Recensieoverzicht: Simone de Beauvoir, Werner Bräunig en Michel Houellebecq (12 januari 2015)

Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de Vlaamse kranten en weekbladen worden, elke maandag of dinsdag, opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. De gelinkte titels verwijzen naar de fysieke boeken; tussen rechte haken staan e-books, gebonden en oorspronkelijke edities, en redactionele items op Athenaeum.nl.

Janita Monna schrijft over de gedichten van Jan Arends, ze (her)las Lunchpauzegedichten [e-book] en Roofbloem: een keuze uit de poëzie [e-book]. 'Het is en blijft indringende poëzie,' vindt ze. Paul van der Steen levert daarnaast een dubbelrecensie van Johan Op de Beecks Napoleon. Deel I. Van strateeg tot keizer [deel II] en Bart Van Loos Napoleon. De schaduw van de revolutie [e-book]. 'De Napoleon van de welbespraakte [Van Loo] blijft wat schetsmatig, en de biografie heeft soms wat slordigs door lange-halen-snel-thuis-redeneringen […],' stelt hij. En: 'Op de Beeck gunt zijn hoofdfiguur met twee dikke delen het volle licht. Dat doet recht aan een vol en rijk leven. De toon van deze auteur is bij tijd en wijle echter enigszins braaf en bewonderend. Op de Beeck zit bovendien wel erg kort op het levensverhaal. De analyse en de synthese moeten grotendeels wachten tot aan het einde van deel twee. Van deze biografieën is die van Op de Beeck niettemin de beste.'

Jann Ruyters recenseert De ijsmakers, de nieuwste roman van Ernest van der Kwast [e-book | leesfragment]. 'Mooi, lyrisch en soepel schrijven kán Van der Kwast,' aldus Ruyters. Maar ze is ook kritisch: 'Getuige de literatuurlijst en de bedankjes aan het slot […] heeft de schrijver zich nauwkeurig gedocumenteerd, en die kennis vind je ook terug in een breed scala aan ijsweetjes en dichtregels. Maar het is alsof het drama het ertegen aflegt in plaats van erin te worden opgeroepen.' Het 'Beeldboek' van deze week is Tor Seidels The Dubai. Juist de distantie van de foto's in het boek zet volgens Leonie Breebaart aan het denken: 'Hoe aantrekkelijk is een stad die eruitziet als een reclamebrochure?'

Jaap Goedegebuure las Toef Jaegers Koning Eenoog [e-book | leesfragment], hij vindt de biografie 'sympathiek'. Voor 'Vandaar dit boek' sprak Hinke Hamer met Aad Kamsteeg over zijn Ooggetuige in Papua. '[D]e Papoea's zijn niet alleen vergeten, maar vooral nooit gehoord,' zegt Kamsteeg onder meer in het interview. Julie Phillips bespreekt verder David Mitchells Tijdmeters [e-book | Engelse editie | leesfragment | recensie]. '[H]oewel Tijdmeters zijn zwakke kanten heeft, speelt Mitchell hier voor mijn gevoel minder op safe dan in Wolkenatlas,' schrijft ze, 'het is ontroerender, intiemer en krachtiger.' Harriët Salm is enthousiast over Malcolm Mackays slot van zijn mooie trilogie over Schotse maffia, Een plotselinge uitbarsting van geweld [e-book]. En Elias van der Plicht laat zich positief uit over Frederik Sjöbergs De vliegenval. 'Als klap op de vuurpijl eindigt De vliegenval verrassend als een heuse thriller. Daarvóór valt er genoeg te lachen,' schrijft hij onder andere. Bas Maliepaard, ten slotte, noemt Onder de ketchupwolken van Annabel Pitcher 'een pageturner' [e-book].

De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.

Michel Houellebecq werd door zijn vertaler Martin de Haan geïnterviewd over zijn nieuwe, bij voorbaat controversiële, roman Soumission. ‘Soumission is geen roman à these, geen waarschuwing tegen de islam.’ 

