Recensieoverzicht: Harper Lee, Zadie Smith en Dola de Jong (15 juli 2015)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

Marijke Arijs las het tweede deel van De Thibaults [e-book | leesfragment] van Nobelprijswinnaar en rechtgeaarde realist Roger Martin du Gard. 'Een romanfleuve met epische allure maar een onverdeeld esthetisch genoegen is de lectuur niet,' merkt ze op, want 'Martin du Gard was nu eenmaal meer een ambachtsman dan een kunstenaar, meer een verteller dan een stillist'.
Welke romans laten toe de recente economische geschiedenis te reconstrueren, vraagt Alexander Van Caeneghem zich af. Hij signaleert er zes:

• Ayn Rand, De kracht van Atlantis, [Atlas Shrugged | e-book] 
• Michael M. Thomas, Green Monday
• Tom Wolfe, Het vreugdevuur der ijdelheden [The Bonfire of Vanities]
• Jonathan Franzen, De correcties [e-book | The Corrections]
• John Lanchester, Kapitaal [e-book | Capital]
• Robert Harris, De angst-index [e-book | The Fear Index]

Voor Vicky Vanhoutte vat Alfred Hayes (1911-1985) in De prijs van de liefde [In Love | leesfragment] rauw verdriet in 'spaarzaam en glimmend gepolijst proza'. Peter Jacobs plaatst Traces of survival. Drawings of refugees in Iraq, selected by Ai Weiwei in de rubriek 'Blikvanger'.

En Kathy Mathys beschouwt Ga heen, zet een wachter [e-book | Go Set a Watchman] van Harper Lee als voer voor literatuurwetenschappers. De momenten waarin het boek sprankelt zijn voor de recensente te schaars, de kwaliteit van dit oerboek verschilt dramatisch van Lee's meesterwerk Spaar de spotvogel [To Kill a Mockingbird].

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

In De Morgen 'Boeken' een zomerverhaal van Christophe Vekeman en een stuk van Marjolein van de Water over het Colombiaanse Aracataca, de geboorteplek van Gabriel Garcia Márquez (stond ook in de Volkskrant) en model voor Macondo, de plek waar Honderd jaar eenzaamheid [Cien Anos de Soledad] zich afspeelt. In Erfschuld [e-book] van Arnaldur Indridason, een thriller zonder zijn favoriete politiefiguur Erlendur, speelt de bezetting van IJsland door de Amerikanen in 1944 een belangrijke rol, Fred Braeckman ziet hoe de successchrijver erin slaagt te tonen hoe tijd mensen kan veranderen in een ‘mooi gecomponeerde familiethriller over leven en dood’.

Meedogenloos geweld vond Marnix Verplancke in Toen kwamen de wolven [e-book | Hold the Dark] van William Giraldi, ‘een diepgravende psychologische studie over wat het leven te midden van een meedogenloze natuur met een mens, en breder met een kleine gemeenschap, doet’. En voor Joseph Pearce houdt Ronald C. Rosbottom ons met Toen het licht uitging in Parijs [e-book | When Paris Went Dark] een spiegel voor. De Amerikaanse hoogleraar Franse letterkunde schetst een subtiel en kleurrijk tableau van een stad op zoek naar zichzelf tijdens de nazibezetting. ‘Hoe zouden wij ons gedragen in tijden van crisis en gevaar voor het eigen leven? Zouden we toeschouwers zijn? Slachtoffers misschien? Of daders?’ Dat zijn dé vragen die hij met dit ‘meeslepend’ boek oproept.

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Kinderboekenschrijver Gideon Samson wordt geïnterviewd door Harriët Salm over de vraag: ‘Hoe rot mogen kinderen zijn in een kinderboek?’ Over het hoofdpersonage Rifka uit Zwarte zwaan [e-book] zegt Samson: ‘“Rifka is niet het pure kwaad. Nee, puur kwade mensen bestaan niet, daar geloof ik niet in. Het zijn de omstandigheden die haar maken tot wat ze is.”’ Ook Rindert Kromhout vertelt over zijn serie Ellie en Nellie. ‘Er zit geen diepere boodschap achter deze kwade meisjes. Kromhout: “Het is allemaal zo dik aangezet, dat dit het Kwaad met een knipoog is. Kinderen begrijpen dat best, die vinden het grappig.”’
Sofie Messeman schrijft over Ga heen, zet een wachter [e-book | Go Set a Watchman], het nieuwe boek van Harper Lee: ‘Als historische schets van een mentaliteit heeft deze roman best zijn verdiensten, en het staat vast dat hij dienst zal doen als literaire bron voor de ontstaansgeschiedenis van Harper Lee’s succesroman, maar of hij ook de huidige lezer sterk zal boeien, blijft de vraag.’

