Recensieoverzicht: Michel Houellebecq, Ronald Giphart en Karen Armstrong (14 januari 2015)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De gelinkte titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

Met De woorden van Grimm verweeft Günter Grass het leven van de gebroeders Grimm met de zijne. De grootheid van de Duitse literatuur is voor Alexandra De Vos al de onbescheidenheid zelve en ‘de barokke verve’ waarmee hij zich als ‘woordenfluisteraar, klankverschuiver en letterzifter’ neerzet is vier sterren waard. 

Met de vertaling van zijn eerste twee romans in een bundel (Luisteren naar de wind & Flipperen in 1973 [e-book | leesfragment]) is het hele oeuvre van Haruki Murakami in het Nederlands verkrijgbaar. In die vroege romans over eindigheid en verlies ziet Michaël Bellon alle basisingrediënten van zijn werk, hoewel de verfijning later kwam. Bellon signaleert ook een nieuwe Engelstalige Murakami, The Strange Library, een nachtmerrieachtig verhaal gesitueerd in een leeszaal van een bibliotheek.

En Hans Cottyn is onder de indruk van Devils & Angels. Ritual feasts in Europe waarin fotograaf Friso Spoelstra traditionele volksfeesten in heel Europa vast heeft gelegd.  In ‘Verhalenbundel van de maand’ een stuk van Annelies Verbeke over de heruitgave van Jan Arends verhalenbundel Keefman [e-book]. 

Mark Cloostermans is streng voor Christiaan Weijts’ De linkshandigen [e-book | leesfragment]: ‘de inhoud wordt sensationeler, de stijl slordiger’. En Ine Roox las De vloek van de Nijl [e-book]van Koert Lindijer, een ‘intens, doorleefd journalistiek verslag’.  

In De stoeterij van Europa. De Coburgs en hun klim naar de macht doet journalist en koningshuiskenner Jan Van Den Berghe de huwelijkspolitiek van de Coburgs uit de doeken. Peter Jacobs vindt het een relevant werk, al blijft door de vele verhalen het overzicht een beetje zoek.

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

De Morgen bespreekt deze week geen boeken maar komt met opiniestukken door Dirk Leyman, Marie Darrieussecq en P.B. Gronda over de positie van de schrijver na het Charlie Hedbodrama.

De boekrecensies van De Morgen verschijnen (normaliter) elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

In de rubriek 'Ik heb een droom' droomt Annemieke Houben (Vieze liedjes uit de 17e en 18e eeuw): 'Tijdens mijn opleiding historische letterkunde leerde ik de liedboeken uit de 17de en 18de eeuw kennen: soms chic uitgegeven, soms goedkoop, met vaak prachtige illustraties en gotische letters, die voor ons nu moeilijk leesbaar zijn. Ik merk dat mensen weinig weten over die verschrikkelijk mooie en vaak ook grappige oude teksten. Daarom wil ik die graag toegankelijk maken voor een breed publiek.' En Janita Monna opent de eigenlijke boekenpagina's met drie debutanten: Rens van der Knoop (Twee mannen spreken elkaar onopgemerkt aan [e-book]), Runa Svetlikova (Deze zachte witte kamer [e-book]) en Saskia Stehouwer (Wachtkamers [e-book]). Ze ziet wel wat moois, vooral bij Stehouwer. 'Toch blijft de lezer na het lezen van deze bundels met een wat leeg gevoel achter. Misschien omdat deze poëzie iets vrijblijvends houdt.'

'Armstrong biedt wel iets. Ze laat zien dat religie in premoderne samenlevingen nooit iets is naast samenleving en politiek, maar er onlosmakelijk mee verbonden is,' schrijft Sam Janse, die Karen Armstrongs In naam van God [e-book], inclusief alle zwaktes, bespreekt naast James Noyes' The Politics of Iconoclasm. Dan: Rob Schouten over Kerim Göçmens Rode kornoeljes, 'liefdevol geschreven, met een fijn oog voor de kleine zwakheden van de mens en de ongewisheid van politiek-maatschappelijke ontwikkelingen', 'een aangenaam anachronisme'.

