Recensieoverzicht: Elena Ferrante, Oliver Sacks en Mira Feticu (19 augustus 2015)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

Het feit dat Rüdiger Safranski het thema van de zelfontplooiing als rode draad hanteert om leven en werk van Goethe te beschrijven, maakt Goethe, kunstwerk van het leven [e-book | recensie] voor Alicja Gescinska heel lezenswaard. Het gebrek aan spankracht en weinig souplesse in de vertelstem staan het leesgenot wel wat in de weg, merkt ze op.

Het parcours van een allesoverheersende jeugdliefde is al veel beschreven maar Aleksandr Skorobogatov maakt er in Portret van een onbekend meisje [e-book] voor Dirk Leyman ‘een bijzondere evocatie van’. De roman van de Antwerpse auteur met Russische roots is ‘een ontdekking van formaat’.

De vraag naar wie er schuilgaat achter het pseudoniem Elena Ferrante wil Sofie De Smyter achter zich laten want ‘haar werk maakt duidelijk dat je ze niet leest om de persoon achter Ferrante te vinden maar om de romans zelf’. De nieuwe achternaam [e-book | leesfragment | Storia del nuovo cognome] is ‘verslavend echt’ geschreven, Ferrante ‘geeft haar lezers Napels, Italië, het leven, de waarheid over vrouwen én mannen, en een eindeloze verbazing om het feit dat de aardbol ondanks ons geklooi blijft draaien’. Fred Braeckman genoot van de spanning maar worstelde wat met de geloofwaardigheid van Hilde Vandermeerens thriller Stille grond [e-book], de lectuur van Slaapwel [e-book] sterkt hem in zijn overtuiging dat Patrick De Bruyn een van de weinige Vlaamse auteurs is die het leven van elke dag spannend genoeg vindt om er een thriller over te schrijven zonder er een soap van te maken. En Jozefien Van Beek nam The Years Shall Run Like Rabbits door, het boek van de Nederlandse fotografe Hellen van Meene.

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

 

In Het rijbewijs van Nematollah reconstrueert Marja Vuijsje het leven en de familiegeschiedenis van de Iraanse vluchteling Arash die dertig jaar geleden in Nederland terecht kwam. Peter Jacobs ziet ‘de gekoesterde herinneringen’ waarbij een eeuw Iraanse geschiedenis de revue passeert als een soort verwerkingsproces, verhalen ook waar ‘een nostalgische warmte’ door straalt. Ruth Joos kon via via vragen doorsturen naar de auteur die zich verschuilt achter de naam Elena Ferrante. Vraag en antwoord cirkelen vooral rond de positie van de vrouw en over moeder-dochterrelaties. In een korte recensie kent Joos vijf sterren toe aan De nieuwe achternaam [e-book | leesfragment | Storia del nuovo cognome], een roman die ‘alles geeft van wat je van een caleidoscopische bildungsroman verwacht’. Luuk Gruwez las Aanrakingen, de nieuwe bundel van Marc Tritsmans, die ‘streeft van zijn eerste tot zijn laatste gedicht de hoogste bekroning van aanraking na: ontroering, een fenomeen dat in al deze gedichten sterk met de natuur verbonden is’.

Een roman over een koe, niet meteen iets wat je verwacht van acteur David Duchovny bekend van The X-files en Californication. Maar Lieven Van de Velde is toch verrast over de ongebreidelde fantasie van de auteur in De waarheid is een koe [e-book], best veel grappige passages ook ‘maar de politieke correctheid van de fabel werkt op de duur danig op de zenuwen’. Ook nog een stuk over De ambities van China [e-book | Age of Ambition] van de Amerikaanse journalist en voormalig China-correspondent Evan Osnos.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Cokky van Limpt schrijft over Het Amsterdamse beestenboek [leesfragment]: ‘Lezenswaardige verhaaltjes zijn het zeker geworden, over de zoogdieren, vogels, reptielen, amfibieën, vissen, insecten en ongewervelden die door de ballotage van “leuk genoeg” kwamen.’

