Recensieoverzicht: Gerrit Komrij, Leslie Jamison en Emmanuel Carrère (8 juli 2015)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

Dirk Leyman ontmoette in Oostende Volker Weidermann (Zomer van de vriendschap Oostende 1936 [e-book]) en ‘Joseph Roth-pasionaria’ Els Snick (samensteller van De blonde neger en andere portretten [e-book]) voor een zoektocht naar sporen van Roth in Oostende. De Duitse actrice Karen Köhler verkocht in Duitland al meer dan 30.000 exemplaren van haar nu vertaalde verhalenbundel Vuurpijlen vangen [e-book | Duitse editie | recensie], de recensie van Persis Bekkering stond eerder in de Volkskrant.

Jozefien Van Beek vraagt aandacht voor het fotoboek Lee Miller en Marnix Verplancke interviewt Tine Hens. De journaliste reisde voor Het klein verzet Europa rond op zoek naar diegenen die de deeleconomie in de praktijk brengen. ‘De concrete acties zijn voor mij concrete utopieën,’ stelt ze, en ‘het klein verzet dat ik overal om me heen zie, verdwijnt niet als het weer business as usual wordt. Het wordt gewoon nooit meer business as usual.’

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Met Manja (1938) [e-book | Duitse editie | leesfragment] wilde de Oostenrijkse joodse auteur Anna Gmeyner de wereld wakker schudden en tekende daarvoor een dwarsdoorsnede uit over het leven van vijf kinderen aan het begin van het nazitijdperk in 1933. ‘Meer en meer breekt de wereld van de volwassenen door de ijle wanden van de kinderlijke zeepbel,’ schrijft Alexander De Vos die verder gewaagt van een ‘hartverscheurende’ roman. 

Recensente Kathy Mathys schreef zelf Smaak. Een bitterzoete verkenning en is dus de geknipte persoon om vier romans over eten te bespreken. In Chop chop [e-book | Engelse editie] van Simon Wroe ‘knettert de humor, net als de taal’ en De vegetariër [e-book] van Han Kang is ‘spannend en origineel, uitbarstingen van extreem geweld worden gevolgd door momenten van ijzingwekkende stilte’. Het debuut Als de abrikozen morgen bloeien [e-book] van Jessica Soffer weet Mathys te overtuigen dankzij de ingetogen stijl en de durf om het duister op te zoeken, maar de schrijfster ‘beroept zich bijna uitsluitend op culinaire metaforen en vergelijkingen en dat wordt wat veel op den duur’. Verrukkelijk! [e-book] van Ruth Reichl is nauwelijks meer dan een chicklitachtige debuutroman van een auteur die als culinaire journaliste beter uit de verf kwam, oordeelt Mathys.  Daarnaast nog een informatief stuk van Lotte Alsteens over Het antidieetboek [e-book] van Gerrit Jan Groothedde.

Geerdt Magiels bespreekt Topsport in de genen [e-book] van David Epstein en Annelies Verbeke is toe aan de maandelijkse bespreking van een verhalenbundel. Ze koos Honingdauw, de vijfde bundel van Edith Pearlman en raakte in gelijke mate geïntrigeerd én geïrriteerd. ‘Deze korte verhalen deden me twijfelen, ze bleven aan me kleven met de suggestie dat iets me was ontgaan,’ schrijft ze, en ‘uiteindelijk raakte ik vooral geboeid door het onderliggende gevoel dat de verhalen met elkaar verbindt.’

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

'Dat complexe, schijnbaar onpersoonlijke en laconieke geeft zijn poëzie iets kunstmatigs en droogs, een droogte die je associeert met Russische winters, door stadsverwarming loeiheet opgestookte woonkazernes en afbrokkelend pleisterwerk van Leningradse paleizen. Maar het maakt zijn poëzie ook uitdagend, en verslavend. Het is een poëzie die eerst verbaast of intimideert, dan irriteert of vermoeit, en je vervolgens opzuigt en in een staat van hevige concentratie brengt; een poëzie die je niet, zoals meestal, met alcohol associeert, maar met amfetamine,' schrijft Sjen Scheijen over Joseph Brodsky's poëzie, nu bijeengebracht in Strohalmen voor de lezer [leesfragment]. En Aleid Truijens, over Ton Bevers, Bernard Colenbrander, Johan Heilbron, Nederlandse kunst in de wereld. Literatuur, architectuur en beeldende kunst 1980-2013: 'Het is een heerlijke bezigheid, het turen op die tabellen en lijstjes, zo ongeveer als de lectuur van de Consumentengids ook zeer ontspannend kan zijn. [...] De tekst van het onderzoek zelf is wat minder hapklaar dan al die fijne lijstjes. De hoofstukken zijn degelijke academische artikelen, waarvan het taalgebruik wel erg weinig tot de verbeelding spreekt.'

