, Niets is waar en alles is mogelijk. Het surrealistische hart van het nieuwe Rusland [e-book | Nothing is True and Everything is Possible]. Marijn Kruk legt in een essay verband met Baudrillards reis door de Verenigde Staten. 'Het resultaat was Amérique (1986), een bedwelmend verslag vanuit een wereld die model stond voor zichzelf. [...] Niets is waar en alles is mogelijk heeft bij vlagen dezelfde hallucinerende kracht als Amérique.' En: 'In het Amerika van Baudrillard is alles echt, zelfs wanneer dat nep is. In Rusland, zo ontdekt Pomerantsev, blijkt alles nep, maar op paradoxale wijze is alles daarmee ook weer echt.' Sana Valiulina maakt het in haar bespreking concreter: 'Niets is echt en alles is mogelijk is een krankzinnige wervelwind van topmodellen, performers, voetbalsupporters, nationalistische motorbendes, charismatische sekteleiders en charismatische criminelen, zwarte weduwen, miljardairs met hun liefjes, corrupte oppositieleiders en kleinere en grotere demonen, die af en toe tot stilstand komt en plaatsmaakt voor een vlijmscherpe analyse van het mechanisme van de macht en melancholieke lyrische uitweidingen.'

Poëzie. Piet Gerbrandy las Ilja Leonard Pfeijffer, Idyllen [e-book] en het poëzieweekgeschenk van Pfeijffer. 'Idyllen snijdt veel actuele kwesties aan en uit menig gedicht spreekt de behoefte alle maskers af te leggen en een vorm van liefde of gemeenschapszin te doen ontstaan, maar het is juist de virtuoze vorm die dat streven ondermijnt. [...] Maar wie aan één stuk door schmiert, lokt hoogstens bewondering, hilariteit of ergernis uit. De lezer krijgt alle hoeken van taal en wereld te zien, vergaapt zich aan de trapeze-act die op vrijwel iedere pagina wordt opgevoerd, maar het is niet gemakkelijk contact met de dichter te krijgen. Daar is hij te leuk voor.'

Kees 't Hart las de nieuwe Monika Sauwer, Een liefde in 1945 ('Sauwer beschrijft dit alles adembenemend precies.'), Marco van der Schuur Dodenlijst. Appianus en Cassius Dio over het bloedige verleden van keizer Augustus. ('Juist omdat de teksten over de proscripties zich op deze verschillende manieren laten lezen – als studies in ordinaire machtspolitiek, als analyses van maatschappelijke ineenstorting en als voorbeelden van de grootste misdaden en heldendaden – zijn ze ook nu nog zo fascinerend, en valt het te prijzen dat de vertalers ze voor een Nederlands publiek beschikbaar hebben gemaakt.'), en Jerker Spits Katja Petrowskaja, Misschien Esther [Vielleicht Esther]. 'Misschien Esther is als de trein die de schrijfster aan het begin van het boek van Berlijn naar Warschau brengt, de trein "die er als een volbloedpaard uitziet zoals hij daar opduikt uit de mist, een exprestrein die zich wel aan het spoorboekje houdt, maar tegen de tijd in beweegt".'

De Groene Amsterdammer is elke woensdagochtend al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

In Vrij Nederland is, één week voor de Boekenweek, de Boekenweek losgebarsten. Jeroen Vullings onderzoekt aan de hand van Ranne Hovius' Vogels van waanzin. Psychiatrie in Nederlandstalige romans en gedichten [e-book]. We 'kijken niet meer op van een labiel type in de literatuur meer of minder', stelt hij vast bij Peter Buwalda's Bonita Avenue [e-book | leesfragment | toelichting van de vertaler naar het Engels]. Hij noemt ook Cormac McCarthy's Child of God, en beaamt Hovius' analyse van de invloed van Freud op onze literatuur: 'De denkbeelden van Freud, het arsenaal freudiaanse termen, zijn zoals Hovius terecht stelt, als een soort kruipolie door het hele westerse denken verbreid.' Zo zat er wat oedipaals in Ronald Gipharts Harem [e-book | leesfragment], en kun je inmiddels vaststellen dat bij een anti-psychoanalytische mode de literatuur een status aparte houdt. Achterberg, Bril, Reve, Bernlef. 'Voor mij is dat een voorwaarde om waanzin literair interessant te vinden: er moet intelligentie aan te pas komen, waardoor de lezer meegesleept wordt.'