Patrick van IJzerdoorn las twee recent verschenen Nederlandse vertalingen van biografieën over Winston Churchill. Geoffrey Bests Churchill [e-book] is ‘een prima introductie in het rijke leven van de grootste Engelsman aller tijden’. De Londonse burgemeester Boris Johnson poogt in De Churchill factor [e-book] aan te tonen dat ‘een politicus geschiedenis kan maken’. Zijn boek ‘is minder grondig, maar dat wordt gecompenseerd met een superieure schrijfstijl en creatieve vondsten’.

In De wet als kunstwerk formuleert Willem Witteveen (de rechtsfilosoof die het leven liet bij de MH17-ramp) tien geboden voor de wetgever, ‘aan de hand waarvan hij een groot aantal filosofen, maar ook schrijvers de revue laat passeren'. ‘Laten we dankbaar zijn voor het kost bare meesterstuk dat hij ons heeft nagelaten.’

Arjan Peters las Ellen Deckwitz’ poëziebundel De blanke gave (‘Het hele bestaan in vloeibare woorden’) en Saturdays kinderen [e-book | Saturday’s shadows] heeft volgens Wim Bossema wel wat weg van een televisiesoap uit Ghana of Nigeria. De thrillerrecensie komt van Edwin Krijgsman en gaat over Giorgio Scerbanenco’s Moord op school: ‘zeer aangename slow food voor de thrillerliefhebber.’

De nieuw vertaalde klassieker van Sinclair Lewis (Babbitt [Engelse editie]) wordt besproken door Martin Schouten: ‘Je leest een tragedie, vermomd als komedie, maar het tragische blijft op afstand.’ Meer vertaalde literatuur komt uit Portugal: Als een brandend huis [e-book | leesfragment] van António Lobo Antunes krijgt van Peter Swanborn vijf sterren, ‘een grandioze leeservaring’.

Joost Pollmann recenseert twee zeer contrasterende stripboeken: Hubert van Ben Gijsemans (‘Alles draait om het kijken, het bekeken worden en het terugkijken.’) en Panter van Brecht Evens, waarin het oog wordt verleid door de ‘virtuoze aquarellen van Brecht’.

En in Thomas Heerma van Voss’ verhalenbundel De derde persoon [e-book] laat de auteur zich zien als ‘een empathisch wonderkind dat toevallig ook nog over een heldere stijl beschikt’, aldus Daniëlle Serdijn.

In Sir Edmund ook een interview met Koen van Gulik van uitgeverij Wereldbibliotheek: ‘De boeken die we nu uitgeven, moeten over honderd jaar nog waarde hebben.’

De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn voor abonnees te raadplegen op volkskrant.nl. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.

Voor Dirk Leyman beklijft Michel Houellebecq met Soumission het meest ‘door de zielloze, desolate atmosfeer die hij rondom zijn hoofdpersoon François weet te draperen’. Met zijn talent om een ‘geniepig en tegendraads en tegelijk gevoelig, poëtisch en grappig’ boek te schrijven blijft Houellebecq uniek. 

Fleur Speet ziet hoe Denis Johnson zich met De lachende monsters [e-book | The Laughing Monsters] opnieuw heruitvindt en zowel qua humor als qua overdrijvingen aanleunt bij het werk van Martin Amis. Speet las ook De IJsmakers [e-book] en ziet dit als ‘de vaderroman’ van Ernest van der Kwast, maar ze ‘vond geen spoor van de fijnzinnige details intelligentie die je van de auteur verwacht’.

Joseph Pearce bespreekt De laatste lichting [e-book] waarin de Duitse journalist Malte Herwig beschrijft hoe de jongens die als laatsten bij het Derde Rijk dienden later de democratie in Duitsland heropbouwden. Daarnaast vindt Marnix Verplancke dat Erik Bundervoet er met Spinoza’s achtbaan in slaagt Spinoza’s Ethica tot zijn begrijpelijke essentie terug te brengen.

Verder aandacht voor Kardinaal verzet [e-book], een biografie over kardinaal Mercier door Jan de Volder, en voor Works on paper, een overzicht van het werk van de jonggestorven schilderes Ilse D’Hollander.