Volgen er zes besprekingen/signalementen op twee (magazine-)pagina's:

• Stine Jensen over Dolores Thijs, Het huis aan de Sont [e-book] ('alleraardigste roman over het leven van Karen Blixen na haar terugkeer uit Afrika, vanuit het perspectief van de huishoudster')
• Arjan Peters over Hendrik Marsmans 'nooit verschenen debuut' Ruimteschemer ('De aandacht voor zulke details is tekenend voor de liefde waarmee deze uitgave is gemaakt.')
• Daniëlle Serdijn over Jan Vantoortelbooms De man die haast had [e-book | leesfragment] ('... op z'n best een nagekomen modernistisch werk. Op z'n slechtst een oefening naar voorbeeld.')
• Bo van Houwelingen over Thijs Römers Weemoedt [e-book] ('Thijs Römer is inderdaad geen schrijver.')
• Hans Wansink over de 'bundel opstellen' Deze lange eeuw. Metamorfosen van het vaderland 1789-1950 voor Niek van Sas, onder redactie van Frans Grijzenhout en Peter Raedts
• Peters nog eens, nu over Gerrit Komrijs Brieven uit Alvites [e-book]

En Sander van de Pavert over welke boeken hij meeneemt op vakantie (niet), en Hanna Bervoets over haar vakantieliefde in 1994: Super Mario. Karin Slaughter, ten slotte, is gevraagd een keuze te maken uit kunst, literatuur en alles.

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Janita Monna bespreekt deze zomer gedichten over eten en behandelt deze week het gedicht ‘Twee violen en een trommel en een fluit’ van F. Starik in de bundel Songloed. ‘Stariks reiziger heeft niet al te veel behoefte aan avontuurlijk voedsel. Hij neemt in dit naar vrolijke verjaardagliedjes en klassiekere dichtregels verwijzende gedicht, genoegen met forel, 99 procent vers.’ Alles om jullie heen is er nog [e-book] van Marieke Poelmann wordt besproken door Elias van der Plicht, hij schrijft over het autobiografische boek: ‘Bij het lezen van Poelmanns boek kan je een voyeuristisch gevoel bekruipen. Waarom krijgen we al dit leed over ons uitgestort?’

Rob Schouten bespreekt De Avonden van Gerard Reve. Over dit boek dat de tijdgeest van de jaren ’40|’50 ving, schrijft hij dat we tegenwoordig ‘met weemoed terug [kijken] op vooral de jaren vijftig, als een epoche waarin alles nog goed en gewoon was, maar het beeld dat schrijvers er in die tijd zelf aan gaven is zo vredig en rooskleurig niet’. Alle Lansu bespreekt ‘de tijdloze klassieker’ Leven en wandel van Zorbás de Griek [e-book] van Nikos Kazantzakis. Hij noemt dit boek niet alleen een schelmenroman, maar zegt ook dat het ‘een grote rijkdom aan bespiegelingen over de diepere kwesties van het leven bevat.

Edwin Kreulen zou Zwarte lelies [e-book] van Michel Bussi op een ‘tiplijst voor aardige vakantiethrillers’ willen zetten. En in een interview van Hinke Hamer met Eva Rovers, schrijfster van de biografie Helene Kröller-Müller, de eewigheid verzameld,vertelt Rovers dat ze door een briefwisseling tussen Helene en Sam van Deventer het eendimensionale beeld wat ze zelf had bij kon stellen: '[Daaruit kwam] een persoon van vlees en bloed tevoorschijn, een vrouw met een rijk innerlijk leven.'

Ook wordt er door Jann Ruyters en Wils Rebergen een overzicht van de nieuwe boeken gegeven:

• Edith Pearlman, Honingdauw [e-book] vertaald door Rob Kuitenbrouwer en Paul van der Lecq
• Abnousse Shalmani, Khomeini, Sade en ik [e-book], vertaald door Jan Versteeg
• James Salter, Dwars door de dagen [e-book | leesfragment]
• Celeste Ng, Wat ik nooit eerder heb gezegd [e-book], vertaald door Saskia Peterzon-Kotte
• Jaap Cohen, De onontkoombare afkomst van Eli d’Oliveira [e-book]
• Yanis Varoufakis, De economie zoals uitgelegd aan mijn dochter [e-book], vertaald door Noortje Pelgrim
• Dubrava Ugresic, Europa in sepia [e-book], vertaald door Roel Schuyt
• Cynthia Barnett, Regen, vertaald door Joost van der Meer
• Gabriël van den Brink, Een ramp die Nederland veranderde?