Leslie Jamison, schrijfster van Examens in empathie [e-book | The Empathy Exams] wordt geïnterviewd door Sofie Cerutti. In 2010 kwam haar roman The Gin Closet uit, op de vraag wat ze liever schrijft, fictie of non-fictie antwoordt ze: ‘Ik wil zeker een keer terugkeren naar fictie, maar er moet een noodzaak zijn. Ik moet het gevoel hebben dat ik de vragen waar ik mee bezig ben, het beste kan benaderen in die vorm.’
In ‘wat lezen we deze week’ staan:

• Daan Hermans, Het bedrog van Quisco [e-book]
• Nico Dros, Langzaam afbouwen op deze planeet [leesfragment]
• Gerrit Komrij, Brieven uit Alvites [e-book]
• San Bos, Je moet wat [leesfragment]
• Brian Turner, Mijn leven als een vreemd land [e-book | My Life as a Foreign Country]
• Gert Jan de Vries, Tour de Farce  [e-book] / Joost Heyink, Tour de Wobbe.
• Pieter Winsemius, Erop en erover. Wat we kunnen leren van grote wielerkampioenen.
• Arthur van den Boogaard (samensteller), De Nederlandse wielerliteratuur in 60 en enige verhalen
• Antoine Compagnon e.a., Een zomer met Proust [e-book | Un été avec Proust]

Janita Monna bespreekt ‘uit eten’ een gedicht van Anne Vegter uit de bundel Aandelen en obligaties. Days of Rage van Bryan Burrough wordt besproken door Bas den Hond: ‘Het laat zien hoe iemand tot geweld komt als hij zich lid van een voorhoede waant, terecht of niet. Het toont soms pijnlijk, en soms hilarisch, hoe terreur een zinkend cultuurgoed is, dat nadat de denkers de weg hebben gewezen, overgenomen wordt door vechters met minder intellectuele bagage, maar ook minder scrupules.’
Rob Schouten bespreekt Terug naar Oegstgeest [e-book] van Jan Wolkers als tijdgeestroman van de jaren ’60. ‘Heel precies en liefdevol, als een hedendaagse Rembrandt, veel minder cynisch en absurdistisch dan Reve het tien jaar eerder deed in De Avonden, schildert hij het benepen maar o zo veilige milieu van zijn jeugd.’ Gerwin van der Werf bespreekt New Grub Street [e-book | Engelse editie] van George Gissing. ‘Soms is het alsof je een sleutelroman leest die in 2015 is geschreven.’ Een circus van schimmen [e-book | A Carnival of Shadows] van R. J. Ellory wordt besproken door Harriët Salm hij vindt het een tegenvaller na het eerdere werk van Ellory: ‘De ware spanning wil maar niet komen, de dialogen zijn langdradig, de hoofdstukken overdreven uitgesponnen.’
Herman de Liagre Böhl die Amsterdammer in de polder, een biografie over Han Lammers, schreef wordt geïnterviewd door Co Welgraven. ‘“Ik heb de biografie niet persoonlijk genoeg kunnen maken, er zit te weinig privéleven in, daar heb ik echt de pee over in.”’

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

'Het bijzondere van Peyton Place [e-book]: Metalious' bootwerkersproza is psychologisch overtuigend. Gepeperde passages zijn er genoeg [...] evenals rauw opgediende porties incest, gekte en corruptie.' Erik van den Berg las de roman van Grace Metallious, die als basis diende voor de tv-serie. Bo van Houwelingen vervolgt, met een bespreking van Josep Maria de Sagarra's De blauwe weg [e-book]: 'De lezer is uiteindelijk de enige die niet ontgoocheld De blauwe weg bereist. Dankzij De Sagarra's schilderachtige stijl waarmee hij de couleur locale beschrijft en zijn nog altijd relevante kritiek op uitbuiting van kwetsbare paradijselijke oorden krijg je meer van de tropen te zien dan wanneer je er zelf een bezoek aan zou brengen.'

Plus zes besprekingen in twee magazine-pagina's:

• Noah Strycker, Dat gevederde ding [e-book] (Marcus Werner: 'Voor wie onbekend is met het gedragsbiologische onderzoek naar vogels van de laatste pakweg dertig jaar, zal Stryckers boek een openbaring zijn.')
• Marilynne Robinson, Lila [e-book | Engelse editie] (Hans Bouman: 'De roman is een fascinerend, soms bijna huiveringwekkend portret van een ongepolijst en complex, nu eens bot, dan weer teder personage, dat je als lezer dikwijls onvermijdelijk met conflicterende gevoelens vervult.')
• Jussi Adler-Olsen, De grenzeloze [e-book] (Frank Heinen: 'Erg langzaam')
• Volker Weidermann, Zomer van de vriendschap. Oostende 1936 [e-book | Ostende] (Bo van Houwelingen: 'Het boek leest echter als een prozaïsche reconstructie waarin Weidermann zichzelf weinig literaire vrijheid gunt.')
• Boleslaw Prus, De pop [e-book | leesfragment] (Arjan Peters: 'De lectuur van deze 900 pagina's brengt de jubel tot vreugde terug. Prettig is de kennismaking zeker: de blik op het 19de-eeuwse Warschau is nuchter en soms ontnuchterend, sceptisch zonder gevoelloos te worden.')
• Annemarie de Gee, De kus van een clown [e-book] (Persis Bekkering: 'Het getuigt van bravoure om zo'n knotsgek boek te schrijven, al grijpen die tragikomische passanten ons nooit werkelijk aan.')

