Recensieoverzicht: Peter Verhelst, Joubert Pignon, M.M. Schoenmakers (1 april 2015)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

In De Standaard der Letteren verwelkomt Peter Jacobs de eerste volledige vertaling van Alfred Döblins Berlin Alexanderplatz. De vertaling van Hans Driessen behoudt ‘een plezierig jazzy ritme en aanstekelijke melodie’. ‘Laat u gewoon meevoeren,’ is zijn devies, ook als u niet meteen alles begrijpt. In de marge daarvan een korte vermelding van een werk door een eerdere vertaler van Berlin Alexanderplatz, Goethe in Dachau van Nico Rost.

‘Ik heb mijn vlees en bloed aan het boek geschonken. Ik heb alles gegeven,’ erkent Ann-Marie MacDonald over In haar lichaam besloten [e-book] tegenover Kathy Mathys. Het moederschap als thema bleek niet banaal: ‘Het diepzinnige, het alledaagse en het verontrustende, het loopt allemaal door elkaar, het is simultaan aanwezig.’ En Sofie Gielis las De nachten van Hofman [e-book] van Willem van Zadelhoff. ‘Een rijpe, intelligent en tegelijk menselijke roman.’ 

Jhumpa Lahiri heeft niet echt een moedertaal weet Kathy Mathys. Voor de oorspronkelijke editie van de bundel Met andere woorden [e-book | leesfragment] ruilde ze het Engels in voor het Italiaans. Voor Mathys klinkt in de bundel een kwetsbare stem en zijn de korte verhalen abstracter dan haar sociaal-realistische fictie.

Jorn De Cock doorploegt een eerste oogst boeken die inzicht trachten te geven in IS. De terugkeer van het kalifaat [e-book] van de Italiaanse Loretta Napoleoni valt op in de aandachtsgolf maar grossiert in feitelijke fouten, de Nederlandse journalist Hans Jaap Melissen levert met  IS. Tot alles in staat [e-book] een totaal andere insteek en een ‘leesbaar en nauwgezet boek’ en de Britse journalist Patrick Cockburn schetst in De nieuwe heilige oorlog. De opkomst van IS en de soennitische opstand [e-book] een pessimistisch verhaal over het uiteenvallen van Irak en Syrië. Tot slot belicht De Cock het nog niet vertaalde ISIS: Inside the army of terror van  Michael Weiss en Hassan Hassan. 

In Seoul ontmoette Catherine Vuylteke de Noord-Koreaanse dichter en dissident Jang Jin-Sung die in Over de grens. Een dichter vlucht uit Noord-Korea het relaas doet van zijn bevoorrechte positie in de dictatuur en zijn vlucht. Hoewel hij intussen al een decennium in Zuid-Korea woont blijft de aanpassing zwaar. ‘Burgers van een totalitair regime hebben nooit keuzes of beslissingen genomen en dus zijn ze daar niet toe in staat [...] het wegvallen van de controle maakt ook dat je je genegeerd voelt.’ In Blikvanger vraagt Peter Jacobs aandacht voor Signs of life van Jeroen Hansen, waarin de Nederlandse fotograaf tientallen bermmonumenten in beeld brengt. Vooral de hoeveelheid gefotografeerde herdenkingsplekken voor overleden dierbaren ‘maakt het boek indrukwekkend’. 

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

‘Valeria Luiselli en Jenny Offill geven vrouwelijkheid een nieuwe stem,’ is de ondertitel van het interview van Niña Weijers met de twee jonge auteurs. Luiselli heeft net een nieuwe roman klaar: The story of my teeth. Zij duidt haar werk als volgt: ‘Ik houd ervan als mijn dagelijkse omstandigheden doorsijpelen in de fictie, en vind het interessant hoe de werkelijkheid mijn boeken verandert [...] Ik kies er natuurlijk bewust voor om literatuur te schrijven die wél zelfreflexief is. Ik houd van fictie die zichzelf problematiseert.’ Jenny Offil wilde met Verbroken beloftes [e-book|leesfragment] ‘een boek over ouderschap en dagelijksheid schrijven, zonder in te boeten aan ideeënrijkdom en experiment met de vorm’.