Vorige week overleed schrijfster en beeldend kunstenaar Pam Emmerik. In Trouw staat een lang gesprek tussen haar en Marli Huijer over ‘hoe wij omgaan met ellende die ons overkomt’ geschreven door Peter Henk Steenhuis. ‘Ik heb [mijn handicap] nooit beschouwd als viool leren spelen met mijn voeten’, zegt Emmerik. ‘Als ik doorzet win ik, en dat vind ik leuk. Het was wel oefenen, oefenen, oefenen. De meeste mensen zouden afhaken uit zieligheid.’

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Toef Jaeger schreef voor deze bijlage een driedubbele bespreking. Ze recenseert Peter Mendelsunds Wat we zien als we lezen [Engelse editie | recensie]. 'Ondanks de beeldenrijkdom van zijn boek is Mendelsund vooral een man van het woord. Als het type mens wat alles letterlijk neemt, past hij exact toe wat de schrijver over een personage schrijft. Het personage wordt zo ontdaan van de mysterieuze sfeer waarna veel van de wereldberoemde personages gewoon thuis blijken te horen in een freakshow. Dat was vast niet Mendelsunds bedoeling, wat zijn essay tot een schitterende mislukking maakt,' vindt ze. Daarnaast besteedt ze aandacht aan James Woods Tintelingen [Engelse editie]. 'Tintelingen is een liefdevolle defense of literature, waarbij de minder ervaren lezer dan Wood toch wat aan de buitenkant blijft,' stelt Jaeger. Het derde boek dat in haar stuk aan bod komt is Waarom ik lees van Tim Parks [e-book | Engelse editie]. Dit boek is 'zoveel nuchterder […] dan dat van Mendelsund of Wood, en ook zo veel grappiger,' aldus Jaeger. 'Hij behandelt […] als enige de plaats van het boek in de samenleving. Dus gaat hij in op de ontwikkelingen van het e-book, copyright, mondialisering, en vermijdt daarbij steeds de voor de hand liggende reacties.'

Bernard Hulsman sprak met Auke van der Woud over zijn De nieuwe mens [recensie]. '"De" Nederlandse cultuur is een fictie. Dat inzicht stelt historici voor een nieuwe opgave. We moeten de Nederlandse cultuurgeschiedenis gevarieerder, complexer, interessanter en betekenisvoller maken,' zegt Van der Woud onder andere. Margot Dijkgraaf dan, zij las De levenden herstellen van Maylis de Kerangal [e-book]. 'De eerste pagina's zijn taalkundig lastig en de lezer moet even doorzetten. Hij is als de surfer die net op zijn plank ligt en met zijn onderarmen zo hard mogelijk moet peddelen om goed op de onderkant van de aanrollende golf terecht te komen. Maar wie eenmaal wordt meegevoerd, volgt ademloos het verhaal van de negentienjarige jongen en de weg die zijn hart gaat, in een tijdspanne van vierentwintig uur,' lezen we in het stuk. Jan Donkers noemt Anne Tylers De blauwe draad [e-book | Engelse editie] 'een fraai coda aan een buitengewoon oeuvre'. En Arjen Fortuin is blij verrast door Gerrit Komrijs Brieven uit Alvites [e-book], volgens hem 'het soort boekje dat je vooroordelen logenstraft. Niet alleen omdat het heel goed geschreven is […] maar ook omdat het een kleine clash of civilizations bevat'.

Sebastiaan Kort bespreekt verder Een volstrekt nutteloos mens van Jori Stam [e-book]. 'De bundel bestaat uit tien verhalen, die zowel in lengte als in kwaliteit sterk van elkaar verschillen. De kortste zijn amper voor publicatie geschikt,' vindt Kort. Pieter van Os schrijft over Ryszard Kapuscinski's De dood van de ambassadeur [e-book], dat ons 'helpt om de aard van Kapuscinski's ideologische gedrevenheid te doorgronden'. En ook De draagbare Kapuscinski. Zijn beste reportages, gekozen en ingeleid door Frank Westerman [e-book] wordt door Van Os besproken. Uit de bundeling 'blijkt opnieuw wat een groot evocatief schrijver Kapuscinski kon zijn; de meester die in het particuliere het algemene tot leven wekt,' aldus Van Os. Arnold Heumakers, ten slotte, las Event en Eis het onmogelijke van 'eersteklas filosofisch entertainer' Slavoj Zizek. 'Wat het lezen, maar vooral het kijken en luisteren naar Zizek tot een genoegen maakt (zelfs voor een ongelovige als ik) is de tomeloze energie waarmee hij alles met alles verbindt.' Beduidend minder enthousiast is Heumakers over Tussen blinde fascinatie en vrijheid. Het mensbeeld van Slavoj Zizek van Frank Vande Veire: 'Zijn studie is geen algemene introductie tot Zizeks denken, maar een doorwrochte monografie die al gauw zo'n scholastische graad van verfijning bereikt dat ik door de bomen het bos niet meer zag, zonder veel zin te krijgen om beter te kijken.'