Marli Huijer ten slotte werd door Joris Zwetsloot gevraagd wat ze op vakantie meenam. Nou, Maurice Merleau-Ponty's Fenomonelogie van de waarneming leest ze nu voor haar werk, Maartje Wortels Dit is jouw huis [e-book | recensie] is haar inhaalleesboek, en verder leest ze Safranski's Goethe. Kunstwerk van het leven [Goethe. Kunstwerk des Lebens | recensie | leesfragment].

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

De boekenbijlage van NRC opent met een bespreking van, hoe kan het ook anders, Harper Lees Ga heen, zet een wachter [e-book | Engelse editie]. 'Ga heen, zet een wachter is een zelfstandige roman, geen oerboek of een onvoltooide voorstudie. Het is een boek van zijn tijd. De plagerige dialogen tussen Henry en Jean Louise doen wat gedateerd aan, en er zijn verwijzingen naar contemporaine personen en politieke dan wel religieuze ontwikkelingen die niet worden uitgelegd en niet allemaal even goed uit de verf komen,' schrijft Rob van Essen onder andere. Verder in de bijlage een dubbelinterview met twee auteurs die een roman over pedofilie schreven: Jamal Ouariachi (Een honger [e-book]) en Inge Schilperoord (Muidhond [e-book | leesfragment]). 'Ik was me ervan bewust dat het gevoelig ligt, niet zozeer vanuit literair, maar vanuit maatschappelijk oogpunt. Met de spanning - wanneer bekend is dat er ergens in de stad een pedofiel woont en de stadsbewoners met spandoeken lopen "pedofielen zijn geen mensen" - wilde ik iets doen. Ik wilde het onderwerp bespreekbaar maken. Misschien is dat een beetje hetzelfde als "taboes doorbreken", maar als je het zo stelt dan krijg ik toch een beetje een Tinkerbell-achtig gevoel. En dat is het dus niet,' aldus Ouariachi.

Sebastiaan Kort las De Israëlische trilogie van Marek Hlasko [e-book]. 'Wat de trilogie lange tijd tot een intrigerende leeservaring maakt, is de bijterige, bijna agressieve toon. Hlasko geeft zelfs de meest onschuldige passages iets snauwerigs mee, alsof hij geen kans onbenut wil laten om je zijn verbittering in te peperen,' stelt Kort. En: 'Ondanks dat het af en toe wat monotoon wordt, weet Hlasko je in het slotstuk […] recht tussen de ogen te raken.' Robert Gooijer laat zich enthousiast uit over John Ajvide Lindqvists 'surrealistische thriller' Hemelstrand [e-book]. En Guus Middag recenseert Bent u bevoegd als dichter? & gedichten een verslag van het proces tegen Iosif Brodski en vroege gedichten van de Nobelprijwinnaar. 'Brodski was […] al een erg goede dichter vóórdat hij werd opgepakt - dat kunnen we hier nalezen,' schrijft Middag.

Van Ger Groot een stuk over Ancillary Justice en Ancillary Sword van Ann Leckie. Groot is onder de indruk van de science fictionromans en prijst Leckies 'verbluffende pen'. Arnold Heumakers wijdt daarnaast een recensie aan Ernest Ialongo's 'diepgaande studie' Filippo Tommaso Marinetti. Bernard Hulsman, ten slotte, las twee boeken over Le Corbusier: Le Corbusier. Un fascisme français van Xavier de Jarcy ('In Un fascisme français behandelt De Jarcy niet alleen in heldere woorden Le Corbusiers totaliteire opvattingen, maar gaat hij ook uitvoerig na wat hun bron is.') en Marc Perelmans Le Corbusier. Une froide vision du monde ('Perelmans "essay" is grotendeels een in pompous proza gestelde analyse van Le Corbusiers stedenbouw.').

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Het Parool woensdag al een bespreking van Harper Lees Ga heen, zet een wachter [e-book | Engelse editie]. 'Ga heen, zet een wachter zit subtieler in elkaar dan Spaar de spotvogel […]. Waar Spaar de spotvogel een jeugdboek is, heeft Ga heen, zet een wachter een veel volwassener thematiek. Het nieuwste boek is uitstekend los te lezen, maar plaatst het decennia geleden verschenen boek in een totaal ander, meer serieus te nemen licht,' schrijft Arie storm die de roman vier sterren geeft.