Ten slotte een interview met Auke Hulst door Daniël Van Der Meer over Slaap zacht, Johnny Idaho [leesfragment | dwarsligger | e-book]. Hoewel de auteur fan is van sciencefiction, is het zijn eerste roman met futuristische elementen. De auteur omschrijft zijn rol als schrijver als volgt: ‘Een voortdurende discussie over technologische en financiële machten is noodzakelijk. Zodra we ons afkeren van dingen die we niet direct begrijpen, leggen we ons erbij neer.’

De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

‘Hoeveel offer je op voor een droom?’ beschouwt Kathy Mathys als het thema van Maggie Shipsteads Verbaas me [e-book]; de roman die zich afspeelt in de balletwereld bevestigt Shipsteads ‘soepele talent’. In Oorlog [e-book] schrijft Jochen Rausch over een man die doorzet als de grond van zijn bestaan wegschuift. Filip Huysegems vindt het een zeer mannelijk boek ‘over viriele kordaatheid tegen wil en dank’.

De analyses van Karen Armstrong overtuigen Dominique Minten niet, maar In naam van God heeft de ‘grote verdienste dat ze al te hete hoofden aan het denken kan zetten’.  Meer non-fictie: het interview van Jannetje Koelewijn met Salomon Kroonenberg over De binnenplaats van Babel [e-book] stond eerder in NRC.

Mark Cloostermans duidt Liefde bij wijze van spreken [leesfragment] van Yves Petry als een grillig boek, zowel qua opbouw als kwalitatief. Wat de recensent vooral mist is ‘een vonkje uitzinnigheid’ dat zijn andere romans zo typeert. Voor Alexandra De Vos geldt Een waanzinnig begin [e-book], de laatste roman van Hans Fallada, als ‘een ziektegeschiedenis van naoorlogs Duitsland’. Het verhaal van de verlamming tussen het puin van het verwoeste land komt ‘binnen als een felle bries, direct, zonder kloppen, zonder plichtplegingen’. 

De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.

Van de hand van Marc Chavannes deze week een uitgebreid artikel over Willem Witteveens De wet als kunstwerk. Chavannes noemt het 'een geleerd boek met een felle kern'. 'Verpakt in rechtsfilosofische verwijzingen ontvouwt Witteveen een pleidooi voor wetten die redelijk en begrijpelijk zijn, geschreven op grond van blijvende waarden en houdbaar voor de toekomst. Hij verzet zich tegen gelegenheidswetten die partijpolitieke of coalitiepolitieke doeleinden op de korte termijn dienen.' Michel Krielaars sprak daarnaast met Hans Boland, auteur van De zachte held vertaler van onder anderen Poesjkin en Anna Achmatova en winnaar van de Martinus Nijhoff Vertaalprijs 2015. 'Hij is als Mozart. In bijna alles wat hij schreef, ook al zijn het maar twee regels, zit wel iets geniaals. Daarnaast waren zijn oordelen over poëzie feilloos, hij voelde alles perfect aan,' zegt Boland onder meer over Poesjkin.

Kester Freriks recenseert Slaap zacht, Johnny Idaho, de nieuwe roman van Auke Hulst: [e-book | dwarsligger | leesfragment]. 'Voor een betrekkelijke onwetende in de digitale wereld bevat Slaap zacht, Johnny Idaho volstrekt raadselachtige passages die alleen met behulp van Wikipedia geduid kunnen worden,' schrijft Freriks. 'Dat zou een nadeel van de roman kunnen zijn, maar het wonderlijke is dat Hulst echt en virtueel, rauw en fictief op sublieme wijze in evenwicht houdt. Zijn stijl is gepolijst; de metaforen en vergelijkingen zijn scherp en hebben een sterke visuele suggestie.' Joyce Roodnat wijdt een stuk aan Iginio Ugo Tarchetti's 'superieure literaire stoelendans' Fosca [e-book | leesfragment]. 'Dit boek is al anderhalve eeuw onthutsend actueel,' stelt ze. En Marco Kamphuis bespreekt Stig Dagermans Bruiloftslied, hij geeft het 'ongewone proza' drie ballen.