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Het is zomer in Het Parool, we doen het met een spread (en één recensie of interview) minder. En Martin Molls column ontbreekt. Maar toch vier recensies: John Jansen van Galen las Martín Caparrós' Honger [e-book], 'een magistrale aanklacht, waarin Caparrós helaas door de stijlfiguur van de retorische herhaling en een reeks fictieve gesprekken aan de stamtafel over onze schuld en verantwoordelijkheid neigt tot overdramatisering van wat op zich al dramatisch genoeg is'.

Arie Storm las Hilary Mantels verhalenbundel De moord op Margaret Thatcher [e-book | The Assassionation of Margaret Thatcher]: 'Die strijd met de omgeving wordt voortdurend gevoerd in deze verhalen. De personages doen hun best greep op de werkelijkheid te houden, toch lijkt die voortdurend door hun vingers te glippen.'

En twee korte besprekingen: Jocelyne Sauciers Het regende vogels [e-book | Il pleuvait des oiseaux] (Dirk-Jan Arensman: 'Een mooi, dromerig boekje [...] over oude wonden en ouder worden, en over liefde in schaduw van de dood.') en Marius Hentea's Tata Dada: The Real Life and Celestial Adventures of Tristan Tzara (Guus Luijters: 'eindelijk de biografie die hij verdient').

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Vorige week verscheen het zomernummer van De Groene Amsterdammer, onze samenvatting van de besprekingen in dit nummer vindt u hier.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

Nynke van Verschuer sprak voor Vrij Nederland met Leslie Jamison over haar essaybundel Examens in empathie [e-book | Engelse editie]. 'Het is een residu van het feminisme dat iedere vorm van slachtofferschap wordt gezien als een stap terug in de emancipatie. Ik leef mijn leven niet in een voortdurende staat van gekwetstheid en ik suggereer niet dat het zo zou moeten zijn, maar die weerzin tegen ieder signaal van pijn vind ik net zo goed armetierig,' zegt Jamison onder meer in het interview. Verder wijdt Carel Peeters zijn 'Literaire kroniek' aan Eric de Kuypers Aan zee. 'Door De Kuypers geamuseerde manier van schrijven wordt alles opgetild, uit het gewone doen gehaald,' stelt Peeters.

Daarnaast ook dit jaar weer 'De strandacademie': korte besprekingen van interessante én leerzame boeken. Zo schreef Jeroen Vullings een stukje over Sander Bax' 'inzichtelijke boek' De Mulisch mythe dat 'weet te enthousiasmeren voor Mulisch' werk' [e-book]. En, ook van Vullings, een korte bespreking van Antony Beevors Het Ardennenoffensief [Engelse editie]. 'Het verrassende van de boeken van historicus Antony Beevor is dat hij simpelweg het verhaal vertelt. Dat lijkt simpel, maar het kan alleen als je volledig greep hebt op het materiaal. Die heeft hij wederom in Het Ardennenoffensief,' aldus Vullings. Carel Peeters raadt Emmanuel Carrères Het koninkrijk aan [e-book | Franse editie | recensie]. 'Het knappe in dit […] soms taaie boek, is de oprechte toon van verteller Carrère, die wel eens schrijft dat hij het verhaal ook anders kan vertellen, dat vervolgens ook doet en het effect bewerkstelligt dat het verhaal en ons voorstellingsvermogen nóg dieper ineen strengelen,' schrijft Peeters.

Tim de Gier las David Graebers essaybundel The Utopia of Rules [recensie] voor 'De strandacademie'. 'Het leukste van Graeber zijn zijn essays,' vindt De Gier. Carel Peeters schrijft over Arnold Heumakers' De esthetische revolutie [interview]. 'Het ontstaan van [het] onafhankelijke domein van de kunst (dat tot op de huidige dag voortduurt) wordt door Arnold Heumakers in De esthetische revolutie met ongewone eruditie en een soepele pen beschreven aan de hand van de verlichte en romantische ideeën van Goethe, Moritz, Kant, Schiller, Novalis en allen die bij deze bevrijding betrokken waren,' stelt hij. Sander Pleij is enthousiast over De Churchillfactor van Boris Johnson [e-book | Engelse editie]. 'Zijn gebabbel is meesterlijk en als schrijver is hij een verleider pur sang. Daarom is dit hagiografische geschrift zo goed te pruimen,' lezen we. En Carel Peeters raadt ons ook nog Rüdiger Safranski's Goethe aan [e-book | Duitse editie | recensie | leesfragment]: 'Het weldadige aan Rüdiger Safranski's biografie over Goethe is de afwezigheid van andermans theorieën en interpretaties. Safranski volgde louter zijn eigen neus en is uitgegaan van het werk, de documentatie en de talloze brieven.'

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.