In ‘Wat lezen we deze week?’ staan:

• M.O. Walsh, Uit het licht [e-book]
• Michel Houellebecq, H.P. Lovecraft [e-book]
• Sarah Leipciger, Terug naar de bergen [e-book]
• Nadifa Mohamed, De tuin van verloren zielen [e-book]
• Rebecca Scherm, Grace [e-book]
• Nina Geerdink, Jos Joosten en Johan Oosterman, De leeslijst
• Lucia Jang en Susan McClelland, De sterren tussen zon en maan [e-book]
• Marijke Huisman, Verhalen van vrijheid
• Deborah Davis, Fabritius, schilder van Het puttertje [e-book]
• Hein L. van Dolen, Passie, intriges en politiek [e-book]
• Kristian Gidlund, Dit lichaam van mij [e-book]

Annemarie van Niekerk schrijft over Susan Abulhawa’s Het blauw tussen hemel en zee [e-book]: ‘Het knappe aan die manier van vertellen, die herinnert aan het magisch-realisme van schrijvers als García Marquez en Isabel Allende, is dat ze niet vervreemdend werkt maar de geloofwaardigheid en overtuigingskracht van het verhaal juist versterkt.’ Over De rode miljardair [e-book] van Hans Moleman schrijft Paul van der Steen: ‘De auteur gebruikt de op een na rijkste man van China […] voor een inkijkje in een expansieve economie onder een repressief regime.’

Janita Monna besteedt aandacht aan het gedicht ‘Ode aan een schaal met suikerklontjes’ uit de bundel Buddingh’ gebundeld [leesfragment]. Rob Schouten bespreekt Dorst [e-book | leesfragment] van Esther Gerritsen als tijdgeestroman van de jaren tien. ‘Genadeloos legt Gerritsen achter de schijn van sociaal gedrag de egocentrische kern van de mens bloot. Ze doet dat in meesterlijk genoteerde gesprekken en dialogen; niet toevallig begon ze als toneelschrijfster.’

Edwin Kreulen bespreekt De hondenmoorden van Jens Henrik Jensen, hij noemt het een thriller ‘die boven het gemiddelde Scandinavische aanbod uitstijgt’. In een interview met Hinke Hamer zegt  Mirjam van Hengel over de biografie Hoe mooi alles [e-book] dat ze er weinig anders aan had gedaan als ze nu opnieuw zou mogen beginnen. 

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

'De meeste van de boeken die komend najaar verschijnen, zijn niet geniaal. Wel zijn ze met heel veel,' schrijft Wilma de Rek in de ontzomerde Sir Edmund. En waarom doen ze het dan? 'Wie schrijft, ís iemand,' onder andere. Met getuigenissen van Judith Eykelenboom (haar debuut Biefstuk verschijnt dit najaar) en Rutger Pontzen (Nu ik [e-book | leesfragment]) en drie uitgeeftips. En Joris Zwetsloot over 'De schrijver als popster': 'Naast boekverkoop en fondsen worden inkomsten uit columns en optredens steeds belangrijker voor het schrijversinkomen. [...] Schrijvers worden geacht meer een merk te zijn; hun boeken zijn vooral een middel om op andere manieren geld te verdienen.'

De rest van de boekenpagina's in ieder geval niet. Arjan Peters heeft in zijn column een neus voor de genegeerden, in dit geval Maarten Maartens (1858-1915) en Geerten Meijsing, en de besprekingen gaan gewoon over nieuwe (en iets minder nieuwe) boeken.

Dus: Marjolijn van Heemstra over Leslie Jamisons Examens in empathie [e-book | The Empathy Exams] ('De essays zijn fris van toon en vol slimme observaties, al heeft Jamison soms de neiging de dingen ingewikkeld te maken. [...] De doortastende lezer wordt beloond. In haar beste essays kruipt Jamison diep onder de huid.') en Daniëlle Serdijn over de net verschenen nieuwe roman van Rashid Novaire, Zeg maar dat we niet thuis zijn [e-book]. Serdijns 'algehele indruk van de roman' is 'wat willekeurig', maar: 'Toch is het slotakkoord van grote klasse. [...] De migrant die Nederland zijn kinderen als erfenis schenkt. De lezer die daar koud onder blijft moet van steen zijn.'