Paul van der Steen las Mark Dierikx' Anthony Fokker. Een vervlogen leven [e-book] ('Dierikx is een kundig biograaf. [...] Dierikx laat rustig alle kanten aan bod komen en schroomt als het erop aankomt niet om stevige conclusies te trekken.'), auteur Theo Salemink over zijn boek Ondankbare grond, Frank Mulder las Nicholas Carrs De glazen kooi [e-book | The Glass Cage] ('Achter de evenwichtige zinnen van Carr schuilt een vraag die in de loop van zijn boek steeds dringender wordt: waar gaat het heen? [...] Dat Carr daar zo nuchter onder blijft, is misschien nog wel het knapste van zijn verhaal.'), Alle Lansu Joseph O'Neills De hond [e-book | The Dog | recensie] ('een al te cerebrale en steriele roman'), Harriët Salm Michael Koryta's Zij die mij dood wensen [e-book] ('in feite meer een prettige en goed geschreven avonturenroman dan een adembenemende thriller'), Antoine Verbij Rainald Goetz' Johann Holtrop ('De haat waarmee Goetz deze Holtrop te lijf gaat, is nooit expliciet, de roman is geen pamflet. De emotie van de schrijver gaat op in de toon, de stijl, het ritme, het moordende tempo van Goetz' proza.') en Bas Maliepaard Daphne Deckers Het vliegende schaap [e-book] ('Het boek trekt als een fijne familiefilm met flink wat spannende scènes aan je voorbij, maar houdt stilistisch te wensen over.').

En Philip Huff (Boek van de doden [e-book | leesfragment]) vult het afsluitende tegeltje.

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Greta Riemersa interviewde Yves Petry over diens nieuwe roman Liefde bij wijze van spreken [e-book | leesfragment]: ‘De opdracht van de literatuur is volgens mij: wijzen op de domme dingen die we doen, op de chaos die het leven is en op het feit dat er geen verklaringen zijn.’ En Daniëlle Serdijn recenseerde het boek. ‘Trefzeker en functioneel is iedere zin, van de kleinste overpeinzing tot de langst gerekte alinea.’

Arjan Peters las Een en ander over letters, een lezing uit 1862 door Jacob van Lennep over letters en taalgebruik,opnieuw uitgegeven door staalkundige Steven Hagers. Peters bespreekt ook Ronald Gipharts Harem [leesfragment] en vindt dat de auteur’s oudere leeftijd zijn schrijven goed doet.

Het langverwachte Soumission van Michel Houellebecq krijgt slechts twee sterren van Pieter van den Blink. ‘Zo veel stof voor debat als het boek bevat, zo weinig literaire zeggingskracht heeft het.’ En het eveneens zeer actuele In naam van god van Karen Armstrong slaat volgens Hans Achterhuis de plank mis: ‘Een gebrek aan wetenschappelijke integriteit en zorgvuldigheid in haar laatste boek dreigt nu haar grote maatschappelijke missie te ondermijnen.’ Martin Sommer las Wat te doen met antidemocratische partijen?, de oratie uit 1936 van politicus George van den Bergh waarin hij voorstelt antidemocratische partijen te verbieden; relevante literatuur in deze tijden van polarisatie.

Wilma de Rek interviewt Paul Brandt van Uitgeverij Brandt over het uitgeversvak. ‘De markt en hoe het gaat, dat zijn van die dingen waar ik me niet zo mee bezighoud.’ Brandt herlas Bob de Uyls Het reizen vereist sterke zenuwen [e-book]: ‘een beter medicijn tegen de somberte in deze donkere dagen is er niet.’

Conrad Aikens Preludes voor Memnon, recent vertaald door Hans Dekkers en René Huigen, wordt besproken door Peter Swanborn. ‘Zijn poëzie is zo gedreven en muzikaal dat je de dichter graag vergezelt op zijn zoektocht naar waarheid.’

Javier Cercas is in Outlaws over jeugdcriminelen in het Spanje na Franco ‘meer op zoek naar vragen dan naar antwoorden’. En Haruki Murakami’s eerste twee romans Luisteren naar de wind & Flipperen in 1973 [e-book | leesfragment] ‘gaan nergens heen, maar doen dat op heel mooie wijze’. Tot slot: Bram Moskowicz’ autobiografische roman (Maffiamaat [e-book]) is volgens Paul Onkenhout ‘een vlot verteld verhaal’ waarmee hij zichzelf een goede dienst bewijst.

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn voor abonnees te raadplegen op volkskrant.nl. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

 

Arjen Fortuin las drie romans van auteurs die een reputatie hebben grappig te zijn: Poppy en Eddie en Manon van Herman Brusselmans [e-book] ('Hij verbluft vanaf het begin door de verrassing en timing van de non-events in de wereld van de hoofdpersoon. Weergaloos kan Brusselmans zijn lezers van het ene dwaalspoor op het andere zetten […].') De ijsmakers van Ernest van der Kwast [e-book | leesfragment] ('een goede roman, waar bij tweede lezing opvalt hoe doordacht het spel tussen de druk van de familie en het verlangen naar vrijheid is, in de verschillende generaties.' Maar '[h]oe geslaagd de roman ook is, het is wel een beetje braaf boek geworden'.) en Harem van Ronald Giphart [leesfragment] ('Giphart maakt grapjes op zijn tijd, maar heeft veel pagina's nodig om de avonturen van zijn fotograaf realistisch uit de doeken te doen.' Het wordt 'wat monotoon'). Daarnaast van Arnold Heumakers een stuk over Adam Zamoyski's wervelende Phantom Terror. The Threat of Revolution and the Repression of Liberty 1789-1848. En Thomas de Veen schrijft over Ted van Lieshout en Philip Hopmans 'vrolijke' Boer Boris gaat naar zee dat 'naar meer smaakt'.