In de donderdagkrant: Dirk-Jan Arensman over Irvin Shaws De jonge leeuwen [e-book]: 'Maar al werd het misschien niet [hét alomvattend WOII-epos], een monumentale roman is zijn poging nog steeds; een filmisch geschreven drieluik dat je niet loslaat tot de verhaallijnen meesterlijk bij elkaar komen.' Korte besprekingen door Henk Schutten (Anjelica Huston, In de schijnwerpers [e-book], drie sterren) en Hans Knegtmans (Stephen King, De eerlijke vinder [e-book | Finders Keepers], 'geen toonbeeld van compositorische elegantie. Gelukkig spettert de finale als vanouds').

Arie Storm ten slotte las Jill Alexander Essbaums Hausfrau [e-book | Engelse editie]. 'Dat er echt heel slecht wordt geschreven [...] is het grootste probleem van dit boek. Het decor is van bordkarton, de bijpersonages [...] lichten op geen enkel moment op in de tekst.'

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Gerry van der List leidt Elsevier-uitgave De waarde van vrijheid, door Benjamin Constant, in: 'De actuele betekenis van Constant ligt vooral in de politieke en morele kwesties die hij aan de orde stelde. Hij wierp fundamentele vragen op waarmee de politiek permanent worstelt. Hoever moeten burgers bijvoorbeeld betrokken zijn bij de publieke zaak? Progressieven zien vooral een tekort aan betrokkenheid als probleem, conservatieven daarentegen waarschuwen voor een, mogelijkerwijs in volkstirannie uitmondende, overdaad.'

En Nic Vrieslaar las Jacquie McNish & Sean Silcoff, Geen bereik. Over de buitengewone opkomst en spectaculaire val van BlackBerry [e-book] ('een spannend verhaal').

Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

Jan Postma schreef voor de zomerrubriek 'Romans die onze blik veranderden' een stuk over Zadie Smiths White Teeth [Nederlandse editie]. 'Wat vijftien jaar later opvalt, is hoe vers White Teeth nog altijd is. De auteur mag in die periode oneindig veel volwassener zijn geworden, een betere schrijver ook ongetwijfeld, het boek heeft niets van zijn jeugdige energie verloren en ook de wereld die wordt beschreven is herkenbaar als de onze,' stelt hij. Verder in deze Groene een bespreking van Philip Glass' autobiografie Woorden zonder muziek [e-book | Engelse editie] door Thomas Heerma van Voss. '[E]en enkel zweverig bijzinnetje over "het gevoel" of "de energie" van een muziekstuk daargelaten [vertelt Glass] zijn verhaal in nuchtere, effectieve bewoordingen,' aldus Heerma van Voss. 'Woorden zonder muziek bevat zowel een sfeervolle weergave van New York in de jaren zestig als een verzameling reisverslagen (Glass is vaak de wereld rond getrokken en liet zich daar hoorbaar door inspireren) als een reeks beschouwingen op zijn werk,' schrijft hij verder.

Kees 't Hart las Dola de Jongs En de akker is de wereld [e-book | recensie]. 'De Jong rijgt de ene na de andere vaak wrange, pijnlijke, geestige en mooie scène aan elkaar,' staat er in de recensie. 'De psychologie van haar figuren is uiterst sterk. Ze laat ze zien, zonder pathetiek, vals medelijden en goedkoop effectbejag. De Jong schrijft nooit glad of doelbewust lekker handig zodat je eens onbekommerd mee kan zitten leven. Het schrijnt en piept en knarst bij haar. In al haar zinnen, haar inzichten en haar blik, en zo moet het natuurlijk als je echt iets te zeggen hebt.' Cyrille Offermans bespreekt daarnaast 14, de roman van Jean Echenoz [e-book | Franse editie | recensie]. 'Wie 14 leest als een roman is in twee uur klaar, meer dan een alinea heeft hij niet nodig om de gebeurtenissen samen te vatten. Maar dan doet hij de auteur schromelijk te kort. Echenoz schrijft zinnen die je vanwege hun gevarieerde, vaak ongewone constructie, opgetrokken bovendien uit onalledaagse woorden, dwingen om ze minstens tweemaal te lezen,' vindt hij. En Maria Vlaar wijdt een stuk aan Mircea Cartarescu's Het onmetelijke mausoleum, volgens haar 'het meest toegankelijke deel' van Cartarescu's trilogie [e-book | leesfragment]. 'Dat er van de taal in Het onmetelijke mausoleum zo te genieten valt, is de formidabele verdienste van vertaler Jan Willem Bos, die het Nederlands doet zinderen en zingen,' merkt Vlaar ook nog op.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.