Recensieoverzicht: László Krasznahorkai, Tony Judt en Rebecca Lee (29 juli 2015)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

‘Dit is meer dan een boek, dit is een ode aan het leven,’ aldus Marnix Verplancke over In de ban van de ring [e-book] waarin Kerry Howley haar fascinatie voor kooivechten mixt met filosofie. Joseph Pearce is het eens met Czeslaw Milosz die De pop [e-book | leesfragment] van Boleslaw Prus de beste Poolse roman aller tijden noemde, ‘althans als je ervan uitgaat dat de 19^e-eeuwse realistische roman het summum van de romankust vertegenwoordigt’ en Sofie De Smyter deelt het enthousiasme van andere critici over Wat ik nooit eerder heb gezegd [e-book | Everything I never Told You], het debuut van Celeste Ng, het is vooral knap hoe ze geladen thema’s als rassendiscriminatie en genderongelijkheid samenbrengt in één gezin.

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

De Victoriaanse wereld die George Gissing schetst in New Grub Street [e-book] doet voor Alexandra De Vos pijnlijk modern aan; jonge mensen willen in trein en tram beziggehouden worden met de lichtste info en lezers van lifestyle bladen verafschuwen elk modern idee. Een klassieker dus die de Facebookgeneratie kan aanspreken, concludeert de recensente, de tranche de vie van het literaire leven in London is ‘confronterend, deprimerend en een slag in je gezicht, dat alles op meeslepende wijze’.

Lily King raakte zo onder de indruk van de driehoeksverhouding tussen de antropologe Margaret Mead, haar man en haar Britse collega dat ze die gebruikte voor haar nieuwe roman Euforie [e-book]. In een interview met Kathy Mathys geeft ze aan heel wat gelijkenissen te zien tussen het werk van de antropoloog en de schrijver : ‘Families zijn vergelijkbaar met stammen, ze hebben hun eigen regels en zeden (...) toen ik 17 was had ik 4 families en die observeerde ik als schrijver in de dop’. In de bijgaande korte recensie heeft Mathys het over een gecondenseerde roman, onder meer ‘een verhaal over wetenschap en ontdekkingen, over kolonisatie en macht, over seksuele aantrekkingskracht’.

In ‘Blikvanger’ signaleert Geerdt Magiels Knowledge Is Beautiful waarin David McCandless zelfgemaakte infografieken bundelt, Alexander Van Caeneghem las De man die de taal van de slangen sprak [e-book], ‘een wonderlijke allegorie over voortdurende verandering’. De Est Andrus Kivirähk brengt veel in stelling, maar hoe roekeloos, diepgravend en verrassend ook, de roman wordt voor de recensent nergens zwaar op de hand. De Frans-Senegalese Marie NDiaye heeft een voorkeur voor problematische familiebanden en introduceert magische elementen, verdwijntrucs en metamorfosen in haar werk weet Marijke Arijs. In Ladivine [e-book | Franse editie] maakt ze helaas iets te bont, Arijs vindt dat het verhaal zich zo tergend traag naar de ontknoping sleept dat de betovering verbroken wordt.

De kracht van Wat we zien als we lezen [e-book | What We See When We Read | recensie] van Peter Mendelsund zit hem voor Veerle Vanden Bosch in het feit dat hij meer vragen stelt dan hij er beantwoordt, zijn onderzoek naar hoe we wat we lezen visualiseren is origineel en speels maar gaat ook een beetje voorbij aan de schoonheid van de taal.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Antoine Verbij bespreekt Zomer van de vriendschap: Oostende, 1936 [e-book] van Volker Weidermann. Hoewel Weidermanns boek ‘een betrouwbaar beeld’ geeft van de Duitse schrijvers, vindt Verbij de poging om in de hoofden van de personages te kruipen niet geslaagd. ‘Afgezien van die modieuze uitglijers is Zomer van vriendschap een fascinerend verhaal over een beslissend moment in de Duitse literaire geschiedenis.’

Over De onmeetbare mens van Fenneke Sysling schrijft Bart Braun dat het boek geen bevindingen over de rassenonderzoeken in Nederlands-Indië geeft, maar vooral een historisch beeld wil schetsen. Janita Monna bespreekt het gedicht ‘Ze brak een ei’ van Hans Tentije, uit de bundel Als het ware. ‘Het werd een loom, rozig, intiem en weemoedig recept voor een roodverbrande huid.’