Margot Dijkgraaf las drie romans van Marokkaans-Franse schrijvers: Mohammed Mrabets Liefde met een lok haar ('Mrabet [behoort] tot de voorhoede van de huidige generatie "écrivains marocains du monde"'), Leïla Slimani's Dans le jardin de l'ogre ('een knap geschreven, grensoverschrijdende roman van een Marokkaanse debutante die op geen enkele wijze naar haar origine verwijst') en Fouad Laroui's Les tribulations du dernier Sijilmassi ('uitermate geestig, spiritueel en bij vlagen briljant'). Auke Hulst bespreekt Haruki Murakami's Luister naar de wind / Flipperen in 1973 [leesfragment]. 'Voor fans is deze uitgave onmisbaar, al was het maar omdat de Engelse vertalingen lastig te krijgen zijn en soms wel duizend dollar doen op eBay,' aldus Hulst. 'Maar verwacht niet een volgroeide Murakami. Luister naar de wind en Flipperen in 1973 vormen de aanzet tot zijn schrijverschap. Niet meer, maar ook niet minder.'

Pieter Steinz wijdt een artikel aan American Pulp. How Paperbacks Brought American Modernism to Main Street van Paula Rabinowitz, hij noemt het 'een lezenswaardige maar niet al te vlot geschreven academische studie'. Wilfred Takken recenseert zowel Peter van Bruggens Logeren bij Lou [e-book] (Van Bruggen 'beoefent […] een verfijnde vorm van opschepperij') als Rob van Scheers' Drie akkoorden en de waarheid [e-book] ('De titel en de inleiding zijn irritant hoogdravend […] maar daarna blijkt die levensloop een aangename kapstok om er van alles losjes aan op te hangen'). Sietse Meijer verdiepte zich in Luisteren &cetera van Pieter Steinz en Bertram Mourits, een boek met 'fraai geschreven beschouwingen in en rake typeringen'. Toef Jaeger schrijft over Six Drawing Lessons van William Kentridge, 'een geweldige demonstratie en een zoektocht van iemand die veel heeft te vertellen'. En Renée Postma bespreekt Michael Zantovsky's Václav Havel. Een leven. 'In zijn boeiende biografie kan Zantovsky het soms niet nalaten om zijn eigen rol in de adviezen aan Havel te benadrukken. Ook als psycholoog is Zantovsky soms wat vermoeiend,' lezen we.

De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op nrc.nl. Een selectie ervan is vrij toegankelijk via nrc.nl/boeken. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.

Arie Storm komt met een dubbelrecensie van Rebekka W.R. Bremmers De evolutie van een huwelijk [e-book | leesfragment] (‘De serieuze aandacht voor details en de milde ironie en humor zorgen ervoor dat het geheel altijd dynamisch en spannend is.’) en De ijsmakers [e-book] van Ernest van der Kwast (‘Hij haalt de poëzie uit het leven, en dan blijft er weinig meer over dan smakeloze versiering’).

Auke Hulsts Slaap zacht, Johnny Idaho [dwarsligger] vindt Dries Muus ‘een indrukwekkende roman’ waar Hulst ‘op zijn best is als hij zijn personages in de derde persoon beschrijft – hedendaagse spreektaal is niet zijn kracht’.

Joseph O’Neills De hond (e-book | recensie | The Dog) werd gelezen door Dirk-Jan Arendsman (‘Stilistische brille en interessante thema’s genoeg in De hond. O’Neill is er dit keer alleen niet in geslaagd er een bezield en urgent geheel van te maken.’) en de nieuwe uitgave van Lewis Carrolls Alice in Wonderland met illustraties van Floor Rieder ‘behoort tot de allermooiste’ Alice-uitgaven, aldus Guus Luijters.

Hans Renders las Geheime geliefden, de verzamelde brieven die Herman Gorter aan de twee vriendinnen, Ada Prins en Jenne Clinge Doorenbos, die hij tijdens zijn huwelijk met Wies Gorter-Koopmans onderhield. Tegelijkertijd verschijnt Gorters nooit gepubliceerde gedicht Een dag in het jaar. Renders leert een man kennen ‘die de kunst verloochende voor een naïef dwepen met het bolsjewisme’.