Fleur Speet uit zich als Grøndahlverslaafde maar Portret van een man [e-book] van Jens Christian Grøndahl heeft haar licht ontgoocheld: ‘Het probleem is dat de verteller te vlak blijft, onaanraakbaar en diffuus, de passie die ergens zou moeten schuilen, is niet voelbaar.’ Ook het neerzetten van vrouwen als raadselachtige, mooie, lichte wezens beschouwt ze als anachronistisch en zelfaanmatigend. En voor wie een meedogenloos portret van Spanje in de greep van de crisis wil lezen raadt Annick Vandorpe Aan de oever [e-book] van Rafael Chirbes aan. De Valenciaanse auteur schreef ‘een bezwerende, confronterende vertelling met een lange nagalm’. Dirk Leyman beschouwt, met In zee gaat niets verloren [e-book|leesfragment] en De verhalen voor zich, het oeuvre van L.H. Wiener. In zijn werk zit ‘gegoochel met alter ego’s, kameleonistische poses én labyrintische sluiptochten door een zwaar op de schouders drukkend verleden’ ingebakken. Joseph Pearce tot slot heeft lof voor Ewoud Kiefts Oorlogsenthousiasme [e-book|recensie] ‘Zijn proza is kristalhelder, zijn inzicht in de gebeurtenissen diepgravend, zijn aanpak origineel.’

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Een groot interview met Henk Vijver in Letter & Geest van dit Paasweekend. De theoloog woonde een aantal jaar in Colombia. Ondertussen zijn in Cuba de vredesbesprekingen tussen rebellenbeweging Farc en de Colombiaanse regering bezig. Vijver schreef een aantal verhalen die willen bijdragen aan dit proces, De kolonel krijgt eindelijk post. Om te helpen bij verzoening legde hij contact met Colombiaanse schrijvers. 'Colombia heeft een briljante literatuur, die een rol zou kunnen spelen bij het herstel van het land. Een probleem is dat Colombia veel schrijvers heeft, maar weinig lezers. Bogotá heeft acht miljoen inwoners en één echte boekenzaak.' 

Levenslessen van Petra Stienen, auteur van Terug naar de Donderberg [e-book], over de buurt in Limburg waar ze opgroeide. Liefdevolle verwaarlozing is de beste opvoeding, vindt ze. 'Ik heb gemerkt dat uiteindelijk de gehele opvoeding samenvalt met deze regel: alles mag, behalve drie dingen. Je mag jezelf geen pijn doen, je mag anderen geen pijn doen, je maakt niks kapot. Fouten maken we toch wel als ouders.'

De ondertitel van Janita Monna's recensie van deze week luidt: 'Jan Lauwereyns dicht over ons handelen zonder plan' en heeft daarmee meteen de kern van haar betoog te pakken. Theorie van de rondworm, een gedicht met de lengte van een poëziebundel. 'Lauwereyns brengt de uitersten van objectiverende wetenschap en liefdesverhaal als vanzelf bijeen in zijn poëzie.'

J.M. Berger en Jessica Stern bepleiten in IS. Staat van terreur een actievere houding tegenover IS. De terrorisme- en socialemediadeskundigen stellen vast dat propaganda een van de belangrijkste activiteiten van IS is in hun strijd tegen de rest van de wereld 'en moet daarom juist ook op dat terrein bestreden worden. De digitale wereld is in handen van het Westen, profiteer daar dan ook van.'

Middeleeuws Engeland met een flinke scheut fantasie, dat is het decor van Kazuo Ishiguro's Vergeten reus [e-book|recensie]. Ronald de Rooy: 'Hoewel de hand van de literaire grootmeester regelmatig zichtbaar is, blijft de grotere betekenis in nevelen gehuld.'