Als tijdgeestroman van de jaren ’80 bespreekt Rob Schouten A. F. Th. van der Heijdens Advocaat van de hanen [e-book]. ‘Als chroniqueur van zijn generatie is Van der Heijden onovertroffen maar misschien nog groter is hij als alchemistisch meester van de ingrediënten roes en ratio, de twee polen waarop zijn epoche lijkt te steunen.’ Harriët Salm noemt Disclaimer van Renée Knight ‘een aanrader voor de liefhebbers van Nederlandse thrillerschrijfsters als Saskia Noort en Esther Verhoef’.

Dik van der Meulen schreef een biografie over koning Willem III, Co Welgraven interviewt hem hierover. Wat Van der Meulen het meest tegenviel bij het werken aan Koning Willem III [e-book] is ‘toch wel de leegheid van de hoofdpersoon. Ik heb ‘m eigenlijk niet op een originele gedachte kunnen betrappen.’

In ‘Wat lezen we deze week?’ staan:

• Nina Siegal, Tulpen en Terpentijn [e-book | The Anatomy Lessen]
• Nescio, Mene Tekel
• Chaja Polak, Twintig minuten [e-book]
• J. Slauerhoff, De opstand van Guadalajara
• Inge Schilperoord, Muidhond [e-book | leesfragment]
• Stefan Klein, Dromen [e-book]
• Mariana Mazzucato, De ondernemende staat [e-book | The Entrepreneurial State]
• Jennifer Teege en Nikola Sellmair, Amon
• Elle van Rijn, Mijn naam is Nadra [e-book]

Ghassan Dahhan interviewt Mona Eltahawy, bekend van Hoofddoek en maagdenvlies [e-book], over wat zij zelf noemt het radicaal feminisme. Arjan Visser interviewt Sander Terphuis aan de hand van de tien geboden. Van Terphuis verscheen onlangs zijn autobiografie De worstelaar [e-book]. ‘Mijn levensmotto is: je mag alles zeggen, maar je hoeft het niet te doen.’

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Greta Riemersma ging met Geert Mak terug naar het Jorwert van Hoe God verdween uit Jorwerd [e-book]. Eigenlijk is de neergang er zeer stabiel, al zijn de vogels nu ook verdwenen. Maar iets is gebleven: 'Vorig jaar had Mak op een bijeenkomst de initiatiefnemers van het klooster toegesproken, waarbij hij een ander punt ter sprake had gebracht. Ze mochten nu wel denken dat ze God naar Jorwert terugbrachten, maar op een bepaalde manier was Jorwert nog steeds een religieus dorp. Religie komt van het Latijnse religare, "verbinden", en daar wisten de Jorwerters alles van - in die zin was God nooit uit Jorwert verdwenen.'

Wilma de Rek zocht Johan Goudsblom op, wiens magnum opus Vuur en beschaving onlangs in herziene editie verscheen. Groot stuk, over leven, vuur en beschaving. En zijn nalatenschap. 'Wat overblijft, zijn de boeken; scripta manent.' Besluit: 'Schrijven geeft een soort euforie als het lukt, als de vage wolk op de een of andere manier condenseert tot een vruchtbare regenbui.'

Jesse Klavers vakantieboeken: 'In zijn politieke agenda vindt Klaver altijd wel een momentje om "even snel wat hoofdstukjes te lezen". Vooral veel non-fictie, functionele boeken die zijn werk "inzicht en verdieping" kunnen geven.' Dus: De Grauwe, Klein, Piketty. En Hans Bouman over Harper Lee's Ga heen, zet een wachter e-book | Go Set a Watchman], 'een alleszins lezenswaardig boek'. 'Gedurende de eerste 180 pagina's blijkt Ga heen, zet een wachter, hoewel stilistisch minder verzorgd dan Spotvogel, alleszins geslaagd. [...] Helaas laat Lee het laatste deel van het boek verzanden in ellenlange, looiig-theoretische dialogen tussen Jean Louise, haar vader en haar oom, over racisme en de geschiedenis van de zuidelijke staten. Maar je voelt al lezend voortdurend: hier zit meer in.'

Kortere besprekingen:

• Mac van Dinther over Michiel Bussinks Eten uit de buurt ('Het is een sympathieke manier van leven, je kunt er onmogelijk bezwaar tegen hebben, maar nieuwe inzichten levert Bussinks boek daarmee niet op.')
• Arjan Peters over Miek Zwamborns catalogus Getemde hemel ('Dit boek maakt je zo stil dat je de natuur, die hier kortstondig wordt bevrijd, horen kunt.')
• Persis Bekkering over Robert Seethalers Een heel leven [e-book | Ein ganzes Leben | toelichting door de vertaler] ('een ingetogen roman over de mens die de strijd aangaat met de dood, een vertelling waarin de diepgang zich soms in een enkele zin openbaart')
• Bo van Houwelingen over Jan Oegema's Hans Faverey en de liefde [leesfragment], 'te specialistisch. Bij de Faverey-fan zal de liefde voor de dichter echter opnieuw opvlammen, dankzij het vuur waarmee Oegema over hem schrijft'.
• Wineke de Boer over Michel Houellebecqs H.P. Lovecraft. Tegen de wereld, tegen het leven [e-book] ('Opmerkelijk is de "onacademische hartstocht" die Houellebecq is blijven koesteren voor Lovecraft: een auteur die de werkelijkheid categorisch afwees in zijn literaire werk (een "nee tegen de wereld"), terwijl die werkelijkheid voor Houellebecq in al haar lelijkheid en verval juist een thema is.')
• Maria Barnas ten slotte over Co Woudsma's Hoogste zomer [e-book] ('De taal is beheerst. Een enkele regel kan het evenwicht van een gedicht verstoren en stroomstoten veroorzaken in het hoofd van de lezer.')

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Van Guus Valk deze week een uitgebreid artikel over zwart zijn in Amerika. Hij bespreekt in het stuk Ta-Nehesi Coates' Between the World and Me, volgens hem 'niet alleen [een] gefundeerde kritiek op structurele misstanden in de Amerikaanse samenleving. Het is ook een oproep tot zelfonderzoek: wat is ras?' Ook Paul Beatty's roman The Sellout komt aan bod, Valk noemt deze roman 'een groteske satire op post-raciaal Amerika'. Het derde en laatste boek waar hij over schrijft is Loving Day van Mat Johnson. 'Loving Day is vederlicht van toon, en tegelijk een wrange zoektocht naar wat ras betekent,' aldus Valk.

Daarnaast sprak Györgyi Dandoy met László Krasznahorkai, wiens Satanstango eerder dit jaar met de Man Booker International Prize bekroond werd [e-book | vertaalitem | recensie]. 'Ik heb het verschil willen laten zien tussen arm zijn en nood lijden. Armoede heeft een cultuur, noodlijdend zijn niet. Armoede is een systeem dat verschillende historische perioden overspant en tot een bepaalde hoogte het fundament vormt van de verschillende samenlevingen en gemeenschappen, nood is eenvoudigweg ontbering, gebrek. Iemand die nood lijdt, heeft geen ander doel in het leven dan aan dit gebrek ontsnappen,' vertelt Krasznahorkai in het interview. Margot Dijkgraaf las Elif Shafaks De stad aan de rand van de hemel, 'een ongecompliceerd zomerboek, met hier en daar tegelwijsheden en een zoete moraal' [e-book]. En Rob van Essen recenseert Anna Gmeyners Manja, de vriendschap van vijf kinderen [e-book]. 'Gmeyner legt de symboliek er dik bovenop, en soms wordt haal taal erg plechtstatig. En toch is Manja een meeslepend boek,' vindt hij.

Daan Stoffelsen wijdt een bespreking aan Sarah Halls The Wolf Border [De komst van de wolven]. 'Hall is een van de beste in haar vak,' merkt Stoffelsen op. 'Ze is vaak genomineerd en bekroond, en kan een bijzonder verhaal overtuigend brengen. Ook in The Wolf Border is haar dat gelukt.' Marco Kamphuis las het tweede deel van De Thibaults van Roger Martin du Gard [e-book | Franse editie | leesfragment], 'Al met al haalt Martin du Gard in dit tweede deel niet het topniveau van het eerste deel. Wat vooral beklijft is de geschiedfilosofische les van het boek. Zoals Tolstoj, Martin du Gards grote voorbeeld, in Oorlog en vrede liet zien dat belangrijke historische gebeurtenissen zich niet volgens de wil van een Napoleon of een Alexander I voltrekken, zo stelt De Thibaults dat geen van de politieke hoofdrolspelers in Europa enige vat had op de ontwikkelingen die tot de Eerste Wereldoorlog leidden, of ze zelfs maar konden overzien,' aldus Kamphuis.

Floris van Straaten dan, hij noemt John Elliotts Implosion 'een scherpzinnig en nuttig boek'. Casper van der Veen vindt De sterren tussen zon en maan van Lucia Jang en Susan McClelland 'een aanrader voor wie wil lezen over zowel de normale als de extreme kanten van Noord-Korea' [e-book]. Ger Groot, ten slotte, heeft maar twee ballen over voor Peter Sloterdijks De verschrikkelijke kinderen van de nieuwe tijd [Die schrecklichen Kinder der Neuzeit | leesfragment]. 'De verschrikkelijke kinderen van de nieuwe tijd is als een museaal kunstwerk waar je ademloos naar kunt kijken. Maar je moet er wel vanaf blijven - en niet proberen er touwen aan vast te knopen,' schrijft hij onder meer.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Het Parool Arie Storm over Marieke Groen, De andere familie Klein [e-book]. Twee sterren. 'Het is ouderwets en modern tegelijk. Het is stuurloos.' Veel enthousiaster (vier sterren, dus een kolommetje) is Dirk-Jan Arensman over M.O. Walsh, Uit het licht [e-book]. 'Walsh wekt de kleinste bijfiguren briljant tot leven. En zijn grootste troef is die ijzersterke, natuurlijke vertelstem, die haast ongemerkt schakelt tussen de melancholie en wijsheid achteraf van de volwassene en de ontwapenende blik van zijn jongere zelf, die niet kon overzien wat erom hem heen gebeurde.'