Carel Peeters leest Kees Fens en Wiel Kusters' Kees Fenslezing 'Grote god', en Sander Pleij volgde Arnon Grunberg bij zijn cyberexperimenten. Zijn 'onderzoeksvraag werd: zijn games een levensvatbaar onderdeel van de literatuur of hebben games en literatuur eigenlijk niets met elkaar te maken?'. Hij zet met studenten een 'urban game' op, laat zich doormeten tijdens het schrijven - en zijn lezers tijdens het lezen -, en schreef een roman: Het bestand [e-book | leesfragment]. 'Het is misschien niet verrassend, maar ik denk dat het spel de verlossing is. In die zin denk ik dat het spel, de simulatie, misschien niet de toekomst van de literatuur, maar wel die van het menselijk leven is.'

'In het tweede en laatste deel van de Hermansbiografie onder de titel De zanger van de wrok. W.F. Hermans (1953-1995) [e-book | leesfragment] komt biograaf Willem Otterspeer in de slothoofdstukken goed op dreef. [...] [M]aar toch is deze grafsteen van ruim tweeduizend pagina's teleurstellend. Het bronnenonderzoek stelt teleur, de compositie deugt niet en bovenal laat de biograaf kansen tot interpretaties liggen.' Hans Renders bespreekt de nieuwe biografie uitgebreid, en illustreert zijn kritiek en instemming.

Ilja Leonard Pfeijffer, die het Poëzieweekgeschenk schreef (en Idyllen [e-book]), vertelt hoe het was om de beroemdste dichter van Nederland te zijn. 'Wat het allerzwaarste was van de week was tegelijkertijd het allermooiste, zoals dat vaker het geval is in het leven. Het is een werkelijk diep ontroerende ervaring om in korte tijd zoveel lezers te ontmoeten, maar tegelijkertijd is het een haast onmenselijke opgave hun allemaal de aandacht te geven die ze verdienen.' Allard Schröder bekijkt de minder glorieuze kant van het vak: 'Iedereen mag zich vrij schrijver noemen, het schrijverschap kent geen beschermde titels als "doctor" of "meester in de rechten". Hoewel het aantal lezers zoetjesaan terugloopt, boekhandels sluiten en uitgevers hun productie inkrimpen, zijn er velen die schrijven en nog veel meer die van plan zijn dat te doen.'

Jeroen Vullings vervolgt met De zomer hou je ook niet tegen, het Boekenweekgeschenk dat, we benadrukken het nog maar eens, pas 7 maart te verkrijgen is. 'Ja, Verhulsts geschenk is schuimend geschreven, alsof een verbaal begaafde coprolalielijder met consumptie los gaat op papier.' En hij besluit: 'Ik [las] de wat mij betreft te particulier blijvende voortplantingsproblematiek ten spijt, Verhulsts Boekenweekgeschenk graag.'

Besluiten we met 'speciaal uitgelicht en krankzinnig goed': een handvol korte recensies:

• Michel Faber, Het boek van wonderlijk nieuwe dingen [e-book | Engelse editie | leesfragment | recensie]
• J.M.A. Biesheuvel, Brief aan vader
• J.M. Coetzee, Arabella Kurtz, Een goed verhaal. Over fictie, waarheid en psychotherapie
• Peter Verhelst, De kunst van het crashen [e-book]
• Edward St Aubyn, De Patrick Melrose-romans [Engelse editie]

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.

'Democratische retoriek en ondemocratische intenties; dat is hoe de Russische leiders de winter doorkomen, dat leert dit uitstekende boek,' schrijft Irene Start over Peter Pomerantsevs Niets is waar en alles is mogelijk. Het surrealistische hart van het nieuwe Rusland [e-book | Nothing is True and Everything is Possible]. Ook aandacht in Elsevier voor Herman de Liagre Böhl, Amsterdammer in de polder. Han Lammers (1931-2000), over de machtigste PvdA-er in Amsterdam begin jaren zeventig.

Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.