'Met het gelaagde 'eenverhaal' doet GIPI de term 'grafische roman' werkelijk eer aan,' zo schrijft Leonie Breebaart over eenverhaal, dat stripmaker GIPI maakte over een soldaat in de Eerste Wereldoorlog en een schrijver die in een crisis raakt. Sofie Messeman bespreekt Vlinders in november [e-book] van de IJslandse Audur Ava Ólafsdóttir. 'Je zou Vlinders in november een vrouwelijke schelmenroman kunnen noemen.' maar het verhaal gaat dieper dan dat. 'Ólafsdóttir vertoont niet de minste neiging tot psychologiseren en dat werkt erg verfrissend.'

Een atypische held in Dertig dagen [e-book] van Annelies Verbeke, 'geen schurk of verliezer, maar een goed mens' aldus Jann Ruyters. 'Alphonse is niet onnozel, maar een oprecht betrokken mens die zijn best blijft doen de anderen tegemoet te komen en te begrijpen, hen hun fouten te vergeven; ook de klanten die te veel van hem verlangen of hem in verlegenheid brengen met hun onbeholpen alledaags racisme.' De laatste roman van Anne Tyler heet De blauwe draad [e-book], het is haar twintigste roman. Alle Lansu: 'We lezen een roman over gewone, al te herkenbare mensen die met geamuseerde afstand geportretteerd worden. En dan kan Tyler beginnen met waar ze altijd goed in is geweest: het fijntjes ontrafelen van de gekoesterde mythes.'

Bas Maliepaard tot slot over Ik geef je de zon van Jandy Nelson: 'Het was alweer even geleden dat een roman me zo greep dat ik niet kon stoppen met lezen.'

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter & Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Rob Vreeken kreeg 35 minuten met Ayaan Hirsi Ali, wier nieuwe boek Ketters [e-book] onlangs verscheen. 'Door de Arabische Lente, door de komst van Islamitische Staat, door de enorme crisis waarin de islam vandaag de dag verkeert, zijn er meer en meer moslims, onder wie geestelijken, die naar buiten treden en zeggen: "Luister, er klopt iets niet aan onze religie." Sommigen van hen gebruiken de taal van interpretatie, anderen zeggen dat ze willen hervormen, wat aansluit bij mijn pleidooi voor reformatie. Ik steun ze allemaal, maar het punt dat ik in het boek wil maken is: verandering.'

Grootse ontvangst voor een debutante: een kort interview met groot portret, door Persis Bekkering, met Inge Schilperoord (Muidhond: 'Als psycholoog maak je een tegenstrijdige beweging. Je probeert een verdachte te leren kennen en te begrijpen, wat kan leiden tot empathie. Tegelijkertijd moet je afstand houden om te kunnen inschatten hoe gevaarlijk iemand is. Als je te ver in iemands verhaal mee gaat, kun je hem niet meer als cliënt bezien. In een roman geldt dat niet. Jonathan doet dingen die ik niet goedkeur, maar ik heb wel sympathie voor hem gekregen. Dat is overigens pas gegroeid tijdens het schrijfproces. Zijn machteloosheid maakt hem tragisch.' En een paginagrote vijfsterrenrecensie door Arjan Peters: 'Schilperoords Muidhond voert ons naar een gebied waar we liever verre uit weg blijven en tegenspartelen helpt niet. Een duistere en grootse prestatie.'

Meer recensies. Daniëlle Serdijn, over Gaz (****, '[Tom] Lanoyes magnifieke portret van de moeder'), Fokke Obbema, over Jonathan Holslags De onmogelijke vrede. China's moeizame opmars in Azië [e-book | leesfragment] ('slaagt er minder in met zijn gewaagde stelling te overtuigen'), hispanist Maarten Steenmeijer, over Jan Donkers' Rock-'n-roll voorbij de midlifecrisis [e-book] ('Donkers' carrièrememoires vormen misschien wel het beste deel van dit boek.'), Sander van Walsum, over Derk Jan Eppinks Het rijk der kleine koningen. Achter de schermen van het Europees parlement ('De karakteriseringen zijn vaak doeltreffend, maar het oppositionele geluid klinkt er voortdurend in door.'), en Aleid Truijens over Ineke Holtwijks De mannen van de droomfabriek. Het verhaal achter het succes van de Postcode Loterij [e-book] (****, 'Holtwijk vertelt dit spannende verhaal levendig, op basis van grondige research en veel gesprekken, en onthoudt zich van oordelen. Uitstekend journalistiek werk.').