Van Janet Luis een uitgebreid artikel over Frida Vogels' Dagboek 1977-1978. 'Vogels heeft inmiddels veertien dikke boeken op haar naam staan, het ene nog levendiger en sprankelender dan het andere. Gelukkig hebben we er nog een stuk of zes te goed,' besluit Luis haar recensie. Yra van Dijk bespreekt De jacht op het sublieme van Piet Gerbrandy [e-book]. 'Alleen in de meer academisch getoonzette inleiding - over het sublieme - herkennen we de classicus die zijn referenties geeft en braaf de betekenis van het begrip door de eeuwen heen beschrijft,' stelt Van Dijk. 'In de andere stukken is Gerbrandy niet zozeer academicus als wel criticus in de traditie van Kees Fens: gevoed door grondige kennis van de klassieke westerse traditie en tegelijk vrij van al te dwingende kaders.'

Sebastiaan Kort dan, hij schrijft over Behoud de Begeerte van Matthijs de Ridder. Kort vindt het boek 'erg mooi uitgegeven'. En: 'De tekst er omheen is af en toe wat dweperig, maar de stukken waarin De Ridder het gewoon over boeken heeft zijn scherp, betrokken en eigenwijs.' Michel Krielaars wijdt een bespreking aan Jirí Weils De hartslag van Moskou [e-book | vertaalitem], Krielaars prijst de 'voortreffelijke Nederlandse vertaling'. 'Het is een bloedstollend, maar ook dromerig boek, dat je behalve als roman ook kunt lezen als een van de eerste insidersverslagen uit de dagen van de grote zuiveringen,' merkt hij op. Alfred Schaffer recenseert Toef Jaegers Koning Eenoog [e-book | leesfragment], volgens hem 'een biografie die veel maatschappelijke, historische en politieke context biedt en een mooi beeld schetst van een boeiend schrijver en schilder op zoek naar een vorm, een thuis en die eeuwige erkenning'. En Gert Oostindie verdiepte zich in Reggie Baays 'bij vlagen meeslepende boek over slavenhandel en slavernij in "de Oost"', Daar werd wat gruwelijks verricht. René Moerland schreef de laatste bespreking van deze bijlage en wel over Andrew Husseys The French Intifada, dat 'pas goed [wordt] als hij de koloniale geschiedenis in duikt'.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

In 'PS' een interview met Femmetje de Wind die met Rivka haar eerste, autobiografische roman heeft uitgebracht. ‘Door het boek te lezen kijk ik min of meer als toeschouwer naar mezelf.’

David Mitchells Tijdmeters [e-book | leesfragment | recensie] krijgt slechts twee sterren van Arie Storm. Hij vindt Mitchells nieuwste roman ‘geen literatuur’, een ‘kinderachtige exercitie’, en ‘goedkoop formuleproza’. Zonde, want aan zijn talent ligt het niet, aldus Storm.

Dries Muus las Ik vind het best [e-book]van Per Petterson (‘simpelweg een goede roman, een mooie, fascinerende aanloop naar het meesterwerk’). En het ‘terecht’ opnieuw uitgebrachte Babbitt [Engelse editie] van Sinclair Lewis over dé conformistische buitenwijkman vindt Dirk-Jan Arensman ‘scherp en gedetailleerd’, maar de schrijvers die erdoor geïnspireerd raakten (Richard Yates, John Cheever) passeren Lewis in subtiliteit.

De thrillerrecensie komt van Hans Knegtmans en gaat over Johan Theorins laatste van vier thrillers die zich afspelen op het Zweedse Öland. Grafheuvel [e-book] is ‘een ondoorzichtige verhalenkluwe met een mager realiteitsgehalte’. Verder wordt Joost Zwagermans poëziebundel Voor alles [e-book] besproken door Dieuwertje Mertens (‘De nodeloos complexe metaforen trekken een mist op, waardoor niet duidelijk is wat hij wil vertellen.’).