Peter Giesen in gesprek met Dinaw Mengestu, wiens Al onze namen [All Our Names eind deze week verschijnt, en toch al 'jubelende kritieken' kreeg. Hij woont liever in New York, bekent hij: 'Ja, natuurlijk. Als schrijver kun je niet in Ethiopië wonen. De vrijheid van meningsuiting is er aan banden gelegd. De autoriteiten zijn erg goed in het volgen van wat je zegt en wat je op internet doet. Ik zeg ook niet dat er geen verschil is tussen het Westen en Afrika. Maar de acties van het Westen zijn altijd omgeven door een morele zekerheid waarover ik me verbaas.' En Hans Achterhuis, kritisch, over Frank Mulders De geluksmachine [e-book] ('Het fatalisme houdt geen stand. Hoe oprecht en sympathiek ook, De geluksmachine biedt zo nauwelijks inspiratie. Eigenlijk is dat maar goed ook.').

Frank Heinen looft Antonio Manzini's detective De rib van Adam ('De rib van Adam onttrekt zich niet aan die mores, sterker nog: je krijgt het gevoel dat Manzini met zijn petieterige drama de eenvoud van de traditionele whodunit wil eren. Daar slaagt hij - ondanks de voorspelbare plot - wonderwel in.'), en Edwin Krijgsman dimt het enthousiasme over Elena Ferrantes De nieuwe achternaam [e-bookStoria del nuovo cognome | leesfragment]: 'Vraagt veel geduld. [...] Als in een naturalistische roman hangt er een loodzware sluier van lotsbestemming over het verhaal, waar geen straaltje humor in wil doordringen. Intrigerend is ze zeker, maar het valt nog niet mee om in Elena Ferrante de belangrijkste hedendaagse Italiaanse schrijver te zien.'

Kortere besprekingen, ten slotte:

• Filp Vuijsje over Fred Goodman, Allen Klein: The Man Who Bailed Out the Beatles, Made the Stones, and Transformed Rock & Roll ('Fred Goodman maakt ook duidelijk wat Allen Klein wél was: een pionier en vernieuwer die zijn rock-clientèle voor het eerst echt rijk maakte, door het einde te forceren van een traditie van extreme onderbetaling - door platenmaatschappijen - van muzikanten.')
• Marcus Werner over Susannah Gibsons Animal, Vegetable, Mineral? How Eighteenth-Century Science Disrupted the Natural Order ('Gibson verhaalt aanstekelijk over hoe die 18de-eeuwse natuurstudie zowel meer inhield dan koddig lijkende experimenten, als uiteindelijk veel meer opleverde dan alleen een juiste indeling van de natuur.')
• Hans Wansink over Richard Davenport-Hines' Universal Man: The Lives of John Maynard Keynes ('schiet dus tekort als alomvattende biografie, maar dat mag het leesplezier niet drukken')
• Arjan Peters over Louis Couperus' 'O, gouden, stralenshelle fantazie! ('Tegen de straffe reputatie [van Couperus als dichter] komt Frans van der Linden in het geweer, de bezorger van een royale bloemlezing uit de poëzie van de Haagse schoonheidsaanbidder. Hij heeft argumenten, maar bovenal enkele klinkende bewijzen.')
• Maarten Doorman over Aukje van Roodens Literatuur, autonomie en engagement. Pleidooi voor een nieuw paradigma [e-book] ('Maar dat literatuurwetenschappers wat minder de wetenschapper moeten uithangen en zich weer wat meer met die literatuur zelf mogen bezighouden, blijft goed om te herhalen. En het gebeurt niet elke dag dat filosofen hun academische argument in een leesbaar boek vertalen. Daarin schuilt de grootste verdienste van dit werk.')
• Gijsbert Kamer over Nick Cave's poëzie in The Sick Bag Song [verschijnt begin september, Kamer, en is zeker niet alleen online te bestellen] ('Cave's ingevingen blijken de moeite waard. Ze laten laat zich lezen als een mengeling van proza, poëzie en stream of consciousness.')