Bert Vuijsje las John Szwed over Billie Holiday, een 'meditatie over haar kunst en de relatie tot haar leven', grotendeels gebaseerd op Linda Kuehls materiaal voor de biografie en het gedoe eromheen. 'Al met al luidt de conclusie: het is hoog tijd dat het oorspronkelijke manuscript van Lady Sings the Blues wordt uitgegeven, inclusief de bijbehorende documentatie en liefst voorzien van een degelijke historische verantwoording.' Marjan Slob dan, positiever (****) over Rutger Bregman & Jesse Frederik in Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers ('verrassend diepgravend essay'), Hans Bouman over DBC Pierres Ontbijt met de Borgias [e-book | leesfragment | Breakfast with the Borgias] ('Niet heel spannend, wel intrigerend.'), Maria Barnas lovend over Emma Crebolders Verzoenen (****, 'Alleen de taal van Crebolder blijft overeind. Deze is veerkrachtig en vindingrijk, en beweegt zich superieur tussen het vormelijke en zinnelijke.'), en Pjotr van Lenteren, ten slotte, met de andere vijf sterren uit deze bijlage, voor Hans & Monique Hagen, illustraties Charlotte Dematons, Nooit denk ik aan niets ('De kracht van dit trio is dat het filosofische onderwerpen aandurft zonder een dwingende rijmstructuur, en daarbij een vleugje zoet en humor niet schuwt. Een een brokje in de keel is toegestaan.').

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Toef Jaeger leest nieuwe Indiase literatuur. De nieuwe Granta ('Er zijn meer verrassende non-fictieverhalen die de nadruk op het genre in dit nummer rechtvaardigen.'), Akhil Sharma's met de Folio Prize bekroonde roman Gezinsleven [e-book | Family Life] ('een prachtig relaas over een persoonlijke ramp') en Sunny Singhs Hotel Arcadia [e-book] ('Wat dit verhaal vooral boeiend maakt is de claustrofobische sfeer die Singh neerzet in haar "post-11 september-roman", die de concurrentie met veel Amerikaanse exponenten van het genre aankan.'). 'Het menu van de Indiase literatuur is uitgebreid met menselijke verhalen die hun kracht ontlenen aan het drama, niet aan de locatie,' besluit ze.

Martijn Meijer sprak Jan-Hendrik Bakker, wiens In stilte. Een filosofie van de afzondering [e-book] zojuist verscheen. 'Deze kluizenaars hebben een laboratoriumsituatie gecreëerd waarin de kern van het leven zichtbaar wordt. In afzondering worden ze getroffen door het gevoel dat ze deel zijn van een groter verband,' zegt hij.

Recensies. Thomas de Veen las Alex Boogers' Alleen met de goden [e-book | , 'misschien geen voer voor fijnproevers, maar de zeggingskracht is groot', Robert Gooijer prijst Jeff VanderMeers Autoriteit [e-book] ('eigenzinnig en onverwacht ontroerend'), Mirjam Noorduijn is even enthousiast over Bart Moeyaerts De hemel ('Veel meer dan alleen een verhaal in een boek. [...] Moeyaert schrijft verrassend lichtvoetig.'). 3, 4 en 4 ballen.

Arjen Fortuin geeft vervolgens vijf ballen voor M.M. Schoenmakers' De wolkenridder [e-book], 'ontegenzeggelijk een langzaam boek, al is het niet langzaam genoeg. Steeds weer kom je zinnen tegen die je nooit meer zou willen loslaten', een 'beeldschone roman'.