Net als Dieuwertje Mertens, over Victor Schiferli's nieuwe bundel De man van vroeger [e-book]: 'Schiferli's poëzie is vaak doordrongen van heimwee en melancholie: terwijl zijn gedichten zich voltrekken, heeft vroeger al zijn intrede gedaan - zomaar, ineens. [...] Wat deze bundel zo aantrekkelijk maakt, is het spel met perspectief.' Hans Renders besluit de dubbele Paroolpagina met Erasmus Correspondentie, deel XII: 'In de bijna honderd brieven [...] zit veel polemisch vuurwerk. [...] Wat zo verfrissend is aan deze brieven, is de gewoonte de afzenders ervan te complimenteren met de informatie of de gehanteerde stijl.' Ook vier sterren.

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

In Elsevier: Irene Start over Oleg Pavlovs De aardappels en de staat [e-book: 'Deze wrange komedie zit vol soldaten die erop los slaan en alcoholische tranen plengen, de haat tegen de hoogste rangen zit diep. Geslaagde satire op de Sovjettijd.' En Gertjan van Schoonhoven over Esther Jansma's Voor altijd ergens. Een eigen keuze uit de gedichten: 'Als persoonlijke poëzie volstrekt eigen is én transparant, dan weet je: dit is een geweldige dichter. Esther Jansma is zo'n dichter.'

Elsevier verschijnt elke woensdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.

In De Groene Amsterdammer een voorpublicatie uit Tony Judts Wanneer de feiten veranderen. Beschouwingen 1995-2010 [When the Facts Change | recensie]. In het essay pleit Judt voor een herwaardering van de trein. 'Als we de stations en de rails die erheen leiden buiten gebruik stellen, zoals we in de jaren vijftig en zestig dreigden te doen, gooien we onze herinnering weg aan hoe we een gezamenlijk bestaan moeten leiden,' merkt Judt op. Margreet Fogteloo schrijft verder voor de rubriek 'Romans die onze blik veranderden' over Turks fruit van Jan Wolkers. 'Goed schrijven over zoiets banaals is geen sinecure. Daarom is Turks fruit als "seksboek" binnen de Nederlandse literatuur een mijlpaal: Wolkers beschrijft met zijn rijke vocabulaire onomwonden wat seks in de werkelijkheid is,' staat er onder meer in het stuk.

Van Koen Kleijn een bespreking van Jur van Goors Jan Pieterszoon Coen 1587-1629. Koopman-koning in Azië. 'Het is een goed boek, nuchter, toegankelijk en informatief, al is Van Goor met alle respect misschien niet de soepelst schrijvende historicus van ons land, en de tekst niet vrij van herhalinkjes en zetfoutjes,' aldus Kleijn. Jerker Spits las verder Nico Rosts 'bijzondere kampdocument' Goethe in Dachau. Dagboek 1944-1945. En Kees 't Hart recenseert Nachoem Wijnbergs Alle collega's dood [e-book]. 'Hij werkt met uitermate duidelijke en concrete zinnen en dialogen. Geen stijlfiguren, geen stemmingsbeschrijvingen, geen diepte. Wel graag met redeneringen die net scheef staan (zie ook zijn poëzie). Alles is op het eerste gezicht glashelder en rationeel, als in een wetenschappelijk onderzoek. De diepte is het oppervlak. Men beweegt met en langs elkaar, de gesprekken hangen stuk voor stuk in de lucht,' schrijft 't Hart. Philip Huff, ten slotte, laat zich positief uit over Rebecca Lees Lynx en andere verhalen [e-book | Bobcat and Other Stories]. Alles bij elkaar genomen, stijl, constructie en visie, is Lynx een van de meest indrukwekkende verhalenbundels die ik de afgelopen jaren heb gelezen,' aldus Huff.

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

In Vrij Nederland deze week geen recensies maar wel negen korte verhalen van bekende auteurs uit binnen- en buitenland, waaronder Zadie Smith, Sandro Veronesi, Remco Campert en Tommy Wieringa.

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.