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Pieter Steinz opent NRC Boeken met een groot stuk over T.C. Boyle, zijn oeuvre, en zijn nieuwste roman, The Harder they Come [Wie storm zaait | e-book | leesfragment]. 'Boyles zinnen hebben een superieure cadans die samen met de spannende plot vele van zijn romans tot pageturners maakt. [...] [E]en goed verhaal, overtuigende personages en een tot lezen dwingende stijl. In The Harder They Come komen ze alle drie bij elkaar.'

Michel Krielaars vervolgt, met een gesprek met Katja Petrowskaja (Misschien Esther [e-book | Vielleicht Esther]: 'Ik had geen enkel plan, ik ben helemaal geen echte schrijfster. Wel beschikte ik over het Sovjetverleden van mijn familie, had ik mijn achtergrond als literatuurwetenschapper en was ik een nieuwe taal aan het leren met allerlei andere klanken.'

Meer besprekingen, fictie: Janet Luis las Chaja Polaks nieuwste, Twintig minuten [e-book] ('In korte, ingetogen, enigszins mompelige zinnen roept Polak, zoals in elk van haar boeken, een oorlogstrauma op dat hele families ontwricht. Bijzonder aan Twintig minuten is dat het uiteindelijk niet in oorlogsellende en schuldcomplexen blijft steken.'), Jan Donkers Matthew Olshans Waterland [e-book | Marshlands ('Ondanks de treffende beelden en een uiteindelijk toch intrigerende opbouw van Waterland, doet Olshan zichzelf en zijn lezers tekort door iets te karig te zijn in het doseren van die informatie-met-terugwerkende-kracht. [...] [E]en niet helemaal geslaagde roman.'), en Robert Gooijer Christopher J. Yates' Zwart krijt [e-book | Black Chalk] ('een ongebruikelijke puzzel en een spannende ook').

Arjen Fortuin, groot, over de nieuwe roman van Toon Tellegen, Een vorig leven. Geen dierenroman, die 'de meestal ongelukkige verhalen vastlegt van enkele stadsbewoners voor wie het leven te ingewikkeld is'. 'Meer dan over God gaat Een vorig leven over het verlangen om te geloven en de onmogelijkheid om dat geloof in overeenstemming te brengen met de wereld (en vice versa).'

Non-fictie: Rob van den Berg las Laura J. Snyders Eye of the Beholder: Johannes Vermeer, Antoni van Leeuwenhoek and the Reinvention of Seeing. 'Snyder vertelt het allemaal met veel vaart en enthousiasme, maar in hoeverre de nabijheid van Van Leeuwenhoek veel invloed heeft gehad op het werk van Vermeer blijft onduidelijk.' Een 'enthousiast, maar teleurstellend boek', besluit hij. Arjen Ribbens las Chris Schoemans The Unknown Van Gogh ('Een knappe presentatie om Cor uit de schaduw van zijn broers te halen; Schoeman moets met snippers informatie aan de slag, want in tegenstelling tot zijn broers was Cor geen enthousiast briefschrijver.'), en Jan Donkers ten slotte is niet tevreden met Jan-Willem Ankers Het plein [e-book | leesfragment], dat 'had dan ook best een sympathie oproepend dagboek kunnen zijn, ware het niet dat de auteur ervoor heeft gekozen alleen zijn plein te beschrijven en zich onverschillig te tonen voor de wijdere omgeving. Het is een bijziendheid die irritatie wekt'.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Het Parool Arie Storm groot over Italo Svevo's 'in allerlei opzichten kolderieke, maar tegelijk o zo ernstige' Bekentenissen van Zeno, nu in paperback, 'een geestige roman over een man die laveert tussen liegen en de waarheid vertellen. Maar die uiteindelijk gewoon gelijk heeft'. 'Een eerbetoon aan én een pleidooi tegen de psychoanalyse.'

John Jansen van Galen las Adriaan van Veldhuizens De partij. Over het politieke leven in de vroege SDAP ('Ik weet niet of veel mensen gesteld zijn op zulke gedetailleerde partijhistorie, maar ik lust er wel pap van.') en Addie Schulte prijst P.W. Singer & August Cole, Ghost Fleet: A Novel of the Next World War, een roman 'als middel, niet een doel op zich. De belangrijkste boodschap is dat een oorlog tussen grootmachten niet meer onmogelijk is', 'een waarschuwingsschot, en daarin akelig overtuigend.'