We gaan de grens over. Silvia Marijnissen las Han Kangs De vegetariër [e-book | The Vegetarian] ('heeft een vreemd soort stille kracht, die maakt dat je het in één ruk wil uitlezen en er lang over na blijft denken'), Ger Groot Amanda Vaills Hotel Florida [e-book] ('een bijzondere kijk op de Burgeroorlog'), en Rob van Essen las de nieuwe vertaling van Jane Austens De abdij van Northanger [e-book | Northanger Abbey] ('heeft een vrolijker, onbekommerder toon dan Austers latere werken, die op hun beurt misschien wat meer diepgang hebben dan dit boek, dat vaak wordt beschouwd als een satire op de gothic novel').

En we keren langzaam terug naar de werkelijkheid. Non-fictie. Michel Krielaars over Olga Majeau's Een schitterend isolement [e-book] ('Soms te emotioneel. [...] Zodra de beschreven personen worden losgeweekt van hun tijd of het verhaal te persoonlijk wordt, dan schiet de auteur zijn doel voorbij.'), Floris van Straaten over Jenny Nordbergs De verborgen meisjes van Kabul. Verhuld protest in Afghanistan [e-book] ('een fascinerend boek'), Wim Brummelman over Tjitske Lingma's All Rise. De grote ambities van het Internationaal Strafhof en de weerbarstige praktijk ('een ontnuchterend boek over het reilen en zeilen van het eerste permanenten internationale strafhof in de wereld'), Rianne van Dijck over Stephen McLaren, Bryan Formhals, Photographers' Sketchbooks ('maakt duidelijk wat de kunstenaars uit het boek onderscheidt van amateurfotografen: een intensief proces van voorbereiding en research, een artistieke strengheid die ze zichzelf opleggen, een serieuze manier van editen en het continue zoeken naar de meest effectieve manier om het werk aan het publiek te tonen'), en Georgette Koning ten slotte over Hans Bots en Jan Schillings, De heimelijke echtgenote van Lodewijk XIV. Madame de Maintenon (1635-1719) ('weinig elegant geschreven biografie. Wat gelukkig geen afbreuk doet aan het kleurrijke leven van Madame').

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Arie Storm las Sander Bax' De Mulisch Mythe. Schrijver, intellectueel, icoon [e-book] en Edwin Praats Verrek, het is geen kunstenaar [e-book]. 'Eén van de grote verdiensten van het boek van Bax en dat van Praat is dat ze de strijd laten zien die Mulisch en Reve ieder op eigen wijze voerde met de grenzen die al dan niet bestaan tussen het autonome boek - dat het dus geheel op eigen kracht zou moeten doen - en het leven en de opvattingen van de schrijver. [...] Mooie bijvangst is dat beide boeken bijna terloops een mooi overzicht geven van het oeuvre van beide schrijvers.'

'De Amerikaanse historica Larissa Juliet Taylor schreef een zeer feitelijke biografie van Jeanne d'Arc. En dat is een verademing, want de Maagd is in zes eeuwen werkelijk voor ieders karretje gespannen,' stelt Hans Renders vast over Jeanne d'Arc [e-book]. Korte besprekingen vervolgens door Hans Knegtmans over S.K. Tremayne, IJstweeling [e-book] ('In IJstweeling is geen rechercheur te bekennen en kunnen de personages volharden in hun halve en hele leugens. Daarmee degradeert de auteur hen onbedoeld tot literaire bedenksels.') en Patrick Meershoek over Nina Jurna, Desi Bouterse. Een Surinaamse realiteit [e-book] ('Ook in haar oordeel over Bouterse probeert Jurna nadrukkelijk de kool en de geit te sparen.').