En in Maarten Molls rubriek 'Boekenfamilie' vergelijkt hij Haruki Murakami’s zojuist vertaalde debuut Luister naar de wind & Flipperen in 1973 [leesfragment] met Kenzaburo Oë’s Voetballen in 1860 (‘een mooie, gelaagde roman’). 

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Christiaan Weijts bespreekt in De Groene Amsterdammer Michel Houellebecqs Soumission, hij schrijft onder andere over de roman: 'Houellebecq signaleert een tendens, een kiem, en zijn roman is de broeikas waarin hij het proces versnelt en tot het uiterste doordenkt. Als je zo'n fictie in kort bestek navertelt krijgt dat onvermijdelijk iets karikaturaals, maar binnen deze roman voltrekken de veranderingen zich gestaag, subtiel en in grote lijnen overtuigend. Wat daar ook aan bijdraagt: het is, voor wie ontvankelijk is voor zijn humor, weer een echt geestige Houellebecq, de grappigste sinds Platform.' Daarnaast wijdt Hans Achterhuis een stuk aan Meursault, contre-enquête van Kamel Daoud.' Het boek is ingenieus geschreven, voortdurend geënt op tekst en stijl van het werk van Camus,' stelt Achterhuis. Maar '[b]elangrijker is misschien de sociale betekenis van deze roman. Ze maakt een blinde vlek in de Camus-receptie op pijnlijke wijze zichtbaar. Er zijn honderden artikelen over De vreemdeling geschreven, maar zelden werden de koloniale achtergronden ervan zo intens belicht.'

Piet Gerbrandy las Jacob Groots Nieuwe zon. 'Omdat hij nooit enige concessie aan een potentieel publiek heeft gedaan, is hij een cultauteur gebleven, die door de kritiek met verbazing werd bejegend en door jury's van literaire prijzen genegeerd. Ten onrechte. Het "megagedicht" Nieuwe zon laat zien wat ongebreidelde creativiteit vermag.' Kees 't Hart recenseert Ernest van der Kwasts De IJsmakers [e-book | leesfragment]. 'Niet altijd snapte ik wat [alle] verhalen met de hoofdvertelling te maken hadden,' schrijft hij. 'Bijvoorbeeld het verhaal over het vogeltje van de vader. Dit levert wel leuke ruzies op tussen vader en moeder, maar echt leuk wordt het niet, net zo min als die verliefdheid op de discuswerpster, waarbij ik zat te denken: ja maar, ja maar, ja maar… waarom vertel je dit? Gelukkig vertelt Van der Kwast aanstekelijk, dus moet ik niet zeuren. Dit alles in een stijl die hangt tussen mythologie en vlot bedoelde vertelkunst, met een voorkeur voor het absurde.' En Graa Boomsma laat zich kritisch uit over David Mitchells Tijdmeters [e-book | Engelse editie | leesfragment | recensie]. 'Mitchell is een heel goede schrijver, die helaas te veel besmet is geraakt door een genre dat niet mijn voorkeur heeft. In Tijdmeters zitten een paar prachtige romans verstopt, spelend in Engeland, Australië, Rusland en Noord-Amerika. Maar Mitchells grote greep via zijn fantasy ondermijnt alles; hij gooit de innerlijke logica van de zesdelige roman te grabbel. Nee, ik pleit niet voor puur realisme en doe maar gewoon… enzovoort. De schrijver als magiër kan en mag wel degelijk ver gaan, maar als de personages weerloze pionnen blijven in een groot spel waarin ook de dood een detail blijkt en De Verlosser opeens opduikt (hij is onderweg) om een paar mensen uit de chaos te redden, dan is dat helaas een heel goedkoop einde,' aldus Boomsma.

De Groene Amsterdammer is elke woensdagochtend al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

In Vrij Nederland schrijft Jeroen Vullings over Houellebecqs nieuwste. '[E]en huiveringwekkend boek over een fictieve politieke en culturele omslag die via een briljante literaire spiegel inzicht geeft in onbekende of gevreesde facetten van het heden is Soumission niet,' vindt hij. 'Wel geeft [de roman] een interessant portret van een intellectueel in verval, van menselijke nietigheid in het algemeen, of die zich nu manifesteert in de seculiere desillusie of in de illusie van goddelijke nabijheid.'

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.

Irene Start las deze week Ronald Gipharts Harem [leesfragment]. 'Giphart schrijft onderhoudend over verliefdheden en fotografie. Zijn toon is warm, maar ernstig. […] Maar Gipharts stijl is niet zo virtuoos als de achterflap belooft en na een tijdje wordt het wat ingewikkeld door het komen en gaan van alle muzen,' aldus Start.

Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.