En in de rubriek Boekenfamilie hervindt Maarten Moll Het lied van de vlakten (Plainsong) van Kent Haruf in zijn boekenkast en is aangenaam verrast: ‘Realistisch proza. Rustig, bijna bedachtzaam en zeker niet spectaculair.’

De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.

De boekenbijlage van de De Groene Amsterdammer staat deze week geheel in het teken van Simone de Beauvoir. Zo is er een inleidend artikel van Xandra Schutte over De Beauvoir, waarin ze onder meer naar de memoires - Een welopgevoed meisje, De bloei van het leven, Een zachte dood, De ouderdom en Het afscheid - van de schrijfster en filosofe verwijst. 'Het is moeilijk meer voor te stellen hoe moedig Simone de Beauvoir was. Bij haar geboorte in 1908 was het leven dat ze zou gaan leiden letterlijk onvoorstelbaar,' schrijft Schutte. Marja Pruis las Misverstand in Moskou [e-book | Franse editie | leesfragment], 'een prachtig specimen van zelfonderzoek, waarin De Beauvoir het ouder worden als fenomeen speelser, en veelkantiger, onder ogen durfde te komen, met waarlijk diepzinnig resultaat'. En Marijn Kruk sprak met Sylvie Le Bon De Beauvoir, de aangenomen dochter die de nalatenschap van De Beauvoir beheert. 'Waar het Simone de Beauvoir om ging is de vaststelling dat onze natuur ons niets verbiedt. Ze ontkent niet dat mannen mannen zijn en vrouwen vrouwen, dat zou ook absurd zijn. Ze heeft ook nooit ontkend dat ze "als vrouw" geboren is. Maar dat vrouw-zijn schrijft haar niets voor en verbiedt haar niets. Het is niet bepalend voor de keuzes die ze maakt, of voor haar liefdes. Instituties zoals de religie, de familie of het huwelijk hebben bewezen uiterst onderdrukkend te kunnen zijn. Met name ten opzichte van vrouwen,' zegt Le Bon De Beauvoir in het interview.

Niña Weijers bespreekt verder De tweede sekse [Le deuxième sexe I | Le deuxième sexe II]. 'Vrijheid vormt de kern van De Beauvoirs denken, en wel vrijheid als opdracht om het eigen leven als project te zien: alleen door zijn daden kan het individu zichzelf verwezenlijken en transcendentie bereiken,' aldus Weijers. Nina Polak recenseert De mandarijnen. 'Het dikke boek is qua taal verbazingwekkend actueel gebleven,' vindt ze. '[H]et leest als een ideeënrijke soap - veel theatrale dialogen en hapklare visies.' Gustaaf Peek, ten slotte, schrijft over de brieven die De Beauvoir aan haar minnaar Nelson Algren schreef, en die hij bestudeerde voor zijn eigen roman Godin, held. 'Wat een vrouw! Dat denk ik geregeld wanneer ik haar zinnelijke berichten lees aan die verlangde schrijver zo ver weg. Haar dagelijks leven, haar werk en reizen, probeert ze licht en helder voor hem op te roepen.'

De Groene Amsterdammer is elke woensdagochtend al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.

Jeroen Vullings recenseert Werner Bräunigs Rummelplatz [e-book | Duitse editie]. Hij schrijft: 'Als schrijver is hij op zijn best als hij indringende situaties evoceert waarin zijn personages het juk van zich afwerpen - voor even.' Daarnaast sprak Nynke van Verschuer met filosofe Martha Nussbaum, van wie vorig jaar het boek Politieke emoties verscheen [e-book | Engelse editie]. 'Je moet met een zeker mededogen kunnen kijken naar de wereld die je omgeeft, misschien soms ook met een beetje humor. Alleen dan kan je op iets van broederschap blijven hopen,' zegt Nussbaum onder andere in het interview.

Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.

Van Irene Start deze week een artikel over Young Adult-boeken. Daarnaast een bespreking van de memoires van Katharine Graham door Rik Kuethe. 'Graham schrijft ongemeen persoonlijk en haar relaas is van een grote levendigheid,' stelt hij onder meer.

Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.