Thomas Verbogt las Bruno Schulz' De kaneelwinkels & Sanatorium Clepsydra [e-book] ('In deze bonte, rijke boeken, die nu gelukkig weer herdrukt zijn, gaat het niet zozeer om wat de verhalen vertellen, maar hoe dat gebeurt. Wij, lezers, kijken ernaar en gaan er langzaam weerloos in op.') en Maarten Moll besluit met een column over Tomas Tranströmer, die vorige week overleed.

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

Hassan Bahara bespreekt So You've Been Publicly Shamed van Jon Ronson. 'Het boek appelleert aan de oerangst om je reputatie te verliezen en het object van hoon en minachting te worden, met voortdurende schaamte als gevolg. Daarover nadenken is keelsnoerend. Erover lezen - in een boek waarin de lotgevallen worden beschreven van mensen die exact dat is overkomen - is ronduit angstaanjagend,' schrijft Bahara in zijn stuk. Niña Weijers las Satin Island van Tom McCarthy. De romans van McCarthy zijn volgens haar 'tot in het belachelijke zelfreflexief en gaan, uiteindelijk, over de façade die de roman is, de vergeefse zoektocht naar waarheid en authenticiteit. Razend interessant, maar het probleem is: in deze nieuwe roman past McCarthy nagenoeg dezelfde ideeën, hetzelfde idioom, dezelfde gimmicks toe als in zijn voorgangers. Voor wie nooit eerder iets van hem las, zal Satin Island absoluut een bijzonder boek zijn. Maar het is te hopen dat de avant-garde die McCarthy moet vertegenwoordigen niet nú al sleets is geworden.'

Van Daniël Rovers verder een bespreking van Marilynne Robinsons Lila [e-book | Engelse editie], '[e]en wonderlijk boek, dat bewondering oproept, en soms afkeer'. En Kees 't Hart wijdt een recensie aan De kunst van het crashen van Peter Verhelst [e-book]. 'Deze roman lijkt de voorbode te zijn van een verandering in Verhelsts werk,' stelt 't Hart. 'Alsof hij meer inspiratie durft te zoeken bij zijn eigen leven. Deze fragmentarische roman zoekt het dichter bij huis en dat leverde fraaie staaltjes vertelkunst op zonder dat hij zijn literatuuropvatting geweld aandeed.'

De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

In Vrij Nederland deze week een uitgebeid artikel over Tom Lanoyes theaterbewerkingen, waaronder Koningin Lear [e-book]. Marijn van der Jagt schrijft onder meer: 'Met zijn bewerking van King Lear bewijst Tom Lanoye opnieuw dat hij in staat is om de poëtische rijkdom van een eeuwenoude theatertaal in te zetten voor een verhaal over een complex hedendaags thema als de perversiteit van ons financieringssysteem.' En Carel Peeters wijdt zijn 'Literaire Kroniek' aan Ayaan Hirsi Ali's 'interessante en overtuigende' Ketters [e-book].

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.

Naast een voorpublicatie uit P.F. Thoméses De onderwaterzwemmer deze maand in HP/De Tijd een interview met William Cortvriendt, van wie onlangs Hoe word je 100? verscheen. 'Superfoods kunnen op zich best gezond zijn, maar niet als de magic bullet die we allemaal zo graag zouden willen,' zegt Cortvriendt onder andere in het stuk. En Dries Muus noemt Joubert Pignons Huil maar, ik wens je uitstel toe 'geen rechttoe rechtaan verhalenbundel' [e-book | leesfragment]. Muus houdt in zijn stuk de ultrakorte verhalen van Pignon naast de zkv's van A.L. Snijders en merkt onder meer het volgende op: 'Pignons zkv's zijn van een heel ander soort dan die van Snijders. Joubert Pignon schrijft voornamelijk over een ik-persoon die in vrij krankzinnige situaties terechtkomt - vaak omdat hij die zelf opzoekt. De absurditeit is nadrukkelijker dan bij Snijders. Hier en daar doen Pignons verhalen denken aan het werk van Herman Brusselmans, of aan dat van A.H.J. Dautzenberg.'

HP|De Tijd is te koop bij het Nieuwscentrum.