Dries Muus, ten slotte, las Jori Stams Een volstrekt nutteloos mens [e-book | leesfragment], 'een overtuigend debuut, met een krachtige, bijzonder eigen toon'. '[Stam] schrijft graag en goed over mannen van een jaar of vijftig. Ze zijn hatelijk, intelligent, vereenzaamd.'

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Elsevier deze week aandacht voor Ulrich Becks De wereldrisicomaatschappij [e-book | leesfragment] ‘In analyseren is Beck sterk, in oplossingen aandragen minder,’ vindt Simon Rozendaal. Daarnaast een recensie van Jan Paul Bressers Sara@Berkenhart [e-book]. Irene Start: 'In dit melancholieke verhaal met Den Haag als decor draait het om hoe een afscheid gedragen kan worden, hoe troostend poëzie als die van Leo Vroman kan zijn.'

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

In De Groene Amsterdammer veel aandacht voor Elena Ferrante. Marja Pruis bespreekt haar nieuwste, De nieuwe achternaam [Storia del nuovo cognome | leesfragment]. 'Niet veel schrijvers houden het vol om zowel breedvoerig als intens te zijn, kabbelend en explosief, maar Ferrante lukt het,' schrijft Pruis onder meer. En Anne Brandbergen nam de schrijver van De geniale vriendin [e-book | L'amica geniale], I giorni dell'abbandono en De verborgen dochter via de e-mail een interview af. '[W]at ik belangrijk vind sinds ik ben begonnen te schrijven, is datgene vertellen dat wegglipt, dat moeilijk in woorden te vangen is. Niet dat wat makkelijk is. Schrijven zou ja, altijd moeten reiken naar het onvertelbare. Naar dat wat zich niet wenst te buigen naar de logica van je verhaal dat nou net zo lekker loopt. De verhalen waar het om gaat zijn die waarvan niet eens jij die schrijft weet wat ze betekenen en hoe je ze aan moet pakken,' aldus Ferrante.

Daarnaast Pieter van Os over Meindert Fennema's Goed fout. Herinnering van een meeloper. '[N]iet Fennema zelf gaat door de pomp, maar de mensen met wie hij omging. Slechts tussen de regels door lezen we dat hij zelf een instigator was, een liefhebber van de persoonlijke aanval en van academische machtspolitiek. Meeloper blijkt een te vriendelijk woord. In de laatste hoofdstukken wordt het pijnlijk, als blijkt dat hij eigenlijk trots is op zijn werk voor de partij. Sterker, hij verlangt verontwaardiging van de lezer wanneer de partij hem niet voor zijn inzet dankte,' stelt Van Os in het stuk. In de zomerrubriek 'Romans die onze blik veranderden' Xandra Schutte over Een tevreden lach van Andreas Burnier. 'In Een tevreden lach gaat het ten diepste daarom, om de mystieke zoektocht naar het kosmisch-embryonale wezen dat wij ooit waren. Het gaat niet om ons lichaam en ons bestaan in de lichamelijke wereld, maar het ontdekken van ons wezen, dat geest is. Om de herinnering aan een goddelijk gouden licht waarnaar het in het aardse leven hunkerend tasten blijft,' vindt Schutte.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

Vrij Nederland brengt een voorpublicatie uit Oliver Sacks' Onderweg. De autobiografie [On the Move]: 'Gedurende de eerste drie maanden van 1977 werkte ik intensief met John, en dat maakte een gevoel van verwondering bij me los, van ontdekking en intellectuele opwinding, dat intenser was dan alles wat ik sinds de zomer van 1969 had gevoeld, toen de postencefalitici ontwaakten.' Jeroen Vullings bespreekt daarnaast twee romans over echte vrouwen, beide geschreven door Roemeense auteurs: De kleine Roemeense die nooit glimlachte van Lola Lafon [e-book] en Tascha. De roof uit de kunsthal van Mira Feticu. Vullings is vooral enthousiast over Tascha. '[N]iet Lafons van Laurent Binet geleende, omcirkelende postmoderne vertelprocédé maar Feticu's literaire introspectie biedt het scherpst zicht op zo'n geknakt (vrouwen)leven,' schrijft hij.

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.